Barcın Höyük Geç Neolitik Kemik Dokuma Mekikleri

Yıl 2022, Sayı: 31, 97 - 106, 15.01.2023

Mücella Erdalkıran

https://doi.org/10.22520/tubaar2022.31.007

Öz

Bu makalenin konusunu Barcın Höyük’ün Geç Neolitik Döneme (MÖ yak. cal. 6000-6600) tarihlenen VI. tabakasında dikkat çekici bir oranda ele geçen kaburga kemiğinden yapılmış ince ve yassı, delikli geniş ucundan diğerine doğru daralan bir kemik aletlerdir.
Barcın Höyük’te 43 adet ile tanımlanan tipolojik ve teknolojik benzerlik gösteren bu aletlerin deliklerinde ve uçlarında aşınma, parlama, çatlama ve kırılma gibi kullanıma bağlı olarak oluşan izler tespit edilmiştir. Söz konusu kullanım izleri, bu aletlerin deliğine ip takılarak dokumacılıkta veya örme işleminde kullanılmış olabileceğini akla getirmiştir. Bu kemik aletlerde gözlemlenen tüm bu özeliklerden ve dokumada kullanılabilecek başka bir tür aletin olmamasından dolayı söz konusu aletler dokuma mekiği olarak tanımlanmıştır.
Barcın Höyük’te dokuma mekikleri, taban üstünden, mezarlardan, çeşitli çukurlardan ve yüzeylerden bulunmuştur. Kendi içinde büyük oranda bir bütünlük gösteren bu aletler yerleşimin ilk evresinden (VIe) itibaren tespit edilmiştir. Sonraki evrede (Vd1) dokuma mekikleri standart bir biçimine kavuşmuş ve kullanım oranı artmıştır.
Yakındoğu’da dokuma mekikleri, Çanak Çömleksiz Neolitik A’dan itibaren özellikle Levant yerleşimlerinden bilinmektedir. Anadolu’da ise dokuma mekiği tanımı ya hiç kullanılmamış ya da farklı alet tipleri için kullanılmıştır. Barcın Höyük’de bulunan bu örneklerin özellikle aşınma ve parlamalarından yola çıkılarak bir dokuma ya da örme işleminde kullanıldığı düşünülerek dokuma mekiği tanımı önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Barcın Höyük, Geç Neolitik, Kemik Dokuma Mekikleri, Kemik Aletler

Destekleyen Kurum

Ege Üniversitesi

Proje Numarası

2014 EDB 009

Late Neolithic Bone Shuttles from Barcın Höyük

Öz

The subject of this paper is the tools which were discovered at a striking rate at Layer VI of Barcın Höyük, dated to the Late Neolithic Period (circa cal. 6000-6600 BC); which were made from the ribs of such animals as goats and sheep; and which are thin and flat and taper from their perforated wide tip towards their other tip.
Use-induced traces such as wear, shine, cracking, and breaking were determined on the perforations and at the tips of these tools, which are identified with 43 pieces at Barcın Höyük and which are analogous typologically and technologically. Hence, it was supposed that these tools might have been used in weaving or a sort of knitting process by reeving a thread through their perforations and they were identified as shuttles. Likewise, the presence of no other tool likely to have been used with this function supports this idea.
At Barcın Höyük, the shuttles were discovered from different contexts such as above the floor, in burials, at various pits, and on surfaces. Displaying significant integrity within themselves, these tools were determined as of the first phase of the settlement (VIe) and they reached their standard form and their rate of use increased in the next phase (Vd1).
In the Near East, shuttles are known particularly from the Levantine settlements as of Pre-Pottery Neolithic A. In Anatolia, however, the definition of weaving shuttle was either not used at all or used for different types of tools. I propose that such tools discovered at Barcın Höyük were shuttles, particularly due to the use traces.

Anahtar Kelimeler

Late Neolithic, Barcın Höyük, Bone tools, Bone Shuttles

Proje Numarası

2014 EDB 009

Kaynakça

• BIBLIOGRAPHY BAR-OZ, G./YESHURUN, R. 2014. “The Bone Tools from the Cave of the Treasure in Nahal Mishmar”, Journal of the Israel Prehistoric Society 44: 240-247.
• BAR-YOSEF, O. 1995. “Earliest Food Producers - Pre-Pottery Neolithic Period (8000-5500)”, The Archaeology of Society in the Holy Land (Ed. T. E. Levy), London/Washington: 190-204.
• EFE, T. 1998. “Çayönü Kemik Aletleri (Genel Bir Değerlendirme)”, Karatepe’deki Işık Halet Çambel’e Sunulan Yazılar – Light on Top of the Black Hill Studies Presented to Halet Çambel (Eds. G. Arsebük/M. J. Mellink/W. Schirmer), İstanbul: 289-303.
• ERDALKIRAN, M. 2017. “Barcın Höyük 2015 Yılı Kemik Aletlerinin Ön Raporu”, Arkeometri Sonuçları Toplantısı 32: 235-249.
• ERDALKIRAN, M. 2016. “Barcın Höyük 2014 Yılı Kemik Aletlerinin Ön Raporu”, Arkeometri Sonuçları Toplantısı 31: 207-222.
• ERDALKIRAN, M. 2015. “Barcın Höyük 2013 Yılı Kemik Aletlerinin Ön Raporu”, Arkeometri Sonuçları Toplantısı 30: 115-128.
• GERRITSEN, F.A./ÖZBAL, R. 2016. “Barcın Höyük and the Pre-Fikirtepe Neolithisation of the Eastern Marmara Region”, Anatolian Metal VII: 211-220.
• GERRITSEN, F.A./ÖZBAL, R./THISSEN, L. 2013a. “Barcın Höyük. The Beginnings of Farming in the Marmara Region”, The Neolithic in Turkey. New Excavations and New Research. 5 vols. Northwestern Turkey and İstanbul (Eds. M. Özdoğan/N. Başgelen/P. Kuniholm), İstanbul: 93-112.
• GERRITSEN, F.A./ÖZBAL, R./THISSEN, L. 2013b. “The Earliest Neolithic Levels at Barcın Höyük, Northwestern Turkey”, Anatolica 39: 53-92.
• MARINELLI, M. 1995. “The Bone Artifacts of Ilıpınar”, The Ilıpınar Excavations I: Five Seasons of Fieldwork in NW Anatolia, 1987-91 (Ed. J. Roodenberg), İstanbul: 121-142.
• MARSHALL, D. N. 1982. “Jericho Bone Tools and Objects”, Excavations at Jericho, The Pottery Type Series and Other Finds. 4 vols. (Eds. K.M. Kenyon/T.A. Holland), Oxford: 571-622.
• MELLAART, J. 1967. Çatal Hüyük, A Neolithic Town in Anatolia, London.
• ÖZBAL, R./GERRITSEN, F./ERDALKIRAN, M./ÖZBAL, H. 2017. “2015 Yılı Barcın Höyük Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı 38.3: 17-32.
• ÖZBAL, R./GERRITSEN, F./ERDALKIRAN, M./ÖZBAL, H. 2016. “2014 Yılı Barcın Höyük Kazıları”, Kazı Sonuçları Toplantısı 37.2: 407-422.
• ÖZDOĞAN, M. 2019. Hammaddeden Ustalara, Tarihöncesi Arkeolojisinde Malzeme, Yontmataş – Sürtmetaş – Kemik – Boynuz – Diş – Kil – Çanak Çömlek, İstanbul.
• RAHMSTORF, L. 2015. “An Introduction to the Investigation of Archaeological Textile Tools”, Tools, Textiles and Contexts: Investigating Textile Production in the Aegean and Eastern Mediterranean Bronze Age (Eds. E. Andersson-Strand/M. L. Nosch), Oxford: 1-23.
• ROODENBERG, J.J./VAN AS, A./ALPASLAN-ROODENBERG, S. 2008. “Barcın Hüyük in the Plain of Yenişehir (2005-2006). A Preliminary Note on the Fieldwork, Pottery and Human Remains of the Prehistoric Levels”, Anatolica 34: 53-66.
• RUSSELL, N. 2016. “Anatolian Neolithic Bone Tools”, Anatolian Metal VII: 125-134.
• RUSSELL, N./GRIFFITTS, J. L. 2013. “Çatalhöyük Worked Bone: South and 4040 Areas”, Substantive Technologies at Çatalhöyük: Reports from the 2000-2008 Seasons (Ed. I. Hodder), London/Los Angeles: 277-306.
• RUSSELL, N. 2012. “Worked Bone from BACH Area”, Last House on the Hill, BACH Area Reports from Çatalhöyük, Turkey (Eds. R. Tringham/M. Stevanović), Los Angeles: 347-359.
• RUSSELL, N. 2005. “Çatalhöyük Worked Bone”, Changing Materialities at Çatalhöyük: Reports from the 1995-99 Seasons, (Ed. I. Hodder), Cambridge/England/London: 339-367.
• SCHICK, T. 1986. “Perishable Remains from the Nahal Hemar Cave”, Journal of the Israel Prehistoric Society: 95-97.