Etik İlkeler ve Yayın Politikası
Türkiye Bilimler Akademisi Arkeoloji Dergisi (TÜBA-AR), davranış kuralları noktasında
Committee on Publication Ethics (COPE) tarafından belirlenen; editörlerin genel görev ve sorumlulukları, okurlarla ilişkiler, yazarlarla ilişkiler, hakemlerle ilişkiler, hakem değerlendirme süreci, şikayetler, tartışmayı teşvik etme, akademik dürüstlüğü teşvik etme, bireysel verileri koruma, suistimalleri takip etme, akademik kayıtların bütünlüğünü sağlama, ticari hususlar, çıkar çatışması ve itiraz prosedürü konularında kabul gören kurallara sıkı sıkıya bağlıdır.
TÜBA-AR, kültürel mirasın çeşitli yönlerini bilimsel yöntemler ışığında ele alır. Bu kapsamdaki uygulamalar, temsiller, anlatımlar, bilgiler, beceriler ve kültürel mekanlar gibi farklı ölçek ve nitelikteki kültürel mirasa dair belgeleme, envanterleme ve sözlü tarih çalışmalarına odaklanır. Dergi, arkeoloji ve sanat tarihi ile ilgili çalışmalardan kırsal ve kentsel mimari, kentsel arkeoloji, endüstriyel arkeoloji, etnografya, etnobotanik, jeoarkeoloji ve tarih çalışmalarına kadar geniş bir yelpazede makalelere yer verir. Kültür kavramı içinde değerlendirilen tüm uygulamaların korunması, onarımı, sergilenmesi ve topluma kazandırılması ile ilgili projeler ve fikirler, derginin kapsamına dahildir.
Yayıncı
Türkiye Bilimler Akademisi (TÜBA), Türkiye'de bilimin geliştirilmesi ve özendirilmesi misyonuna sahip özerk bir üst kuruluştur. Akademinin kökenleri, 1851 yılında kurulan Alimler Cemiyeti adı verilen Osmanlı toplumuna kadar gitmektedir. TÜBA, temel ve mühendislik bilimleri, sağlık ve yaşam bilimleri ve sosyal ve beşeri bilimler olmak üzere üç kategoride tüm bilim alanlarını kapsamaktadır. TÜBA, çalışma grupları, hibe ve ödül programlarının yanı sıra bilimsel etkinlik, raporlama gibi başlıklarda dünya bilim akademileri ve şemsiye kurum mahiyetindeki paydaşları ile işbirliği içinde faaliyetlerini sürdürmektedir.
TÜBA-AR dergisinin yayın sahibi, TÜBA Başkanlığı’dır. Yayın sahibi olarak, derginin yayın etiği ilkelerinin ilgili paydaşlar tarafından uygulanmasını, dergi içeriğine ücretsiz ve sürekli erişim sağlanmasını, yayınların arşivlenmesini ve korunmasını taahhüt eder. Aynı zamanda, bilimsel yayın etiğinin ihlal edildiği şüphesi doğduğunda (suistimal, intihal, çıkar çatışması, telif hakkı ihlalleri gibi durumlar) durumu açıklığa kavuşturmak için gerekli adımları atma sorumluluğunu üstlenir.
Özel bütçeli özerk bir kamu kurumu olan Türkiye Bilimler Akademisi yayını olan TÜBA-AR Dergisi reklam almamaktadır ve dergide yayımlanacak makalelerden ücret talep etmemektedir. Editöryal karar ve tercihler herhangi bir politik, ekonomik ve mali müdahale olmadan sadece araştırmanın kalitesine ve katkısına dayanmaktadır.
Yayın Kurulu
TÜBA-AR Dergisi’nin yayın kurulu, yılda en az iki kez bir araya gelir. Yayın Kurulu üyeleri, TÜBA-AR Dergisi’nin yayın etiği ilkelerini ve politikalarını kabul eder; ayrıca bu ilke ve politikalarla ilgili kararları değerlendirirler. Yayın Kurulu, derginin tema konularını belirler ve ilgili temalar için tema editörlüğü tekliflerini götürecek kişileri seçer. Aynı zamanda, Dergi'nin Bilim Kurulu için üye önerilerini yapar ve derginin ulusal ve uluslararası tanınırlığını artırmak için öneriler sunar.
Yayın Kurulu, bilimsel yayın etiğinin ihlal edildiği şüphesi oluştuğu durumlarda (suistimal, intihal, çıkar çatışması, telif hakkı ihlalleri gibi durumlar) durumu açıklığa kavuşturmak için Dergi'nin editör ekibini bilgilendirmekle sorumludur. Ayrıca, Dergi'nin uluslararası görünürlüğünü ve akademik niteliğini artırmak amacıyla indeks önerileri sunarlar.
Editör
Dergiye gönderilen makaleler, editörler tarafından yazarların ırk, etnisite, cinsiyet, dünya görüşü ve inançlarından bağımsız olarak değerlendirilir. Hakemlerin değerlendirdiği yazılara ilişkin detaylı ve yapıcı değerlendirmeler yaparlar. Dergide, hakem değerlendirmesine gerek görülmeksizin yayımlanan içerikler arasında etkinlik değerlendirmeleri gibi yazılar da bulunabilir. Editör, başvurulan makalenin derginin hangi kategorisi altında yayımlanabileceği konusunda yorum ve öneri sunabilir; ancak nihai karar, yazar ve/veya editöre aittir.
Hakem sürecine girecek makalelerde editörler, yazar ve hakem arasındaki iletişim kişisi olma sorumluluğuyla hareket eder. Hakemlik sürecini, makalenin dergiye ulaşma tarihinden yayın aşamasına kadar akademik nezaketle her aşamayı titizlikle belgeleyerek yürütürler. Değerlendirme süreci ile ilgili olarak, her bir makale için değerlendirme adımlarını hesap vermekten çekinmezler (yazarın ve hakemin kişisel haklarını ve derginin mahremiyet ilkelerini gözetmek kaydıyla).
Değerlendirmeye alınan makale için iki hakemin farklı görüş bildirmesi durumunda editörler, üçüncü bir hakemin değerlendirmesine başvurmalıdırlar.
Editörler, çıkar çatışması içinde iseler veya çıkar çatışmasına neden olabilecek ilişkiler içindelerse, bu durumu açıkça belirtmeli ve editörlük görevinden çekilmelidirler. Editör kadrosu, finansal çıkarlarını veya diğer çatışmalarını bildirmeli ve çıkar çatışması söz konusuysa editörlük görevinden ayrılmalıdır. Editör kadrosu, değerlendirilen bir makaleden elde edilen bilgileri kişisel çıkar için kullanmamalıdır.
Editörler, yayınlanmış bir makalede çalışmayı veya önemli bölümlerini geçersiz kılan, intihal içeren veya etik dışı bir durum içeren bir hata tespit ederlerse makaleyi geri çekebilirler. Geri çekilme durumunda, editörler makalenin geri çekildiğini açıklayan bir ifade ve geri çekilme nedenini içeren bir açıklama yayınlamalıdır. Ayrıca, orijinal makale ve geri çekilen versiyon arasında bağlantı kuran bir link de sağlanmalıdır. Bu sayede tüm okuyucular bu bilgilere çevrimiçi platformlarda kolayca erişebilir.
Yazar
TÜBA-AR Dergisi, yayınlanan bilimsel çalışmaların güvenilirliğini ve bütünlüğünü korumak için titiz yazarlık kriterlerine bağlı kalmaktadır. Yazarlık için uygunluk, araştırma çalışmasının konseptine, tasarımına, yürütülmesine veya yorumlanmasına önemli katkılarda bulunmaya bağlıdır. Editör ekibinin üyeleri genellikle dergide yayın yapmazlar. Böyle bir durumun ortaya çıkması halinde, yayın kurulunda yer alan kişinin metnine titiz ve tarafsız bir hakem değerlendirme süreci uygulanır. Gönderilen makaleler diğer makalelerle aynı incelemeye tabi tutularak adalet, şeffaflık ve yüksek yayıncılık standartlarının korunması sağlanır. Yazarların, makalenin taslağının hazırlanmasına veya eleştirel incelemesine aktif olarak katılmaları ve gönderilmeden önce son versiyonu toplu olarak onaylamaları beklenir. Çalışmanın doğruluğu ve özgünlüğüne ilişkin kamusal sorumluluk, her bir yazarın hesap verebilirliğini sağlayan önemli bir husustur. Dergi, yazarlık kriterlerini karşılamayan ancak yine de makaleye katkıda bulunan kişilerin teşekkür bölümünde belirtilmesini teşvik eder. Yazarlıkla ilgili herhangi bir anlaşmazlık veya endişe, editörlük ofisimiz tarafından derhal ele alınmaktadır. Bu politika, şeffaflık, adalet ve etik yazarlık uygulamalarını teşvik etmeyi ve bilimsel yayıncılıkta en yüksek standartları sürdürme taahhüdümüzü güçlendirmeyi amaçlamaktadır. Bu çerçevede TÜBA-AR Dergisi, dergi konu ve kapsamı ile uyumlu ileri bilimsel araştırma yöntem ve tekniklerini kullanan çalışmalara yer vermektedir. Çalışmaların metodolojik açıdan yetkinliğinin yanı sıra alana özgün ve yeni katkılar yapması temel yayıncılık kriteridir.
Yazarların akademik, etik ve sosyal sorumluluğu bulunmaktadır. Aşağıda belirtilen kurallara uymak yazarın sorumluluğundadır:
• Yazarlar, derginin belirlediği temalı sayısına birden fazla makale başvurusu yapamazlar.
• Makale başvuru tarihleri, ilgili sayının yayım hazırlığı aşamasındaki çağrı metninde belirtilir. Başvuru tarihinden sonra gelen makale başvuruları değerlendirmeye alınmaz.
• Yazarlar, gönderdikleri makalelerde intihal, emek hırsızlığı, usulsüz referans gösterme, referans unutma, burs ve destek kurumlarının adını anmama gibi etik ihlallerden kaçınmalıdır. Aksi takdirde makale reddedilir.
• Çalışma veya araştırma desteği alan yazarlar, makalelerinde bu kaynağı belirtmelidir.
• Yazarlar, yazı başvurusu yaparken Telif Hakkı Devri ve Çıkar Çatışması Bildirimi Formu'nu imzalayarak sisteme yüklemelidir.
• Yazarlar, yayımlanması talebiyle teslim ettikleri çalışmalardaki fikir ve ifadelerin daha önce başka bir yerde kullanılmamış olmasından sorumludur. Eğer kullanıldıysa, gerekli atıflar yapılarak belirtilmelidir.
• Yazarlar, gönderecekleri yazıların daha önce başka bir yerde yayımlanmamış olduğunu ve değerlendirme aşamasına alınmadığını taahhüt eder.
• Yazarlar, çalışmanın geçerlilik ve etik konularında hesap verebilir olmalıdır.
• Birden fazla yazarın katkıda bulunduğu çalışmalarda isim sıralaması, yazarların ortak kararı olmalıdır.
• Yazarlar, makalede aktif katkısı olmayan kişileri yazarlar arasına dahil etmemeli ve gerekçeli bir şekilde yazar sıralamasında değişiklik taleplerini açıklamalıdır.
• Yazarlar, makalelerinin yayınlanmasından sonra hataları veya yanlışlıkları derhal dergi editörlerine bildirmelidir.
• Yazarlar, aynı makaleyi uygun gerekçe olmaksızın izin almadan veya çapraz referans olmaksızın birden fazla dergide yayınlayamazlar. İmzalanan lisans ve telif hakkı devir sözleşmesine uymak zorundadırlar.
Hakem
Hakemler, aşağıdaki prensiplere bağlı kalarak görevlerini yerine getirirler:
• Çift kör hakem değerlendirme sürecini benimseyerek hareket ederler ve bu sürecin gerekliliklerini yerine getirirler. Yazarlar hakemlerin kim olduğunu bilmezler. Hakemler de değerlendirdikleri çalışmanın yazar(lar)ını tanımamaktadır.
• Hakemlik teklifi sunulduğunda, iki haftalık içerisinde, olumlu ya da olumsuz yanıt vermelidirler. Makul gerekçe ile talepte bulunan hakeme bir haftalık ek süre tanınabilir.
• Eğer çalışmanın konusuna dair uzmanlıkları yoksa veya sadece bir kısmını değerlendirebilecek durumdaysa, bunu açıklamalıdırlar.
• Kabul edilen zaman aralığında değerlendirme yapmayı kabul etmeli ve sarkma ihtimalinde bilgilendirmelidirler.
• Dergiye gönderilen tüm makaleler için bir benzerlik raporu oluşturulur. Benzerlik raporunun referanslar (kaynaklar) hariç %20 sınırını aşması halinde makale yazara yeniden gönderilir.
• Hakemler, değerlendirmeleri için kendilerine gönderilen makalelerde yazarın kendinden intihalini fark ettiklerinde editörlere bilgi vermekle sorumludurlar.
• Hakemler, incelemeleri yayınlanmadan önce, söz konusu yazıda bulunan ve kendi ilgi alanlarına giren herhangi bir bilgiyi kullanmamalıdır.
• Hakemler adil ve tarafsız bir değerlendirme yapamayacaklarını düşünürlerse, bunu bildirmelidirler.
• Hakemler hazırlamakta oldukları veya değerlendirmede olan bir çalışmalarına çok benzer bir çalışma söz konusuysa, değerlendirmeyi reddetmelidirler.
• Hakemler değerlendirme sırasında çıkan bir çıkar çatışmasını fark ettiklerinde dergiyi haberdar etmelidirler.
• Hakemler tüm yazı ve hakem değerlendirmelerini gizli tutmalıdırlar.
• Hakemler değerlendirmelerinin sadece bilimsel olduğunu, kişisel, finansal veya entelektüel taraflılık nedeniyle olumlu veya olumsuz biçimde etkilenmeyeceğini garanti etmelidirler.
• Hakemler yazara yönelik kişisel yorumlar veya gerekçelendirilmemiş suçlamalardan kaçınmalıdırlar.
• Hakemler eleştirilerinde spesifik olmalıdır; örneğin, "daha önce yapılmış bir çalışma" gibi genel bir ifadeyi somutlaştırmalıdırlar; bu, editörlerin değerlendirme ve karar alma sürecinde yazarlara adil davranması için yardımcı olacaktır.
• Hakemler yazarlarla dergiyi bilgilendirmeden doğrudan iletişime geçmemelidirler.
• Hakemler başka dilde yazmaktan kaynaklı olabilecek hassasiyetleri tanımalı ve bunu saygıyla ve uygun bir biçimde ifade etmelidirler.
• Hakemler, sırf kendi veya meslektaşlarının atıf sayısını artırmak veya görünürlüklerini yükseltmek için çalışmalara atıf önermemelidir. Bir çalışma önerilecekse, bu önerinin bilimsel bir gerekçesi olmalıdır.
Hakemler değerlendirme sonrası;
• Çalışmanın ve değerlendirme sürecinin gizliliğini korumaya devam etmelidirler.
• Esas yorumlarını ve geribildirimlerini etkileyebilecek bir durumun ortaya çıkması halinde dergiyi bilgilendirmelidirler.
• Revizyon ve yeniden değerlendirme ile ilgili dergiden gelen taleplere karşılık vermelidirler.
Etik İlkeler ve Değerler
TÜBA-AR, bilimsel çalışmalarda Committee on Publication Ethics (COPE) yüksek etik standartlarını benimser. Araştırmacılardan ve yazarlardan, çalışmalarını dürüst ve şeffaf bir şekilde sunmalarını bekler.
TÜBA-AR entelektüel söylemin ve kültürel korumanın temsilcileri olarak, bilimsel araştırmaların bütünlüğünü ve güvenilirliğini korumada etik ilke ve değerlerin büyük önem taşıdığını kabul eder. Etik davranışlara bağlılık, dergimizin güvenilirliğini sağlar ve kültür envanteri alanında bilginin ilerlemesine katkıda bulunur.
• Yazarlardan, başkalarının katkılarını doğru bir şekilde atfederek özgün ve otantik çalışmalar sunmaları beklenir.
• İntihal, veri uydurma ve tahrifat kesinlikle yasaktır.
• Listelenen tüm yazarlar araştırmaya önemli katkılarda bulunmuş olmalıdır. Katkıda bulunan her kişiye uygun şekilde atıfta bulunulmalıdır.
• Hayalet yazarlık ve misafir yazarlık kabul edilemez. Önemli katkılarda bulunan tüm bireylere teşekkür edilmelidir.
• Akran değerlendirme süreci, bilimsel yayınların kalitesinin korunması için çok önemlidir. Hakemler değerlendirmelerini objektif ve yapıcı bir şekilde yapmalıdır.
• Editörler, çıkar çatışmalarından uzak, adil ve tarafsız bir değerlendirme süreci sağlamaktan sorumludur.
• Yazarlar, hakemler ve editörler, araştırma veya inceleme sürecini etkileyebilecek her türlü çıkar çatışmasını açıklamalıdır.
• Yayın sürecinin nesnelliğini ve tarafsızlığını korumak için çatışmaları yönetmek ve azaltmak için adımlar atılmalıdır.
• Yazarlar, deneklere insancıl muamele, verilerin uygun şekilde kullanılması ve ilgili yönetmelik ve kılavuzlara uygunluk dahil olmak üzere araştırmada etik standartlara bağlı kalmalıdır.
• İnsan veya hayvan denekleri içeren araştırmalar için etik izin alınmalı ve makalede açıkça belirtilmelidir.
• Raporlamada şeffaflık, bilimsel topluluk içinde güven oluşturmak için gereklidir.
• Yazarlar, araştırmaya dahil olan bireylerin mahremiyetine ve gizliliğine saygı göstermelidir.
• Katılımcılardan onam formu bildirimi alınmalı, hakları ve saygınlıkları korunmalıdır.
• Editörler, aynı anda başka bir yere gönderilmiş makaleleri kabul etmeyecektir.
• Hata veya suiistimal durumlarında düzeltmeler, geri çekmeler ve açıklamalar derhal yapılmalıdır.
• Yazarlar kültürel çeşitliliğe dikkat etmeli ve araştırma konularının kültürel bağlamlarına saygı göstermelidir.
• Saldırgan veya uygunsuz dil, görüntü veya içerik kesinlikle yasaktır.
• Araştırmacılar, hakemler ve editörler, yeni ortaya çıkan etik konular hakkında bilgi sahibi olmaya ve sürekli mesleki gelişim göstermeye teşvik edilmektedir.
TÜBA-AR, bu etik ilke ve değerlere bağlı kalarak, en yüksek dürüstlük, şeffaflık ve kültürel çeşitliliğe saygı standartlarını destekleyen bilimsel bir ortamı teşvik etmeyi amaçlamaktadır. Yazarlar, hakemler ve editörler bu ilkelerin korunmasında temel ortaklardır ve bilginin ilerlemesine ve kültürel mirasın korunmasına katkıda bulunurlar.
Açık Erişim ve Yayın Politikası
Dergi, çeşitlilik ilkesine dayanarak farklı disiplinlerden gelen makalelere açıktır. Kalite kontrol süreci, akademik standartlara uygunluğu değerlendirmek üzere bir hakem değerlendirme sürecini içerir.
TÜBA-AR Dergisi, bilginin global değişimini artırarak insanlık için yararlı sonuçlar doğurabilmek amacıyla içeriğinin sürekli ve ücretsiz olarak kullanımı için
Açık Bilim sağlar. Bu bağlamda TÜBA yayınlarında kullanılan lisans CC-BY-NC-ND dergide yayınlanan tüm yazılar,
https://dergipark.org.tr/tr/pub/tubaar adresinden erişime açıktır. Bu politika, bilgiye erişimi genişletme, araştırmayı destekleme ve bilimsel bilginin paylaşımını teşvik etme amacını taşımaktadır. Dergi, bilim dünyasına ve topluma katkı sağlamak adına Açık Bilimi ön planda tutarak bilimsel içeriğin geniş bir okuyucu kitlesi tarafından ücretsiz olarak kullanılabilmesine imkan tanımaktadır.
Yayınlanan makalelerin tüm yayın, yayım ve dağıtım hakları TÜBA-AR'a aittir. Alıntı yapılması durumunda kaynak belirtilmesi zorunlu olup, yazının tamamının kullanımı derginin iznine bağlıdır.