Hayat Bilgisi Dersinde Sınıf Dışı Öğrenme Ortamlarının Öğrenciler Üzerindeki Etkisine İlişkin Öğretmen Görüşleri

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 263 - 280, 31.12.2024

Hacı Aydın Yaşar Çelik

Öz

Sürekli değişimin yaşandığı eğitim öğretim ortamlarında, eğitimciler öğretimi desteklemek için farklı yöntemler kullanmaktadırlar. Bunlardan biri de sınıf dışı öğrenme ortamlarıdır. Sınıf dışı öğrenme ortamları bireyi pasif konumdan kurtarıp sürecin içine dahil edebilme özelliğine sahiptir. Öğrencilere ve öğretmenlere birçok fırsatlar sunmaktadır. Böylece birey yaparak, yaşayarak, görerek, sorgulayarak ve deneyimleyerek öğrenme imkânı bulur. Bu çalışmanın amacı; sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi dersinde sınıf dışı öğrenme ortamlarda yaptıkları çalışmaların öğrenciler üzerinde nasıl etkiler oluşturduğu konusundaki düşüncelerini ortaya çıkarmaktır. Araştırmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji deseni kullanılmış olup, verilerin toplanmasında ise yarı yapılandırılmış görüşme formu kullanılmıştır. Çalışma grubunun seçiminde seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden amaçsal örnekleme (ölçüt örnekleme) kullanılmıştır. Araştırmaya katılan sınıf öğretmenlerinden gönüllülük esasına dayalı olarak görüş alınmıştır. Araştırma 2021-2022 eğitim öğretim yılında Samsun ilinin, Kavak ilçesinde aktif olarak görevde bulunan 15 kadın-15 erkek olmak üzere 30 sınıf öğretmeninin görüşleri alınarak yapılmıştır. Katılımcılar Milli Eğitim Bakanlığı bünyesinde görev yapmaktadırlar. Katılımcıların belirlenmesinde en az bir kez sınıf dışı öğrenme etkinliği gerçekleştirmiş olmaları esas alınmıştır. Toplanan veriler içerik analizi yöntemiyle analiz edilmiştir. Araştırma sonucunda sınıf dışı öğrenme ortamlarının öğrencilerin motivasyonunu artırdığı, öğrenmeyi kolaylaştırdığı, bilgilerin daha somut ve kalıcı olmasını sağladığı tespit edilmiştir. Ayrıca sınıf dışı öğrenme ortamlarında amaçların net bir şekilde belirlenmesi ve iyi planlanması durumunda daha verimli olacağı; olumsuz durumlarla karşılaşmamak için gerekli tedbirlerin önceden alınması gerektiği gibi önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Hayat bilgisi, sınıf dışı, öğrenme ortamları

Etik Beyan

Çalışmalar etik kurallar çerçevesinde yürütülmüştür, Etik kurul belgesi eklenmiştir.

Destekleyen Kurum

Destekleyen bir kurum bulunmamaktadır.

Teşekkür

Dergi editörüne ve derginin bütün süreçlerinde emeği geçen herkese sonsuz teşekkürlerimi sunarım.

Kaynakça

• Akın, F. (2012). Okul içi ve okul dışı öğrenmelerin öğrenci başarısına etkisi. (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Burdur.
• Altın, N. B. & Demirtaş, S. (2012). Sosyal bilgiler dersinde okul dışı eğitim etkinlikleri (müze ve arazi çalışmaları). Mustafa Safran (Ed.). Sosyal bilgiler öğretimi (s.509-543) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Armağan, B. (2015). İlkokul 4. sınıf fen öğretiminde okul dışı öğrenme ortamları: bir eylem araştırması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Anabilim Dalı, Sınıf Öğretmenliği Programı, İzmir.
• Avcı, G. & Gümüş, N. (2019). Okul dışı eğitim etkinliklerine yönelik öğrenci görüşleri. Turkish Studies-Educational Sciences, 14 (3), 351-377. https://doi.org/10.29228/TurkishStudies.22855
• Aydede, M.N. &Kesercioğlu, T. (2012). Aktif öğrenme uygulamalarının öğrencilerin kendi kendine öğrenme becerilerine etkisi. H.Ü. Eğitim Fakültesi Dergisi, 43, 37-49.
• Bakioğlu, B. (2017). 5. sınıf vücudumuz bilmecesini çözelim ünitesinin okul dışı öğrenme ortamı destekli öğretiminin etkililiği. (Yayımlanmamış doktora tezi). Amasya Üniversitesi/Fen Bilimleri Enstitüsü, Amasya.
• Bakioğlu, B. & Karamustafaoğlu, O. (2020). Okul dışı öğrenme ortamlarının öğretim sürecinde kullanımına ilişkin öğrenci görüşleri. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 5(1), 80-94
• Baysal, Z. N., Tezcan, Ö. ve Araç, K. E. (2018). Türkiye ve Almanya-Hamburg hayat bilgisi dersinin karşılaştırılması: Genel bir bakış. Kuramsal Eğitimbilim Dergisi, 11(1), 117-134. https://doi.org/10.30831/akukeg.380762
• Becker, C., Lauterbach, G., Spengler, S., Dettweiler, U., & Mess, F. (2017). Effects of regular classes in outdoor education settings: A systematic review on students’ learning, social and health dimensions. International Journal of Environmental Research and Public Health, 14(5), 485. https://doi.org/10.3390/ijerph14050485
• Belet, Ş. D. (1999). İlköğretim kurumlarında uygulanan Hayat Bilgisi programının değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Binbaşıoğlu, C. (2003). Hayat Bilgisi öğretimi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Binbaşıoğlu, C. (2003). Okulda ders dışı etkinlikler. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi
• Bostan Sarıoğlan, A. & Küçüközer, H. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının okul dışı öğrenme ortamları ile ilgili görüşlerinin araştırılması. İnformal Ortamlarda Araştırmalar dergisi 2(1), 1-15.
• Bozdoğan, A.E. (2012). Eğitim amaçlı gezilerin planlanmasına ilişkin fen bilgisi öğretmen adaylarının uygulamaları: Altı farklı alan gezisinin değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2),1049-1072.
• Bozdoğan A. E., Okur A. & Kasap G., (2015). Planlı bir alan gezisi için örnek uygulama: Bir fabrika gezisi. Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Hüseyin Hüsnü Tekışık Özel Sayısı, I, 1-12
• Brookes, A. (2002). Lost in the Australian bush: Outdoor education as curriculum. Journal of Curriculum Studies, 34(4), 405-425.
• Burcu Sağlam, E. (2018). “Araştırma yöntem ve teknikleri”, sosyoloji, (Ed: E. Burcu Sağlam, A. Öğün
• Burriss, K., & Burriss, L. (2011). Outdoor play and learning: Policy and practice. International Journal of Education Policy and Leadership, 6(8), 1-12.
• Boyacıoğlu & A. Gelgeç Bakacak), Siyasal Kitabevi, Ankara.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö. E. Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Cirit-Gül, A., Apaydın, Z., Çobanoğlu, E. O., & Tağrikulu, P. (2018). Fen öğretiminde Toulmin argümantasyon modelinin okul dışı (outdoor) eğitim süreci ile bütünleştirilmesi: Örnek Etkinlikler. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 3(2), 103-120.
• Creswell, J.W. (2023). Nitel araştırma yöntemleri. Çevirmenler: Dr. Selçuk Beşir demir ve Mesut Bütün. Siyasal Kitabevi.
• Çelik, S., Şenocak, E., Bayrakçeken, S., Taşkesenligil, Y., & Doymuş, K. (2005). Aktif öğrenme stratejileri üzerine bir derleme çalışması. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 11, 155-185.
• Çiçek, Ö. & Saraç E., (2017). Fen bilimleri öğretmenlerinin okul dışı öğrenme ortamlarındaki yaşantıları ile ilgili görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 504-522.
• Demir, M. K. (2016). Hayat Bilgisi öğretim programının değiştirilmesi gerekçelerine dair öğretmen adayı görüşleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 47, 157-171. https://doi.org/10.9761/JASSS3543
• Demir, M. K. (2007). Sınıf öğretmenlerinin hayat bilgisi ve sosyal bilgiler derslerinde gözlem gezisi yöntemini uygulama durumları. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 5(2), 323-341.
• Deveci, H. (2008). Hayat bilgisi dersinin tanımı, kapsamı ve ilköğretim programındaki yeri. İçinde Yaşar, S. (Ed.), Hayat Bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi (ss.1–19). Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını.
• Dönel Akgül, G., & Arabacı, S. (2020). Okul dışı öğrenme ortamlarına yönelik fen bilgisi öğretmenlerinin görüşleri. Uluslararası Eğitim Araştırmacıları Dergisi, 3(2), 276-291.
• Eaton, D. (2000). Cognitive and affective learning in outdoor education. Doctoral dissertation. University of Toronto School of Graduate Studies.
• Evcimik, S. (2023). Proje tabanlı öğrenme yaklaşımının okul dışı uygulamalarına ilişkin katılımcı görüşlerinin incelenmesi. İnönü Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10, 19. https://doi.org/10.29129/inujgse.1232938
• Fjortoft, I. (2001) The Natural Environment as a Playground for Children: The Impact of Outdoor Play Activities in Pre-Primary School Children. Early Childhood.
• Gündoğan, A. & Gültekin, M. (2018). İlkokul 3. sınıf öğrencilerinin Hayat Bilgisi dersi “okul heyecanım” temasındaki kavramlara ilişkin bilişsel yapıları. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 17(65), 233-247. https://doi.org/10.17755/esosder.318151
• İnce, S., & Akcanca, N. (2021). Okul öncesi eğitimde okul dışı öğrenme ortamlarına yönelik ebeveyn görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, (58), 172-197. https://doi.org/10.21764/maeuefd.886446
• Kalem, S., & Fer, S. (2003). Aktif öğrenme modeliyle oluşturulan öğrenme ortamının öğrenme öğretme ve iletişim sürecine etkisi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 3(2), 433-446.
• Karademir, E. (2013). Öğretmen ve öğretmen adaylarının fen ve teknoloji dersi kapsamında “okul dışı öğrenme etkinliklerini” gerçekleştirme amaçlarının planlanmış davranış teorisi yoluyla belirlenmesi. (Doktora tezi), Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Karadeniz, C. & Okvuran, A. (2014). A night at the museum: Museum education with Ankara University students at Çorum Museum of Archeology. Elementary Education Online, 13(3), 865-879.
• Karakaş-Özür, N., & Şahin, S. (2017). Sosyal bilgiler dersinde okul dışı etkinliklerin öğrenci başarısına etkisi. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(3), 324-347.
• Karakaya, Ç., (2006) İlköğretim fen ve teknoloji dersi kapsamında “insan ve çevre” ünitesi için mekandışı (outdoor) öğretim modeli, (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Karakaya-Akçadağ, Ç. & Çobanoğlu, E. O. (2018). “İnsan ve Çevre” ünitesi için okul dışı öğretim uygulamasının çevre okuryazarlığı üzerine etkisi. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 3(2), 1-23.
• Kaya, D. M. (2020). Non-formal öğrenme ortamlarinin epizodik belleğe ve öğrenci başarısına etkisinin araştırılması: Enerji parkı. (Yüksek Lisans Tezi), Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İlköğretim Ana Bilim Dalı İlköğretim Fen Bilgisi Eğitimi Programı, Ankara.
• Kaymakcı, S. (2014). Hayat Bilgisinde değerler eğitimi. R. Turan ve K. Ulusoy (Eds.), Farklı Yönleriyle Değerler Eğitimi içinde (s. 367-389). Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Kesicioğlu, O. S., & Alisinanoğlu, F. (2021). Okul öncesi dönem çocukların okul dışı (informal) matematik öğrenme süreçleri. The Journal of Academic Social Science Studies, 6(6 Issue 7), 671-685.
• Kılıç, A. (2018). Hayat Bilgisi dersi, “dün, bugün, yarın” temasında sözlü ve yerel tarih etkinliklerinin değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), İstanbul Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Koçoğlu, E. (2015). Sosyal bilgiler eğitiminde eğitsel mekânlara dayalı öğrenme ortamları. Ramazan Sever ve Erol Koçoğlu (Ed.), Sosyal bilgiler eğitiminde mekânsal öğrenme ortamları (s. 43-73) içinde. Ankara: Pegem Akademi
• Kubat, U. (2018). Okul dışı öğrenme ortamları hakkında fen bilgisi öğretmen adaylarının görüşleri. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi. 1, 48, 111-135. https://doi.org/10.21764/maeuefd.429575
• Louv, R. (1991) Childhood's Future, New York: Doubleday.
• Malone, K. (2008). Every experience matters: An evidence based research report on the role of learning outside the classroom for children’s whole development from birth to eighteen years. Report commissioned by Farming and Countryside Education for UK Department Children, School and Families, Wollongong, Australia. Erişim adresi: ttp://attitudematters.org/documents/Every%20Experience%20Matters.pdf
• MEB. (2018). 2023 Eğitim Vizyonu. https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/2023_E%C4%9Fitim%20Vizyonu.pdf. 14.10.2023 tarihinde erişildi.
• Meydan, A. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde doğa eğitimi. Ahmet Şimşek ve Selahattin Kaymakçı (Ed.). Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi (s. 259-282) içinde. Ankara: Pegem Akademi
• Mutohhari, F., Sutiman, S., Nurtanto, M., Kholifah, N., & Samsudin, A. (2021). Difficulties in ımplementing 21st century skills competence in vocational education learning. International Journal of Evaluation and Research in Education, 10(4), 1229- 1236.
• Neill, J. T., & Richards, G. E. (1998). Does outdoor education really work? A summary of recent meta-analyses. Journal of Outdoor and Environmental Education, 3(1), 2-9.
• Oktay, Ö, Ekinci, S. & Şen, A. İ. (2020). Ortaokul öğrencilerinin mobil bir planetaryum faaliyeti hakkındaki düşüncelerinin incelenmesi. İlköğretim Online-Elementary Education Online, 19 (2), 695-717.
• Özcan, İ., & Kara, Y. (2024). Atıklar ve geri dönüşüm konusunun öğretimine yönelik okul dışı öğrenme etkinliklerinin başarı, kabul ve görüşler üzerine etkisinin araştırılması. Journal of Computer and Education Research, 12 (23), 184-208. https://doi.org/10.18009/jcer.1409921
• Öztürk, Ş. (2009). Okulda eğitimle bütünleştirilmiş mekân dışı eğitim. Milli Eğitim Dergisi, 181, 131-145.Erişim adresi: https://dhgm.meb.gov.tr/yayimlar/dergiler/Milli_Egitim_Dergisi/181.pdf.
• Priest, S. (1986). Redefining outdoor education: A matter of many relationships. Journal of Environmental Education, 17(3), 13-15
• Pyle, R. (2002) Eden in a vacant lot: special places, species and kids in community of life. ın: children and nature: psychological, sociocultural and evolutionary ınvestigations. Kahn, P.H. and Kellert, S.R. (ed) Cambridge: MIT Press.
• Rios, J. M. &Brewer, J. (2014). Outdoor education and science achievement. Applied Environmental Education & Communication, 13(4), 234-240.
• Roth, C. E. (1992) Environmental Literacy: Its’ Roots, Evolution and Directions in the 1990s. ERIC/ED348 235.
• Salmi, H. (1993). Science centre education: Motivation and learning in ınformal education. Published doctoral dissertation, Department of Techer Education, University of Helsinki, Helsinki, Finland.
• Sarıoğlan, A. B., & Küçüközer, H. (2017). Fen bilgisi öğretmen adaylarının okul dışı öğrenme ortamları ile ilgili görüşlerinin araştırılması. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 2(1), 1-15.
• Schmoll, S. E. (2013). Toward a framework for ıntegrating planetarium and classroom learning (Dissertation of Doctora). Michigan Universty, Michigan.
• Sönmez, V. &Alacapınar, F.G. (2020). Örneklendirilmiş bilimsel araştırma yöntemleri. Anı Yayıncılık.
• Sözer, Y., & Oral, B. (2016). Sınıf içi öğrenmeleri destekleyen okul dışı aktif öğrenme süreci: Bir meta-sentez çalışması. International Journal Of Eurasia Social Sciences, 7(22), 278-310.
• Şahin, F., & Sağlamer-Yazgan, B. (2013). Araştırmaya dayalı okul dışı laboratuar etkinliklerinin öğrencilerin akademik başarısına etkisi. Sakarya University Journal of Education, 3(3), 107- 122
• Şen, A.İ. (2019). Okul dışı öğrenme nedir? (Ed. Ahmet İlhan Şen, 2019). Okul dışı öğrenme ortamları (2-18). Ankara: Pegem Yayınları
• Şimşek C., Kıyıcı, F., & Yiğit, E. (2013) Müze Ziyaretinin Öğretmen Adaylarının Düşüncelerine Etkisinin incelenmesi. Kalem Eğitim ve İnsan Bilimleri Dergisi, 3 (1), 115-148
• Şimşek, A., & Kaymakcı, S. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminin amacı ve kapsamı. A. Şimşek ve S. Kaymakcı (Eds.), Okul Dışı Sosyal Bilgiler Öğretimi (s. 1-13) içinde. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Tağrikulu, P. & Yılmaz, C. (2019). Okul dışı eğitimin mekânsal sorunların tespitine ve çözümlerine katkısının incelenmesi. International Journal of Geography and Geography Education (IGGE), (40), 23-39 https://doi.org/10.32003/iggei.572753
• Tatar, N., & Bağrıyanık, K. E. (2012). Fen ve teknoloji dersi öğretmenlerinin okul dışı eğitime yönelik görüşleri. İlköğretim Online, 11(4), 883-896.
• Tay, B. & Uçuş Güldalı, Ş., (2017). Hayat Bilgisi öğretiminde okul dışı öğrenme çevreleri. Bayram Tay (Ed.). Etkinlik örnekleriyle Hayat Bilgisi öğretimi (s. 226-256) içinde. Ankara: Pegem Akademi
• Taylor, A. F, Wiley, A., Kuo, F. E., & Sullivan, W. C. (1998) Growing up in the inner city: Green spaces as places to grow. Environment and Behavior, 30 (1), 3-27.
• Taylor, A. F., Kuo, F. E., & Sullivan, W. C. (2001) Coping with ADD: The surprising connection to green play settings. Environment & Behavior, 33(1), 54-7
• Tekindal, M., & Uğuz Arsu, Ş. (2020). Nitel araştırma yöntemi olarak fenomenolojik yaklaşımın kapsamı ve sürecine yönelik bir derleme. Ufkun Ötesi Bilim Dergisi, 20 (1), 153- 182.
• Tokcan, H. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi ve öğrenme teorileri. Ahmet Şimşek ve Selahattin Kaymakçı (Ed.). Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi (s. 15-40) içinde. Ankara: Pegem Akademi.
• Tosun, H. B. (2015). Hayat Bilgisi dersinde gerçekleştirilen müze uygulamaları. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi), Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eskişehir
• Tuncel, G., & Dolanbay, H. (2016). Okul dışı öğretim teknikleriyle sosyal bilgiler öğretimi. Ramazan Sever, Mesut Aydın ve Erol Koçoğlu (Ed.). Alternatif yaklaşımlarla sosyal bilgiler eğitimi (s. 358-418) içinde. Ankara: Pegem Akademi
• Türkmen, S. F. (2019). Tarih öğretmenlerinin okul dışı tarih öğretimi algıları ve görüşleri. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ürey, M., & Kaymakcı, S. (2020). Sınıf öğretmenlerinin Hayat Bilgisi dersinde kullanılan okul dışı öğrenme ortamları ve uygulamaları hakkındaki görüşleri. Millî Eğitim, 49, 227, (7-32)
• Yavuz, M., & Balkan Kıyıcı, F. (2012). İnformal öğrenme ortamlarının ilköğretim öğrencilerinin fene karşı kaygı düzeylerinin değişmesine ve akademik başarılarına etkisi: Hayvanat bahçesi örneği. X. Ulusal Fen Bilimleri ve Matematik Eğitimi Kongresi Özet Kitabı. Niğde Üniversitesi Eğitim Fakültesi, Niğde.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Wells, N. M., & Evans, G. W. (2003) Nearby nature: A buffer of life stress among rural children. Environment and Behavior, 35 (3), 311-330.
• Wilson. R. A. (1997) Brent g reflections on constructivism and lnstructional design, denver, englewood Cliiffs NJ. Educational Technology Publications.