Temel Arapça Öğretimindeki Zorlukları Çözmede Bir Öneri Olarak Beş Kalıp Modeli

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 14 - 37, 31.05.2020

Mustafa Kayapınar

Öz

Anadili Türkçe olan öğrenciler Arapça öğrenirken Arapça-Türkçe arasındaki farklılıklardan kaynaklanan birtakım zorluklar yaşamaktadırlar. İsim cümlesi, sıfat ve izafet terkipleri, öğrencilerin ayırt etmede zorlandıkları, nahivle ilgili zorluklar kapsamına girmektedir. Yabancı dilin mantığına uygun hazırlanmış görsel nitelikli materyal kullanımının söz konusu zorlukları azalttığı belirtilmektedir. Beş Kalıp tablosu صِرَاط ve مُسْتَقِيم isimleri ile oluşturulmuş, Türkçe anlam ve yapı isimleri ile birlikte isim cümlesi, belirli sıfat tamlaması, belirsiz sıfat tamlaması, belirtili isim tamlaması ve belirtisiz isim tamlamasını içeren, görsel niteliği ön plana çıkan ve uygulamaya yönelik bir ders materyalidir. Beş Kalıp adını verdiğim model, öğrencilerin Beş Kalıp tablosunu ezberlemeleri, Kur’an-ı Kerim’deki bazı sûrelerde bu terkipleri bularak çeşidini tespit etmelerini, böylece dile aşinalık kazanmalarını hedeflemektedir. Modelimizde 1.kalıp olan isim cümlesi mübteda-haberden oluşan bir isnad terkibidir. Muzaf-muzaf ileyhten oluşan 2 ve 3. kalıp durumundaki izafet terkipleri ile mevsuf-sıfattan oluşan ve 4. ve 5. kalıp olan sıfat terkipleri ise isnad harici terkipler kategorisinde yer almaktadır. Nahiv literatürüne göre terkip unsurlarının sıralaması mübteda-haber, muzaf-muzaf ileyh ve mevsuf-sıfat şeklindedir. Mübteda marife, haber nekredir. Nahiv kaynaklarında isim cümlesi, izafet terkibi ve sıfat terkibi konuları birbirinden bağımsız ele alınmış ve terkipler arasında karşılaştırma yapılmamıştır. Modelimizde ise terkipler birlikte ve karşılaştırma yapılabilecek bir düzenleme içerisinde verilmektedir. Modelin etkisini tespit etmek için bir test uygulaması yapılmıştır. Teste katılanlar Beş Kalıp Modelini öğrenmiş olan deney grubu ile öğrenmemiş olan kontrol grubundan oluşmaktadır. 369 ilahiyat fakültesi hazırlık sınıfı öğrencisine 20 adet çoktan seçmeli soruluk bilgi testi uygulanarak, veriler toplanmıştır. Bunların 202’si Beş Kalıp Modeli’ni öğrenmeyen, 167’si ise öğrenenlerden seçilmiştir. Öğrencilerin teste vermiş oldukları cevaplar 100 puan üzerinden hesaplanmış; öğrencilerin cinsiyet, metot alma durumu ve öğrenim gördüğü üniversite bulguları üzerinden analizler yapılmıştır. Metot alan öğrencilerin ortalaması 65, almayan öğrencilerin ortalaması 50’dir. Bu ise Beş Kalıp Modeli’nin Arapça öğretiminde etkili olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Arap Dili Belagati, Arapça Öğretimi, Nahiv, Terkip, Beş Kalıp Modeli

Kaynakça

• Abbâde, Muhammed İbrahim. (1984). el-Cumletu’l-Arabiyye. İskenderiye: Menşeetu’l-Meârif.
• Abbas, Hasan. (t.y.). en-Nahvu’l-Vâfî (15.baskı). Kahire: Dâru’l-Meârif.
• Abduttevvâb, Ramazan. (1997). el-Medhal ilâ İlmi’l-Lugati ve Menâhici’l-Bahsi’l-Lugavî. (2.baskı). Beyrut: Dâru’l-Hancı.
• Atiş, Sinem - Arslan, Mustafa. (20 Ağustos 2015). Yabancılara Türkçe öğretiminde dilsel becerilerin gelişimine etkisi bakımından ders materyallerinin önem derecelerinin analitik hiyerarşi süreci (AHS) ile belirlenmesi. Bartın Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 711-726.
• Ayle, Nidâl Fuâd Hüseyn. et-Terâkîbu’n-Nahviyye fi’l-Kısası’l-Kur’ânî. Yüksek Lisans, el-Câmiatu’l-İslâmiyye, 2015.
• Bağdâdî, Abdullah b. el-Huseyn b. Abdillah el-Ukberî. (1992). Mesâil Hilâfiyye fi’n-Nahvi. (1.baskı). Muhakkik: Muhammed Hayru’l-Halvani. Beyrut: Daru’ş-Şark.
• Bağdâdî, Abdullah b. el-Huseyn b. Abdillah el-Ukberî. (1995). el-Lubâb fî ileli’l-Binâi ve’l-İ‘râb. (1.baskı). Şam: Dâru’l-Fikr.
• Basrî, el-Kasım b. Ali b. Muhammed b. Osman Ebu Muhammed (2005). Mulhatu’l-İ‘râb. (1.baskı). Kahire: Dâru’s-Selâm. Becer, Emre. (2002). İletişim ve Grafik Tasarım. (3.baskı). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Benli, Ali. (2016). Klasik Arapça tedrisatında tablo ve şemaların kullanımına bir örnek: Vakfıkebirli Ali Rıza Efendi’nin Netaicu’l-Efkar Haşiyesi -Adalı-i Cedid-. Şarkiyat Mecmuası, (28), 43-72.
• Cangir, Mücella. (2001). İmam-Hatip Liselerinde Arapça Öğretiminde Karşılaşılan Sorunlar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi.
• Cârim, Ali- Emin, Mustafa. (t.y.). en-Nahvu’l-Vâdıh fî Kavâidi’l-Lugati’l-Arabiyye. Kahire: ed-Dâru’l-Mısriyyeti’s-Suûdiyye.
• Curcânî, Abdulkâhir. (2003). Delâilu’-l-İ‘câz fî İlmi’l-Meânî. Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye.
• Curcânî, Ali b. Muhammed b. Ali ez-Zeyn eş-Şerif. (1983) et-Ta‘rifât. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• Çelik Levent. (2010). “Öğretim materyallerinin hazırlanması ve seçimi.” Öğretim Teknolojileri ve Materyal Tasarımı içerisinde. Ankara: Pegem Akademi Yayınları, 2010.
• Dıyâb, Ahmed. (2012). Türklere Arapça Öğretiminde Karşılaşılan Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi.
• Efe, Adem. (2008). Uzun Soluklu İslamcı Bir Dergi. Marife Dergisi, 24(2), 157-180.
• Enbârî, Abdurrahman b. Ubeydullah el-Ensârî Ebu’l-Berekât Kemaleddin. (1999) Esrâru’l-Arabiyye. (1.baskı). Şam: Dâru’l-Erkâm b. Ebi’l-Erkâm.
• Enis, İbrahim. (1978). Min Esrari’l-Arabiyye. (6.baskı). Kahire: Mektebetu’l-Ancelo el-Mısrıyye.
• Ferâhidî, el-Halil b. Ahmed b. Amr b. Temîm. (1995). el-Cumel fi’n-Nahvi. (5.baskı). Beyrut: Müessesetü’r-Risale.
• Galâyeynî, Mustafa b. Muhammed Selim. (1993). Câmiu’d-Durûsi’l-Arabiyye. (28.baskı). Beyrut: el-Mektebetu’l-Asriyye.
• Gündüzöz, Soner. (01 Mart 2010). Arapça öğretiminde başvurulacak bazı yöntem ve teknikler: pedagojik bir değerlendirme. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 29(29), 35-53.
• Hamevî, Muhammed b. Ebi Bekir Abdulaziz b. Muhammed b. İbrahim b. Sadullah. (2009). Şerhu Nuket b. Hişâm min Kavâ‘idi’l-İ‘râb. (1.baskı). Kahire: Mektebetu’s-Sekâfeti’d-Dîniyye.
• Hâmid, Abdullah b. Hâmid. (t.y.). en-Nahvu Silsiletu Ta‘lîmi’l-Lugati’l-Arabiyye. Bursa: Emin Yayınları.
• Hasan, Temmam. (2006). el-Lugatu’l-Arabiyye Ma’nâhâ ve Mebnâhâ. Kahire: Âlemu’l-Kütüb
• İbn Âcurrûm, Muhammed b. Muhammed b.Davud es-Sınhâcî.(1998). el-Âcurrûmiyye. Riyad: Dâru’s-Sumey’î.
• İbn Akîl, Abdullah b. Abdurrahman el-Ukaylî. (t.y.). Şerhu İbn Akîl alâ Elfiyeti ibn Mâlik. Kahire: Dâru't-türas.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman el-Mevsılî. (2000). Sırru Sınâati’l-İ‘râb. (1.baskı). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• İbn Cinnî, Ebu’l-Feth Osman el-Mevsılî. (t.y.). el-Luma’ fi’l-Arabiyye. Kuveyt: Dâru’l-Kutubi’s-Sekâfiyye.
• İbn Fâris, Ahmed b. Zekeriyyâ. (1994). Mu‘cemu’l-Mekâyîs fi’l-Luga. Beyrut: Dâru’l-Fikr
• İbn Hişâm, Abdullah b. Yusuf b. Ahmed b. Abdillah b. Yusuf. (1984). Şerhu Şuzûri’z-Zeheb fi Ma‘rifeti Kelâmi’l-Arab. Şam: eş-Şeriketu’l-Muttahide.
• İbn Hişâm, Abdullah b. Yusuf b. Ahmed b. Abdillah b. Yusuf. (1993). Evdahu’l-Mesâlik ilâ Elfiyeti ibn Mâlik. Beyrut: Dâru’l-Fikr li’t-Tıbâa ve’n-Neşr ve’t-Tevzî.
• İbn Hişâm, Abdullah b. Yusuf b. Ahmed b. Abdillah b. Yusuf. (2005). Mugni’l-Lebîb an Kutubi’l-Eârib. Kahire: Dâru’t-Talâi.
• İbn Hişâm, Abdullah b. Yusuf b. Ahmed b. Abdillah b. Yusuf. (t.y.). Nuktetu’l-İ‘râb.
• İbn Mâlik, Muhammed b. Abdullah b. Mâlik et-Tâî’l-Ceyâni. (t.y.). Elfiyetu İbn Mâlik. Kahire: Dâru’t-Teâvun.
• İbn Yaîş, Yaiş b. Ebi’s-Surâyâ Muhammed b. Ali Ebulbekâ. (2001). Takdim: İmil Bedi’ Yakub. Şerhu’l-Mufassal l’ibni Yaîş. (1.baskı). Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.
• İbnu’l-Hâcib, Cemaleddin b. Osman b. Ömer b. Ebi Bekri’l-Mısrî. (2010). el-Kâfiye fî İlmi’n-Nahvi. (1.baskı). Kahire: Mektebetu’l-Âdâb.
• İbnu’l-Useymîn, Muhammed b. Sâlih (2005). Şerhu’l-Âcurrûmiyye. Riyad: Mektebetu’r-Rüşd.
• İbnu’s-Serrâc, Muhammed b. es-Sirrî b. Sehl en-Nahvî.(t.y.). el-Usûl fi’n-Nahvi. Lübnan: Muessesetu’r-Risâle.
• İpek, İsmail. (Temmuz 2003) Bilgisayarlar, görsel tasarım ve görsel öğrenme stratejileri. The Turkish online journal of educational technology. 3. http://www.tojet.net/articles/v2i3/239.pdf.
• İşler, Emrullah. (2002). Arapça ve Türkçede ortaçlar -karşıtsal çözümleme-. Nüsha Şarkiyat Araştırmaları Dergisi. 2(7), 99-111.
• Îyd, Muhammed. (t.y.). en-Nahvu’l-Musaffâ. Kahire: Mektebetu’ş-Şebâb.
• Kazvînî, Ahmed b. Fâris b. Zekeriya er-Râzî Ebu’l-Huseyn. (1997). es-Sâhibî fî Fıkhı’l-Lugati’l-Arabiyye ve Mesâilihâ ve Sunenu’l-Arab fî Kelâmihâ. (1.baskı). Muhammed Ali Beydun.
• Komisyon. Büyük Türkçe Sözlük. Ankara: TDK Yayınları, 2005.
• Lebedî, Muhammed Semir Necib. (t.y.). Mu‘cemu’l-Mustalahâti’n-Nahviyye. Beyrut: Daru'l-Furkân.
• Lugrâm, Abdulcelîl. et-Terâkîbu’l-İsnâdi fî Dîvâni İbni’l-Ebbâr. Yüksek Lisans, Vehran, 2011.
• Muberred, Muhammed b. Yezîd b. Ebu’l-Abbas. (1997). el-Kâmil fi’l-Luga ve’l-Edeb. (2.baskı). Kahire: Dâru’l-Fikri’l-Arabî.
• Muberred, Muhammed b. Yezid b. Ebu’l-Abbas. (2010.). el-Muktedab. Beyrut: Âlemu’l-Kutub.
• Necdî, Abdurrahman b. Muhammed b. Kasım el-Âsımî. (1988). Hâşiyetu’l-Âcurrûmiyye.
• Özdemir, Selin. (2019) Yabancı Dil Öğretiminde Görsel Materyalin Dinleme Becerisine Etkisi. Yüksek Lisan Tezi. Marmara Üniversitesi.
• Özsunar, Aysun. (2018). Arapça Öğretimine Yeni Yaklaşımlar ve Görsel Materyallerin Kullanılması. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Salihi, İpek. (2018). Yabancı Dil Olarak Arapça Öğretiminde Görsel Kullanımının Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi.
• Sâmerrâî, Fâdıl Sâlih. (2007). el-Cumletu’l-Arabiyye Te’lîfuhâ ve Aksâmuhâ. (2.baskı). Ürdün: Dâru’l-Fikr.
• Serrâc, Muhammed Ali. (1983). el-Lubâb fî Kavâidi’l-Luga ve Âlâti’l-Edeb en-Nahvu ve’s-Sarfu ve’l-Belâga ve’l-Arûz ve’l-Luga ve’l-Mesel. (1.baskı). Şam: Dâru’l-Fikr.
• Sîbeveyh, Amr b. Osman b. Kanber el-Hârisî. (1988). el-Kitâb. (2.baskı). Kahire: Mektebetu’l-Hancı.
• Sînî, Mahmud İsmail – Seyyid, İbrahim Yusuf - Şeyh Muhammed, er-Rıfâ‘î. (t.y.). el-Kavâidu’l-Arabiyyetu’l-Muyessere(Silsiletu fî Ta‘lîmi’n-Nahvi’l-Arabiyyi ligayri’l-Arab). Medine: Ma‘hedu’l-Lugati’l-Arabiyye-Câmiatu’l-Melik Suûd.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebi Bekir Celaleddin. (1966). Şerhu Şevâhidi’l-Mugnî. Beyrut: Lecnetu’t-Turâsi’l-Arabî.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebi Bekir Celaleddin. (2011). el-Eşbâh ve’n-Nezâir fi’n-Nahvi. Beyrut: Dâru’l-kütübi’l-ilmiyye.
• Suyûtî, Abdurrahman b. Ebi Bekr Celaleddin(t.y.). Muhakkik: Hindâvî, Abdulhamid. Hem‘ul-Hevâmi fî Şerhi Cem‘i’l-Cevâmi. Mısır: el-Mektebetu’t-Tevfîkiyye.
• Esterâbâdî, Radıyyüddîn Muhammed b. el-Hasen. (1979). Şerhu’r-Radî ‘ale’l-Kâfiye. Beyrut
• Teftâzânî, Sa‘duddîn. (2008). Muhtasaru’t-Teftâzânî alâ Şurûhi’t-Telhîs. Kahire: Dâru’l-Besâir.
• Yanpar, Tuğba. (2007). Öğretim Teknolojileri Materyal Tasarımı. (8.baskı). Ankara: Anı Yayıncılık.
• Zemahşerî, Cârullah Ebu’l-Kasım Mahmud b. Amr b. Ahmed. (1993). el-Mufassal fî San‘ati’l-İ‘râb. (1.baskı). Beyrut: Mektebetu’l-Hilal.
• Zemahşeri, Muhammed b. Ömer. (1990). el-Mufassal fi ilmi’l-Luga, (1.baskı). Beyrut: Dâru ihyâi’l-ulûm.
• Zemahşerî, Muhammed b. Ömer. (1998). Esâsu’l-Belâga. Beyrut: Dâru’l-Kutubi’l-İlmiyye.