MIDDLE BRONZE AGE SETTLEMENTS IN THE BANAZ PLAIN

Yıl 2024, Sayı: 35, 73 - 92, 30.12.2024

Harun Oy

https://doi.org/10.22520/tubaar.1498989

Öz

This article aims to reveal the settlement status of the Banaz Plain in the Middle Bronze Age. The data on the Middle Bronze Age of the Uşak region is limited. This article evaluates 9 Middle Bronze Age settlements identified in the fertile Banaz Plain located east of Uşak. Among these settlements, Banaz Mound and Ayvacık Mound stand out as important settlements of the region in the Middle Bronze Age. It is understood that there was an uninterrupted settlement in the Banaz Plain in the MBA. The settlements in the plain are not very far from each other and the settlements are generally concentrated in the plain region and on natural road routes. The settlements on natural road routes are relatively larger in size. The fact that the settlements in the region have similar pottery forms indicates that they were also culturally interactive. It can be evaluated that the Banaz Plain settlements had strong relations with the surrounding regions in terms of politics, culture, trade and transportation thanks to their location between Central Anatolia and Western Anatolia.

Anahtar Kelimeler

Banaz, Uşak, Middle Bronze Age, Pottery, Transportation

Proje Numarası

A-1835

BANAZ OVASI ORTA TUNÇ ÇAĞI YERLEŞMELERİ

Öz

Bu makale ile Banaz Ovası’nın Orta Tunç Çağındaki yerleşim durumunun ortaya konulması amaçlanmaktadır. Uşak bölgesinin Orta Tunç Çağı hakkındaki verileri kısıtlıdır. Bu makalede Uşak’ın doğusunda bulunan verimli Banaz Ovası’nda tespit edilen 9 adet Orta Tunç Çağı yerleşimi değerlendirilmektedir. Bu yerleşmeler içerisinde Banaz Höyük ve Ayvacık Höyük OTÇ’da bölgenin önemli yerleşmeleri olarak dikkati çekmektedir. Banaz Ovası’nda OTÇ’da kesintisiz bir yerleşimin var olduğu anlaşılmaktadır. Ovadaki yerleşmeler birbirinden çok uzak değildir ve yerleşmeler genel olarak ovalık bölgede ve doğal yol güzergâhları üzerinde yoğunlaşmaktadır. Doğal yol güzergâhları üzerindeki yerleşmeler nispeten daha büyük boyutludur. Bölgedeki yerleşmelerin birbirine benzer çanak çömlek formlarına sahip olması kültürel olarak ta etkileşim içerisinde olduklarına işaret etmektedir. Banaz Ovası yerleşmelerinin Orta Anadolu ile Batı Anadolu arasındaki konumu sayesinde siyasi, kültürel, ticaret ve ulaşım bakımından çevre bölgelerle güçlü ilişkilere sahip olduğu değerlendirilebilir.

Anahtar Kelimeler

Banaz, Uşak, Orta Tunç Çağ, Çanak Çömlek, Ulaşım

Destekleyen Kurum

Ordu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinatörlüğü (proje numarası: A-1835) ve Türk Tarih Kurumu bu çalışmayı desteklemiştir.

Proje Numarası

A-1835

Teşekkür

Desteklerinden dolayı Kültür ve Turizm Bakanlığı, Kültür Varlıkları ve Müzeler Genel Müdürlüğü'ne, Ordu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri koordinatörlüğüne ve Türk Tarih Kurumu'na teşekkür ederiz.

Kaynakça

• Akarsu, R. (2014). Yeni Veriler Işığında Erken Tunç Çağı Sonu ve Orta Tunç Çağında Çivril Ovası’nın Kültürel ve Siyasi Yapısı [Yayınlanmamış Doktora Tezi]. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Akdeniz, E. (2012). Kuzey Lydia’daki Thyateira’nın Erken Dönem Yerleşimi: ‘Hastane Höyüğü’ Kazısı. TÜBA-AR, 15, 21-45.
• Aslan, İ., ve Altay, T. (2021). Banaz Havzasındaki (Uşak, B-Türkiye) Neojen Yaşlı Sedimanter Birimlerin Mineralojik ve Jeokimyasal Özellikleri. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 21, 449-461.
• Atasoy, A. (2018). Uşak İli’nin Fluvisol Toprakları. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6(71), 48-74.
• Aykurt, A. (2010). Late Bronze Age Pottery from Çeşme Bağlararasi. OLBA, 18, 1-63.
• Aykurt, A. (2013). An Updated Assessment on Western Anatolian Middle Bronze Age Chronology in Light of Excavations of the Izmir Region. Colloquium Anatolicum, XII, 37-77.
• Aykurt, A. (2020). Liman Tepe I, Orta Tunç Çağı Seramiği ve Küçük Buluntuları. Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Barjamovic, G. (2010). Travelling in Turkey-Sites, Routes and Historical Geography in Central Anatolia. I. Singer (Ed.), Ipamati Kistamati Pari Tumatimis. Luwian and Hittite Studies Presented to J. David Hawkins on the Occasion of his 70th Birthday (s. 10-25). Emery and Claire Yass Publications in Archaeology.
• Barjamovic, G. (2011). A Historical Geography of Anatolia in the Old Assyrian Colony Period. Museum Tusculanum Press University of Copenhagen.
• Bilgen, A. N., ve Bilgen, Z. (2015). Orta Tunç Çağı Yerleşimi (IV. Tabaka). A. N. Bilgen (Ed.) Seyitömer Höyük I (s. 61-118) içinde. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Blegen, C. W., Caskey, J. L. and Rawson, M. (1951). Troy the Third, Fourth, and Fifth Settlements, Vol. II. Princeton University Press.
• Dedeoğlu, F. (2009). Denizli-Çivril İlçesi Yüzey Araştırması Verileri Işığında MÖ 2. Binyılda Yukarı Menderes Havzası Yerleşim Düzeni. H. Sağlamtimur, E. Abay, Z. Derin, A. Ü. Erdem, A. Batmaz, F. Dedeoğlu, M. Erdalkıran, M. B. Baştürk, ve E. Konakçı (Ed.) Altan Çilingiroğlu’na Armağan, Yukarı Denizin Kıyısında Urartu Krallığına Adanmış Bir Hayat (s. 241-256) içinde. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Dedeoğlu, F. (2016). A Study on Chalices from Beycesultan: Their Function, Social Meaning and Cultural Interactions. Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 16(2), 13-32.
• Dedeoğlu, F., ve Abay, E. (2014). Beycesultan Höyük Excavation Project: New Archaeological Evidence from Late Bronze Layers. Arkeoloji Dergisi, 17, 1-39.
• Deniz, M., Ayaydın, A., ve Kahraman, A. (2014). Banaz’da Ulaşım Faaliyetleri. M. Ertürk, A. Uzun, ve Ş. Danacıoğlu (Eds.), Coğrafyacılar Derneği Uluslararası Kongresi Bildiriler Kitabı (s. 390-399) içinde. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi.
• Derin, Z. (2020). Bornova-Yassıtepe Höyüğü 2010-2019 Yılı Çalışmaları. Arkeoloji Dergisi, XXV, 1-42.
• Dinç, M., ve Taştemür, E. (2021). Antik Phrygia’nın Merkezinde Bir Kent Akmonia, 2014-2017 Yılları Arasındaki Arkeolojik Yüzey Araştırmalarının Sonuçları. Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Efe, T., ve Türkteki, M. (2005). The Stratigraphy and Pottery of the Period Transitional into the Middle Bronze Age at Küllüoba (Seyitgazi, Eskişehir). Anatolia Antiqua, XIII, 119-144.
• Emre, K. (1978). Yanarlar, Afyon Yöresinde Bir Hitit Mezarlığı. Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Ercan, T., Dinçel, A., Metin, S., Türkecan, A., ve Günay, E. (1978). Uşak Yöresindeki Neojen Havzalarının Jeolojisi. Türkiye Jeoloji Kurumu Bülteni, 21, 97-106.
• Ergün, G. (2020). Late Bronze Age Spindle Whorls and Loom Weights from Beycesultan in Western Anatolia: New Findings, New Observations. Mediterranean Archaeology and Archaeometry, 20(2), 1-18.
• French, D. H. (1969). Prehistoric Sites in Northwest Anatolia II. The Balıkesir and Akhisar/Manisa Areas. Anatolian Studies, XIX, 41-98.
• Günel, S. (1999). Panaztepe II, M.Ö. 2. Bine Tarihlendirilen Panaztepe Seramiğinin Batı Anadolu ve Ege Arkeolojisindeki Yeri ve Önemi. TTK Yayınları. Joukowsky, M. S. (1986). Prehistoric Aphrodisias I-II. Brown University, Rhode Island.
• Kara, H. (2010). Banaz İlçesinin Coğrafyası. Çizgi Kitabevi.
• Koçak, Ö., Peker, H., Bilgin, M., ve Küçükbezci, H. G. (2019). Afyonkarahisar Yüzey Araştırmaları ve Küçük Çataltepe, Ablak Höyük’ten Anadolu Hiyeroglif Yazılı Mühür Baskıları. TÜBA-AR, 24, 45-71.
• Koçak, Ö., Bilgin, M., ve Küçükbezci, H. G. (2019). MÖ II. Binyılda Afyonkarahisar ve Çevresi Kültürleri, Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Koçak, Ö., Baytak, İ., ve Esen, Ö. (2021). Büyük Menderes Nehri Havzasının Doğusunda MÖ II. Bin Yıla Ait Hilal Biçimli Tezgah Ağırlıkları (Bir Grup Piramidal Ağırlıkla Beraber). Belleten, 85(304), 713-780.
• Koçak, Ö., Üyümez, M., Baytak, İ., Esen, Ö., ve Kaya, M. (2023). Bolvadin Üçhöyük 2021 Yılı Araştırmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 38(3), 145-160.
• Kull, B.(1988). Demircihüyük V, Die Mittelbronzezeitliche Siedlung. Philipp von Zabern.
• Lamb, W. (1937). Excavations at Kusura near Afyonkarahisar. Archaeologia, LXXXVI, 1-64.
• Lamb, W. (1938). Excavations at Kusura near Afyonkarahisar: II. Archaeologia, LXXXVII, 217-273.
• Lloyd, S., and Gökçe, N. (1951). Excavations at Polatlı. Anatolian Studies, 1, 21-76.
• Lloyd, S., ve Mellaart, J. (1965). Beycesultan Vol. II, Middle Bronze Age Architecture and Pottery. British Institute of Archaeology at Ankara.
• Mellaart, J., ve Murray, A. (1995). Beycesultan Vol. III, Part II, Late Bronze Age and Phrygian Pottery and Middle and Late Bronze Age Small Objects. British Institute of Archaeology at Ankara.
• Oy, H. (2017a). Uşak-Banaz İlk Tunç Çağı Araştırmaları 2015 Yılı Çalışmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 34(1), 51-74.
• Oy, H. (2017b). Uşak İli Tunç Çağı Araştırmaları. R. M. Czichon, Ş. Söyler, Birol Can, ve İ. Çavuş (Ed.), Yüzey Araştırmaları ve Kazılar Işığında Uşak (s. 33-38) içinde. Zero Production. Oy, H. (2017c). Banaz’da Bir Tunç Çağı Yerleşimi: Ayvacık Höyük. Asos Journal Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 5(50), 74-93.
• Oy, H. (2018a). İçbatı Anadolu’da Kutsal Bir Dağ: Murat Dağı (Dindymos). Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi/SEFAD, 40, 283-296.
• Oy, H. (2018b). İlk Tunç Çağında Uşak 1 (Merkez, Banaz ve Sivaslı ilçeleri). Gece Kitaplığı.
• Oy, H. (2019a). Banaz’da İki Son Neolitik/İlk Kalkolitik Çağ Yerleşimi: Ada Höyük ve Mercimeklik. SDÜ Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 47, 16-41.
• Oy, H. (2019b). Uşak İli ve İlçeleri İlk Tunç Çağı Araştırmaları 2016 ve 2017 Yılı Çalışmaları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 36(2), 181-204.
• Oy, H. (2019c). Textile Production in Central Western Anatolia in the Bronze Age. O. Dumankaya (Ed.), Çağlar Boyunca Üretim ve Ticaret: Prehistorya’dan Bizans Dönemi’ne (s. 135-151) içinde. Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Pasvanoğlu, S. (2012). Hydrogeochemical Study of the Thermal and Mineralized Waters of the Banaz (Hamamboğazi) Area, Western Anatolia, Turkey. Environmental Earth Sciences, 65, 741-752.
• Polat, S., ve Güney, Y. (2013). Uşak İli Arazisinde Karstik Şekiller. Marmara Coğrafya Dergisi, 27, 440-475.
• Roosevelt, C. H., Luke, C., Ünlüsoy, S., Çakırlar, C., Marston, J. M., O’Grady, C. R., Pavuk, P., Pieniazek, M., Mokrisova, J., Scott, C. B., Shin, N., and Slim, F. G. (2018). Exploring Space, Economy, and Interregional Interaction at a Second-Millennium B.C.E. Citadel in Central Western Anatolia: 2014-2017 Research at Kaymakçı. American Journal of Archaeology, 122(4), 645-688.
• Söyler, Ş., Taşkıran, H., Czichon, R. M., Özçelik, K., Polat, S., Yılmaz, M. A., Erbil, E., Türker, M., ve Dağcı, D. (2018). Uşak Banaz Sürmecik Paleolitik Kazısı-2016. Kazı Sonuçları Toplantısı, 39(2), 381-391.
• Taşkıran, H., Aydın, Y., Özçelik, K., ve Erbil, E. (2021). A New Discovery of Neanderthal Settlements in Turkey: Surmecik Open-air Campsite in Western Anatolia. L’anthropologie, 125, 1-13.
• Uşak, (2007). Uşak Kültürel Değerler Yapı Envanteri. Uşak Valiliği. Uşak, (2011). Uşak İl Çevre Durum Raporu. Uşak Valiliği Çevre ve Şehircilik İl Müdürlüğü.
• Uşak, (2021). Uşak Valiliği İl Afet ve Acil Durum Müdürlüğü İl Afet Risk Azaltma Planı 2021.
• Ünan, N. (2018). Ağızören Orta Tunç Çağı Mezarlığı Buluntuları. Kütahya Müzesi 2017 Yıllığı (s. 229-253). Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Ünan, S., ve Kaygısız, S. (2022). Seyitömer Höyük 2019-2021 Yılı Orta Tunç Çağı Bulguları Üzerine Bir Değerlendirme. S. Ünan (Ed.), Seyitömer Höyük Kurtarma Kazısı 1989-2021 (s. 605-650) içinde. Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Ünan, S., ve Ünan, N. (2020). Höyüktepe Orta Tunç Çağı 2015-2016 Yılı Bulguları Üzerine Bir Değerlendirme. S. Ünan (Ed.), Kütahya, Kureyşler Barajı Kurtarma Kazıları 2015-2016 (s. 323-352). Bilgin Kültür Sanat Yayınları.
• Üyümez, M., Koçak, Ö., İlaslı, A., Çay, T., ve İşcan, F. (2007). Afyonkarahisar’ın Doğusunda Önemli Bir Orta Tunç Çağı Nekropolü: Dede Mezarı. Belleten, LXXI(262), 811-841.
• Üyümez, M., Koçak, Ö., Bilgin., M., ve Baytak, İ. (2022). Bolvadin Üçhöyük 2020 Yılı Kazıları. 2019-2020 Yılı Kazı Çalışmaları, 4, 17-32.
• Yalçınlar, İ. (1955). Banaz Çayı Hazvası ve Uşak Civarında Bünye ve Morfoloji Araştırmaları. Türk Coğrafya Dergisi, 13-14, 57-89.
• Yılmaz, M. A., Czichon, R. M., Deniz, M., Dülger, H., Akın, S., Nacar, A., Söyler, A., Çelik, H., ve Yiğit, F. (2019). Uşak Protohistorik Dönem Yüzey Araştırması (UPDAP) 2018 Yılı Sonuçları. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 37(2), 435-467.
• Yılmaz, M. A., ve Kalkan, E. (2021). Weaving Tools from the Uşak Protohistoric Survey Project (UPDAP). Cedrus, IX, 37-63.