İNÖNÜ MAĞARASI ERKEN TUNÇ ÇAĞI ÇANAK ÇÖMLEĞİ

Yıl 2021, Sayı: 28, 81 - 102, 14.09.2021

Hamza Ekmen

https://doi.org/10.22520/tubaar.2021.28.005

Öz

İnönü Mağarası, Batı Karadeniz kıyısında yer alan bir mağara yerleşimidir. 2017 yılından itibaren mağarada yapılan sistemli kazılarda, IV. tabakada elde edilen bulgular, bölgenin Erken Tunç Çağı kültürel yapısının anlaşılmasına katkı yapmıştır. Söz konusu tabakadan elde edilen başta çanak çömlekler olmak üzere diğer küçük buluntuların analojik değerlendirmesi ve radyo karbon analizi sonuçları İnönü Mağarası’nda, M.Ö. 3. Bin yılın ikinci yarısına ait bir yerleşimin var olduğunu göstermektedir. Buluntuların niteliği, niceliği ve mimari kalıntıların değerlendirilmesi ise şimdilik mağarada küçük ölçekli hatta belki de sezonluk bir yerleşimin varlığına işaret etmektedir.
IV. tabaka çanak çömleği her ne kadar yerel karakteri baskın olan bir repertuardan oluşsa da, burada detayları sunulan özellikleri bakımından, bölgenin MÖ. 3. Bin yılın ikinci yarısından itibaren İç Batı Anadolu, Trakya ve Balkanlarla olan ilişkileri hakkında fikir vermektedir.

Anahtar Kelimeler

İnönü Mağarası, Erken Tunç Çağı, Filyos Kültürü, Batı Karadeniz, Siyah ağız kenarlı çanak

Destekleyen Kurum

Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi

Proje Numarası

2020-91149634-01

EARLY BRONZE AGE POTTERY FROM İNÖNÜ CAVE

Öz

İnönü Cave is a cave settlement located on the Western Black Sea coast. The findings obtained from level IV in the systematic excavations conducted in the cave since 2017 have contributed to the understanding of the Early Bronze Age cultural structure of the region. The analogical evaluation and radiocarbon analysis results of other small finds, especially pottery, obtained from this level indicate the presence of a settlement belonging to the second half of the 3rdmillennium BC in İnönü Cave. The quality and quantity of the finds and the evaluation of the architectural remains indicate the presence of a small-scale and perhaps even seasonal settlement in the cave for now.
Although the pottery of level IV consists of a repertoire with a dominant local character, in terms of its characteristics presented here, it gives an idea about the relations of the region with Western Central Anatolia, Thrace, and the Balkans since the second half of the 3rd millennium BC.

Anahtar Kelimeler

İnönü Cave, Early Bronze Age, Filyos Culture, Western Black Sea, Black Topped Ware

Proje Numarası

2020-91149634-01

Kaynakça

• ALKIM, U. B./ALKIM H./BİLGİ, Ö. 1988. İkiztepe I: Birinci ve İkinci Dönem Kazıları, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• AYDINGÜN, Ş./AYDINGÜN, H. 2013. “Erken Demirçağ’da ‘İstanbul Boğazı’ Üzerinden Trak/Frig Kavimlerinin Gelişine Ait İlk Bulgular”, Arkeoloji ve Sanat-142: 65-78.
• BAŞARAN, S. 1999. ”Enez Çevresinde Yapılan Arkeolojik Araştırmalar”, Zafer Taşlıklıoğlu Armağanı Anadolu ve Trakya Çalışmaları, (Eds. N. Başgelen/G. Çelgin/A. V. Çelgin), Arkeoloji ve Sanat Yayınları. 169-197.
• BEM, C. 2007. Traian Dealul Fântânilor. Fenomenul Cucuteni A-B, Monografii V, Muzeul National de Istorie a României, Bucureşti.
• BERNABÒ-BREA, L. 1964. Poliochni Città Preistorica Nell’isola Di Lemmos, Vol. I, 1 Testo, Roma.
• BİLGEN, N./BİLGEN, Z./ÇIRAKOĞLU, S. 2015. “Erken Tunç Çağı Yerleşimi (V. Tabaka), Seyitömer Höyük I, (Ed. N. Bilgen), İstanbul: 119-189.
• BLEGEN, C. W./CASKEY, J. L./RAWSON, M./SPERLING, J. 1950. Troy General Introduction the First and Second Settlements, Volume 1, Princeton.
• DENGİZ, O. 2019. Batı ve Orta Anadolu'da İlk Tunç Çağı'nda Siyah Ağız Kenarlı (Black-Topped) Kaseler, Bilecik Şeyh Edebali Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilecik.
• EFE, T. 1988. Demircihüyük. Die Ergebnisse der Ausgrabungen 1975–1978. Vol. III, 2. Die Keramik 2. C. Die Frühbronzezeitliche Keramik der jüngeren Phasen (ab Phase H), Mainz.
• EFE, T. 1990. “1988 Yılında Kütahya, Bilecik ve Eskişehir İllerinde Yapılan Yüzey Araştırmaları”, Anadolu Araştırmaları-XII: 1-9.
• EFE, T./TOPBAŞ, A./İLASLI, A. 1995. “Salvage Excavations of the Afyon Archaeological Museum, Part 1: Kaklık Mevkii”, A Site Transitional to the Early Bronze Age”, Studia Troica 5: 357-399.
• EFE, T./MERCAN, A. 2002. “Yassıkaya: Karadeniz Ereğli (Heraclea Pontica) Yakınlarında Bir İlk Tunç Çağı Yerleşmesi”, 23. Kazı Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt: 361-374.
• EFE, T. 2004. “Yassıkaya, an Early Bronze Age Site near Heraclea Pontica (Kdz. Ereğli) on the Black Sea Coast”, Festschrift für Nĕmejcová Pavùková, (Ed. B. Hänsel), Berlin: 27-38.
• EIMERMANN, E. 2004. “Soundings at Early Bronze Age Hacılartepe in the İznik Region (NW Anatolia)”, Anatolica XXX: 5-36.
• EKMEN, H. 2020. “İnönü Mağarası’nda Bulunan Erken Tunç Çağı’na Ait Sütten İkincil Ürün Üretiminde Kullanılan Bir Çömlek Üzerine Gözlemler”, Metallurgica Anatolica Festschriftfür Ünsal Yalçın anlässlichseines 65. Geburtstags Ünsal Yalçın 65. Yaşgünü Armağan Kitabı, (Eds. H. G. Yalçın/O. Stegemeier), Ege Yayınları: 77-85.
• EKMEN, H./MERCAN, A./EKMEN, F. G./GÜNEY, A. 2019. “İnönü Mağarası 2017 Yılı Kazıları”, 40. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt: 271-292.
• EKMEN, F. G. 2020. “İnönü Mağarası Kazıları Işığında Kalkolitik Çağ’da Batı Karadeniz Bölgesi” TÜBA-AR 26: 45-64.
• EKMEN, H./EKMEN, F. G./GÜNEY, A. 2020. “İnönü Cave: New Results of the Early Iron Age Culture in the Western Black Sea Region”, OLBA, XXVIII: 35-57.
• EKMEN, H./MERCAN, A./EKMEN, F. G./GÜNEY, A. 2020a. “İnönü Mağarası 2018 Yılı Kazı Çalışmaları”, 41. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt: 309-331.
• EKMEN, H./EKMEN, F. G./MERCAN, A./GÜNEY, A. 2020b. “İnönü Mağarası: Kdz. Ereğli’nin En Eski Sakinlerinden Geriye Kalanlar”, Kdz. Ereğli'nin Kurtuluşunun 100. Yılı E-Sempozyumu: 23-40.
• FİDAN, E./SARI, D./TÜRKTEKİ, M. 2015. “An Overview of the Western Anatolian Early Bronze Age”, European Journal of Archaeology 18 (1): 60-89.
• FRENCH, D. 1967. “Prehistoric Sites in Northwest Anatolia, I. The İznik Area”, Anatolian Studies 17: 49-100.
• GLATZ, C. 2015. “The Later Prehistory of the Cide-Şenpazar Region: ca. 2600-2000 BC”, Kinetic Landscapes The Cide Archaeological Project: Surveying the Turkish Western Black Sea Region, (Eds. B. S. Düring and C. Glatz), Warsaw/Berlin: 151-182.
• GENÇ, E. 2005. Yeni Buluntular Işığında Kastamonu-Kınık Kazıları Sonuçları, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara.
• GEORGIEV, G. I./MERPERT, N. J./KATINCHAROV, R.V./DIMITROV, D. G. 1979. Ezero. Ranno bronzovoto Selishte, Sofia, Bulgarian Academy of Science.
• GÜR, B./ERDAN, E. 2018. “Batı Anadolu Kökenli Bir Grup Erken Tunç Çağı Gaga Ağızlı Testi”, Cedrus VI: 125-138.
• GÜRKAN, G./SEEHER, J. 1991. “Die frühbronzezeitliche Nekropole von Küçükhöyük bei Bozüyük”, Istanbuler Mitteilungen 41: 39-96.
• HEYD V./AYDINGÜN, Ş./GÜLDOĞAN E. 2016. “Kanlıgeçit-Selimpaşa-Mikhalich and the Question of Anatolian Colonies in Early Bronze Age Souteast Europe”, Of Odysseys And Oddities : Scales And Modes Of İnteraction Between Prehistoric Aegean Societies And Their Neighbours, (Ed. B.P.C. Molloy), Oxford ; Philadelphia: 169-203.
• HILLER, S./NIKOLOV, V. 1997. Karanovo, Die Ausgrabungen Im Südsektör 1984-1992, Band 1. 2, Verlag Ferdinand Berger & Söhne, Horn /Wien, Salzburg/Sofia.
• HÜRYILMAZ, H. 2006. “Gökçeada-Yenibademli Yerleşmecilerinin Erken Bronz Çağı’nda Deniz Aşırı İlişkileri”, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, C. 5 S. 17: 1-9.
• KÂMİL, T. 1982. Yortan Cemetery in the Early Bronze Age of Western Asia, Oxford, Archaeopress.
• KARAUĞUZ, G. 2016. “2004-2008 Yılı Arkeolojik Yüzey Araştırması Işığında Zonguldak Bölgesi’nin Eskiçağ Tarihi Kronolojisi Üzerine Kısa Bir Not”, İnsan, Kimlik, Mekân Bağlamında Zonguldak Sempozyumu Bildirileri, (Eds. A. Efiloğlu/N. Hatunoğlu/H. Özer/T. Gürdal/H. Sankır), Zonguldak: 21-30.
• KARTAL, M./ERBİL, E./KARAKOÇ, M. 2016. “Sakarya İli Tarih Öncesi Arkeolojisi Yüzey Araştırması (II) 2014”, 33. Araştırma Sonuçları Toplantısı 2. Cilt: 387-408.
• LESHTAKOV, K. 1992. “Investigation on the Bronze Age In Thrace, I. Comperative Stratigraphy of the Early Bronze Age Tells In South-East Bulgaria”, Annuaire De L’Universite De Sofia “St. Kliment Ohridski, Faculte D’Historire, TOM: 84-85.
• LESHTAKOV, K. 2004. “The Thracian Settlement at Assara (Constantia) Near Simeonovgrad”, History of The Periodical Press In Khaskovo: 23-76.
• LLOYD, S./MELLAART, J. 1962. Beycesultan I. The Chalcolihic and Early Bronze Age Levels, London, British Institute of Archaeology at Ankara.
• MATTHEWS, R. 2007. “An arena for cultural contact: Paphiagonia (north-centralTurkey) through prehistory”, Anatolian Studies 57: 25-34.
• MATTHEWS, R. 2009. “Silent Centuries Paphlagonia from the Paleolithic to Early Bronze Age” At Empires Edge Project Paphlagonia, Regional Survey in North Central Turkey, (Eds. R. Matthews/C. Galtz), London: 75-105.
• MARRO, C./ÖZDOĞAN, A./TİBET, A. 1998. “Prospection archéologique franco-turque dans la Région de Kastamonu (Mer Noire). Troisième rapport préliminaire”, Anatolia Antiqua 6: 317-35.
• MILANOVIĆ, D. 2011. “The Settlement Cernavoda III Culture on the Site Bubanj Near Niš”, CTAPᴎHAP: 101-119.
• NIKOLOVA, L. 2005. “Social Changes and Cultural Interactionsin Later Balkan Prehistory, Later Fifth And Fourth Millennia Cal BCE”, Prehistoric Archaeology & Anthropological Theory and Education, (Eds. L. Nikolova/J. Fritzand/J. Higgins), RPRP 6-7: 87-96.
• ORTHMANN, W. 1963. Frühe Keramik von Boğazköy. Aus den Ausgrabungen am Nordwesthang von Büyükkale, Verlag, Gbr. Mann, Berlin.
• von der OSTEN, H. H. 1937. The Alishar Hüyük. Seasons of 1930-1932, Part I, The University of Chicago Press, Illinois.
• ÖZDOĞAN, M. 1982. “Doğu Marmara ve Trakya Araştırmaları”, Türk Arkeoloji Dergisi, XXVI-I: 37-62.
• ÖZDOĞAN M. 1985. “1984 Yılı Trakya ve Doğu Marmara Araştırmaları”, III. Araştırma Sonuçları Toplantısı: 409-420.
• ÖZDOĞAN, M./PARZINGER, H. 2012. Die Frühbronzezeitliche Siedlung von Kanlıgeçit bei Kırklareli: Ostthrakien wahrend des 3. Jahrtausends v. Chr. im Spannungsfeld von anatolischer und balkanischer Kulturentwicklung, Berlin: Verlag Philipp Von Zabern.
• PALUMBI, G. 2012. “Bridging th efrontiers. Pastoral groups in the Upper Euphrates region in the early third millennium BCE.”, Origini XXXIV: 261-278.
• SARI, D. 2004. Küllüoba İlk Tunç Çağı II Çanak Çömleği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• SARI, D. 2007. “Küllüoba’da Ele Geçirilen Siyah Ağız Kenarlı (Black-Topped) Kaselerden Birkaç Örnek”, Vita/Hayat Belkıs Dinçol ve Ali Dinçol'a Armağan, (Eds. M. Alparslan/M. Doğan-Alparslan/H. Peker), Ege Yayınları, İstanbul: 647-655.
• SARI, D. 2012. “İlk Tunç Çağı ve Orta Tunç Çağı’nda Batı Anadolu’nun Kültürel ve Siyasal Gelişimi”, Mimarlar, Arkeologlar, Sanat Tarihçileri, Restoratörler Ortak Platformu- MASROP, Sayı 7: 112-249.
• SEEHER, J. 2000. Die Bronzezeitliche Nekropole von Demircihüyük-Sarıket, Ernst Wasmuth Verlag, Tübingen.
• SÉFÉRİADÈS, M. 1995. “Deshayes’ excavations at Dikili Tash: The Early Bronze Age levels”, Early Bronze Age Settlement Patterns in the Balkans (ca. 3500-2000 BC, Calibrated Dates). Part 2. Sofia, (Ed. L. Nikolova), Prehistory Foundation: 95-128.
• SHERRATT, A. 1986. “Pottery Of Phases IV and V”, Excavations At Sitagroi, A Prehistoric Village In Northeast Greece, Volume 1, (Eds. C. Renfrew/M. Gimbutas/E. S. Elster), Los Angeles, California: 429-474.
• THISSEN, L. 1993. “New insights in Balkan-Anatolian connections in the Late Chalcolithic, Old evidence from the Turkish Black Sealittoral”, Anatolian Studies 43: 207-237.
• TOPBAŞ, A./EFE, T./İLASLI, A. 1998. “Salvage excavations of the Afyon Archaeological Museum, Part II: The settlement of Karaoğlan Mevkii and the Early Bronze Age cemetery of Kaklık Mevkii”, Anatolia Antiqua 6: 21-94.
• YILMAZ, D. 2013. “Doğu Ege’de Yeni Bir Erken Tunç Çağı Kenti: Troas Bölgesi’nde Bozköy-Hanaytepe Yüzey Araştırmaları”, International Journal of Social Science, Volume 6 Issue 5: 857-888.