KARAMAN AKOLUK MAĞARASI RESMİ

Yıl 2023, Sayı: 33, 9 - 22, 31.12.2023

Murat Karakoç

https://doi.org/10.22520/tubaar.1335233

Öz

Bu makalede Karaman ilinin Ayrancı ilçesine bağlı Berendi köyü yakınlarındaki Akoluk Mağarası'nda bulunan resim ele alınmaktadır. Odak noktamız, öncelikli olarak bu mağarada tespit edilmiş güneş motifine benzeyen resimdir. Ancak resim, Karaman Prehistorik Yüzey Araştırması Projesi kapsamında keşfedildiği için Çakıllıgüney Sırtları olarak bilinen mağaraya yaklaşık 1 kilometre mesafedeki arazilerde belgelenen yontmataş buluntular ve bunların bölgenin jeolojisiyle olan bağlantısına da değinilmiştir. Ardından, Akoluk Mağarası'ndaki resmin DStretch olarak bilinen dijital bir uygulama ile belgelenme yöntemi ve bu yöntemin kullanım sorunları sunulmuştur. Çalışmanın amacı doğrultusunda, Anadolu'da resim tekniği ile yapılmış diğer mağara ve kaya sanatı buluntu yerlerine de yer verilmiş ve Akoluk Mağarası'ndaki resim, benzer figürler içeren buluntularla karşılaştırılmıştır. Resim tekniği ile yapılmamış olsa da Türkiye, Sibirya ve Orta Asya'nın çeşitli bölgelerinden oyma, gagalama veya kazıma gibi diğer yöntemlerle yapılmış güneş motifi içeren kaya sanatı alanlarına da değinilmiştir. Son olarak, Akoluk Mağarası resminin önemi ve bağlamı tartışılmış ve çeşitli önerilerde bulunulmuştur

Anahtar Kelimeler

Mağara resmi, Orta Anadolu, DStretch görüntü iyileştirme, Arkeolojik Yüzey Araştırması, Yontma taş

Destekleyen Kurum

T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü

Proje Numarası

YA017002(2022)

Teşekkür

KAYAP 2022 yılı araştırmaları T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü’nün resmi izinleri ve Karaman Müzesi yetkililerinin kontrolünde gerçekleştirilmiştir. Araştırmalara Karaman Belediyesi lojistik destek vermiştir. Adı geçen kurumlara ve araştırmalarda yer alan tüm ekip üyelerine teşekkür ederiz.

A PAINTING FROM THE AKOLUK CAVE IN KARAMAN

Öz

This study discusses a painting from the Akoluk Cave near Berendi village of Ayrancı district in Karaman province. Our focus is primarily on the sun-shaped figure documented in the cave. However, since the painting was discovered during the Karaman Prehistoric Survey Project, the lithic artifacts documented in the fields located approximately 1 kilometer from the cave known as Çakıllıgüney Sırtları and their connection to the geology of the area are also mentioned. Subsequently, the method of documenting the painting from the Akoluk Cave with a digital application known as DStretch and the utilization issues of this method are presented. To the aim of the study, other findspots in Anatolia, including cave and rock art sites with painting techniques, are given, and the painting from the Akoluk Cave is compared with finds containing similar figures. Though not made with painting techniques, sites with rock art made using other methods such as incising/engraving, pecking, and scraping from various regions in Turkey, Siberia, and Central Asia with sun motifs are also referred to. Finally, the importance and context of the painting are discussed, and various suggestions are made.

Anahtar Kelimeler

Cave art, Central Anatolia, DStretch image enhancement, archaeological field investigations, Chipped stone

Proje Numarası

YA017002(2022)

Kaynakça

• Akdeniz, E. (2011). Some Evidence on the First Known Residents of Katakekaumene (Burned Lands). Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 11(1), 69–74.
• Altınbilek-Algül, Ç., Kayci, O., Balcı, S., Tümer, H., Ünlü, Y., Ulaş, B., Şahin, F., ve Özbudak, O. (2021). The Preliminary Report on the 2019- 2020 Seasons of the Central Taurus Prehistoric Research Project (OTTA). Anatolia Antiqua/Eski Anadolu, XXIX, 129–148. https://doi.org/https:// doi.org/10.4000/anatoliaantiqua.1933
• Baird, D. (2007). Pınarbaşı: Orta Anadolu’da Epi-paleolitik Konak Yerinden Yerleşik Köy Yaşamına. İçinde M. Özdoğan ve N. Başgelen (Eds.), Anadolu’da Uygarlığın Doğuşu ve Avrupa’ya Yayılımı Türkiye’de Neolitik Dönem: Yeni kazılar, yeni bulgular (s. 285–312). Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Baird, D. (2012). Pınarbaşı: From Epi-paleolithic Campsite to Sedentarising Village in Central Anatolia. İçinde M. Özdoğan, N. Başgelen, ve P. Kuniholm (Eds.), The Neolithic in Turkey: Central Turkey (s. 181–218). Archaeology and Art Publications.
• Baird, D., Asouti, E., Astruc, L., Baysal, A., Baysal, E., Carruthers, D., Fairbairn, A., Kabukcu, C., Jenkins, E., Lorentz, K., Middleton, C., Pearson, J., ve Pirie, A. (2013). Juniper Smoke, Skulls, and Wolves’ Tails. The Epipalaeolithic of the Anatolian Plateau in its South-West Asian Context: Insights from Pınarbaşı. Levant, 45(2), 175–209. https:// doi.org/10.1179/0075891413Z.00000000024
• Belli, O. (1975). Doğu Anadolu’da Yeni Arkeolojik Keşifler: Van Yedisalkım (Put) köyü boyalı mağara resimleri. Tarih Dergisi, 28–29, 1–40.
• Belli, O. (2000). Van Bölgesi’nde Boyalı Mağara Resimlerinin Keşfi. İçinde O. Belli (Ed.), Türkiye Arkeolojisi ve İstanbul Üniversitesi (s. 291–297). İstanbul Üniversitesi Yayınları.
• Belli, O. (2003). Van Bölgesi’ndeki Yeni Boyalı Mağara Resimleri. İçinde M. Özbaşaran, O. Tanındı, ve A. Boratav (Eds.), Archaeological Essays In Honour of Homo Amatus : Güven Arsebük için armağan yazılar (s. 29–42). Ege Yayınları.
• Bilgiç, T. (2009). 1:100. 000 scaled Geological Maps and Explanations. Sheet Karaman N31 no. 129.
• Bostancı, E. Y. (1959). Research on the Mediterranean Coast of Anatolia: A New Palaeolithic Site at Beldibi Near Antalya. Anadolu / Anatolia, 4, 129–178.
• Bostancı, E. Y. (1962). Belbaşı Kaya Sığınağı’nda Bulunan Üst Paleolitik ve Mezolitik Endüstri, Belbaşı Kültürü. Belleten, 26(102), 233–251.
• Bostancı, E. Y. (1967). Beldibi, Belbaşı Mezolitiği ve Diğer Mezolitik Buluntularla Olan Münasebetleri. Antropoloji, 3 (1965), 55-90 (İng. 91-142).
• Ceylan, A. (2002). Anadolu’daki İlk Türk Yerleşmelerinden Cunni Mağarası. İçinde C. Güzel, K. Çiçek, ve S. Koca (Eds.), TÜRKLER: ORTA ÇAĞ (s. 425–429). Yeni Türkiye Yayınları.
• Ceylan, A. (2022). Doğu Anadolu’da Erken Dönem Türk İzleri. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Çamurcuoğlu, D. S. (2015). The Wall Paintings of Çatalhöyük (Turkey): Materials, technologies and artists. University College London.
• Demirtaşlı, E., Bilgin, A., Erenler, F., Işıklar, S., Sanlı, D., Selim, M., ve Turhan, N. (1973). Bolkardağlarının Jeolojisi. Cumhuriyetin 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi, 42–67.
• Deveci, A., ve Gerengi, A. (2012). Eskişehir- Kümbet Köyü Himmet Baba Türbesi’nde Bulunan Kazıma Tekniğiyle Yapılmış Türk Dönemi Resimlerinin Fotogrametrik Yöntemle Belgelenmesi ve Resimlerin Değerlendirilmesi. İçinde Z. Demirel- Gökalp (Ed.), Uluslararası Katılımlı XV. Ortaçağ ve Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Anadolu Üniversitesi- Eskişehir 19- 21 Ekim 2011 (s. 273–287). Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Devlet, E. (2003). Rock art and the material culture of Siberian and Central Asian shamanism. İçinde N. Price (Ed.), The Archaeology of Shamanism (s. 55–67). Routledge. https://doi.org/https://doi. org/10.4324/9780203451700
• Erdoğu, B. (2020). Capturing the Seen and Unseen in the Beldibi Rock Art. ADALYA, 23, 1–6.
• Erdoğu, B., Yücel, N., Gürçal, E., Demir, K., ve Izlie, I. N. (2023). A New Look at the Rock Art on the Island of Gökçeada, Northeast Aegean. Rock Art Research, 40(1), 107–109. https://www.proquest. com/scholarly-journals/new-look-at-rock-art-onisland- gökçeada-northeast/docview/2802549852/ se-2?accountid=14496
• Evans, L., ve Mourad, A. L. (2018). DStretch® and Egyptian Tomb Paintings: A case study from Beni Hassan. Journal of Archaeological Science: Reports, 18, 78–84. https://doi.org/10.1016/J. JASREP.2018.01.011
• Girginer, S., ve Durukan, M. (2017). Mersin / Gülnar Akyapı Mağarası’nda Bulunan Prehistorik Mağara Resimleri. Olba, XXV, 1–16.
• Gökten, E. (1976). Silifke Yöresinin Temel Kaya Birimleri ve Miyosen Stratigrafisi. Türkiye Jeoloji Bülteni / Geological Bulletin of Turkey, 19, 117–126.
• Göktürk, B. D. (2021). Ankara Güdül Adalıkuzu Petroglifleri. Pamukkale Üniversitesi.
• Günaşdı, Y. (2016). Doğu Anadolu Kaya Resimleri Işığında Doyumlu Kaya Panoları. SUTAD, 39, 391– 407.
• Gunn, R. G., Douglas, L. C., ve Whear, R. L. (2014). Interpreting’ Polychrome Paintings Using DStretch. Rock Art Research, 31(1), 101–104.
• Hoppál, M. (2013). Shamans and Symbols: Prehistory of semiotics in rock art. International Society for Shamanistic Research.
• Kansu, Ş. A. (1963). Eugene Pittard 1867 - 1962. Belleten, 27(105), 105–108.
• Kayci, O., Tümer, H., ve Ünlü, Y. (2020). Prehistoric Rock Art Caves in the Middle Taurus Region: Mersin - Arslanlı and Doğu Sandal Caves. Ancient Near Eastern Studies, 57, 127–148. https://doi. org/10.2143/ANES.57.0.3288615
• Korkut, T., Işın, G., Takaoğlu, T., ve Özdemir, B. (2015). Tlos Antik Kenti Yakınlarındaki Tavabaşı Mağarası Kaya Resimleri. TÜBA-AR, 18, 37–49.
• Korkut, T., Işın, G., Takaoğlu, T., ve Özdemir, B. (2018). Tlos Antik Kenti ve Teritoryumu Prehistorik Yerleşimleri. İçinde M. Şahin (Ed.), Bursa ve İlçeleri Arkeolojik Kültür Envanteri-IV Olympos Araştırmaları-II Uluslararası Mysia Olympos’u Araştırmaları Çalıştayı 8-11 Mayıs 2014 - Orhaneli/ BURSA (1st ed., s. 110–131). BEBKA.
• Le Quellec, J. L., Duquesnoy, F., ve Defrasne, C. (2015). Digital Image Enhancement with DStretch®: Is Complexity Always Necessary for Efficiency? Digital Applications in Archaeology and Cultural Heritage, 2(2–3), 55–67. https://doi.org/10.1016/J. DAACH.2015.01.003
• Mar’jašev, A. N. (1994). Petroglyphs of South Kazakhstan and Semirechye. Pilgrim.
• Martynov, A. I. (1991). The Ancient Art of Northern Asia. University of Illinois Press.
• Martynov, A. I., Mar’jašev, A. N., ve Abetekov, A. K. (1992). Gravures Rupestres de Saïmaly-Tach. Université Abai.
• Mert, O. (2007). Kemaliye’de Eski Türk İzleri: Dilli vadisindeki petroglif ve damgalar. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 34, 233–254.
• Murat, A., ve Temur, S. (1995). Kıraman (Ayrancı- Karaman) Yöresi Talk Yatakları. Türkiye Jeoloji Bülteni / Geological Bulletin of Turkey, 38(1), 95– 102.
• Özgül, O. (2015). Erzurum Bölgesi Kaya Panoları. Trakya Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 5(10), 169– 198.
• Özgül, O. (2016). Erzurum / Şenkaya Petrogliflerindeki At / Geyik ve Güneş Kursu. SUTAD, 39, 371–390.
• Özgül, O. (2021). Artvin Arılı (Demirkapı) Yaylası Kaya Resimleri. Belleten, 85(304), 781–818. https://doi. org/10.37879/belleten.2021.781
• Pampal, S. (1987). Ayrancı Havzasında Metamorfik Bolkar Grubu ve Tersiyer Oluşukları. Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 2(2), 99– 116.
• Peschlow-Bindokat, A. (2005). Herakleia am Latmos: Stadt und Umgebung (Homer Archaeological Guides). Homer Kitabevi.
• Peschlow-Bindokat, A. (2006). Tarihöncesi İnsan Resimleri. Latmos Dağları’ndaki Prehistorik Kaya Resimleri ( I. Işıklıkaya, Çev.). Sadberk Hanım Müzesi Yayınları.
• Petzinger, G. V. (2016). The First Signs: Unlocking the Mysteries of the World’s Oldest Symbols. Atria Books.
• Pittard, E. (1939). Gravures Rupestres en Anatolie. Archives Suisses d’anthropologie Générale, VIII(2), 187–190.
• Quesada, E., ve Harman, J. (2019). A Step Further in Rock Art Digital Enhancements. DStretch on Gigapixel Imaging. Digital Applications in Archaeology and Cultural Heritage, 13, e00098. https://doi.org/ https://doi.org/10.1016/j.daach.2019.e00098
• Şafak, Ü., Kelling, G., Gökçen, N. S., ve Gürbüz, K. (2005). The Mid-Cenozoic Succession and Evolution of the Mut Basin, Southern Turkey, and Its Regional Significance. Sedimentary Geology, 173(1–4), 121–150. https://doi.org/10.1016/J. SEDGEO.2004.03.012
• Şahin, M. (2018). Uludağ’ın Tarih Öncesi Resimli Mağaraları. İçinde M. Şahin (Ed.), Bursa ve İlçeleri Arkeolojik Kültür Envanteri -IV: Olympos Araştırmaları II (s. 170–180). Uludağ Üniversitesi Basımevi.
• Şahin, M. K., ve Varis, S. (2017). Eskişehir/Seyitgazi Kümbet Köyünde Bulunan Himmet Baba/ Kümbet Dede Kümbeti Üzerine Yeni Düşünceler. İçinde E. Taş (Ed.), Uluslararası Ortaçağ Türk Dönemi Kazıları ve Sanat Tarihi Araştırmaları Sempozyumu Bildirileri, 02-05 Kasım 2016 (s. 622–652). Sakarya Üniversitesi Yayınları.
• Sevindi, C., ve Tavukçu, A. Y. (2013). Şirvaz Kalesi Kayaüstü Resimleri (Şenkaya-Erzurum). Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, 31, 155–173.
• Solecki, R. S. (1964). Cave Art in Kurtun Ini, a Taurus Mountain Site in Turkey. Man, 64, 87–88.
• Somuncuoğlu, S. (2012). Tamgaların Göçü Kurgan: Ankara Güdül Kaya Resimleri. İlke Basın Yayın.
• Soydan, E., ve Korkmaz, F. (2013). Batman’da Yeni Bir Keşif: Deraser (Arık) Mağara Resimleri. Turkish Studies, 8(6), 665–686.
• T.C. Karaman Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü. (2013). “TR52-12-DFD-02 Karaman İli Turizm Yatırım Rehberi ve Haritası” Projesi.
• Tiryaki, S. (2020). Bingöl Şerevdin Yaylası’nın Kaya Üstü Resimleri ve Kaya Altı Yerleşiminin Değerlendirilmesi. Seleucia, X, 251–268.
• Tümer, H. (2017). Van Hakkari Dağlık Bölgesi Kaya Resimleri. İstanbul Üniversitesi.
• Tümer, H. (2018). Doğu Toros Petroglifleri: Tırşin Yaylası ve Çevresi. Anadolu Araştırmaları, 21, 21–41.
• Türkcan, A. U. (2005). Kayaların Dili: Sivrihisar Balkayası. Eskişehir Ticaret Odası Dergisi, 30–33.
• Ulusoy, İ., Sarıkaya, M. A., Schmitt, A. K., Şen, E., Danišík, M., ve Gümüş, E. (2019). Volcanic Eruption Eye-Witnessed and Recorded by Prehistoric Humans. Quaternary Science Reviews, 212, 187–198. https://doi.org/10.1016/J. QUASCIREV.2019.03.030
• Uysal, A. (1995). Geçmişten Günümüze Karaman. Arı Yayınları.
• Yalçıklı, D. (2018). Two Neolithic Ritual Centers in East Mysia (NW Turkey): The Baltalıin and Inkaya Caves. ADALYA, 21, 19–44.
• Yalçıklı, D. (2019). Anadolu’da Neolitik Çağ’da Şaman İnancı. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Yaman, İ. D. (2019). Prehistoric Paintings in the Keçe Cave (Kahramanmaraş Elbistan). ADALYA, 22, 11–24.