Mecelle’nin soyut hukuk hedefini etkileyen fıkhî unsurlar

Yıl 2017, Sayı: 3, 69 - 89, 05.05.2017

Ahmet Aydın

Öz

İslam hukuk ekollerinden Hanefî mezhebini kaynak alan Mecelle, medeni kanun alanında yapılmış bir derlemedir ve modern kanunlara benzer şekilde soyut hukuk formatında hazırlanması amaçlanmıştır. Bu makalede Mecelle’nin soyut hukuk hedefini, kısmen de olsa, etkileyen bazı fıkhî unsurlar bulunduğu tezi savunulmaktadır. Kanaatimizce bunlar, meseleci metot, analojik kıyas ve maddî unsurun ön planda olmasıdır. Makalenin ilk bölümünde bu unsurlar hakkında bilgi verilecek, ikinci kısımda ise meseleci metodun ve maddî unsurun ilgili kanuna etkisi, Mecelle’nin bazı kısımları analiz edilerek gösterilmeye çalışılacaktır. 

Anahtar Kelimeler

Soyut düşünce, meseleci metot, maddî unsur, analojik kıyas

Kaynakça

• Apaydın, H. Y. (2002). “Kıyas”. DİA içinde (c.25, ss.529-539), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Aydın, A. (2013). Hanefî Fıkıh Literatüründe Öldürme Suçunun Maddî ve Manevî Unsurlarıyla İlgili Kavramların Gelişimi (Hicrî 4-9. Asırlar). (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Aydın, A. (2014a). İslam hukukunda zaman, mekan ve hareket unsuru bağlamında birleştirme metodu. Journal of Intercultural And Relıgıous Studıes. 7, 81-117.
• Aydın, A. (2014b). Hanefî doktrininde hırsızlık suçunda şekil unsuru ve cezaî mesuliyete etkisi. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 24, 267-284.
• Aydın, A. (2015). Hanefî Furû Fıkıh Literatüründe Şekli Benzerlik. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 26, 85-105.
• Aydın, A. (2016a). İslam ve roma hukukunda hayvanın verdiği zarardan sorumluluk. İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi. 28, 213-239.
• Aydın, A. (2016b). İslam boşanma hukukunda beyanın değerlendirilmesinde etkili unsurların sübjektif nazariye açısından analizi. İzmir. Digest (Roma Hukuku Alanında Yapılan Derleme Çalışmalarından Biri).
• Dönmez, İ. K. (1996). İslam hukukunda modern iletişim araçları ile yapılan akitler (batı hukuku ile mukayeseli olarak). İlam Araştırma Dergisi. 1 (1), 9-62.
• Gazzâlî, Ebû Hâmid Muhammed (1413). el-Müstasfa min ilmi’l-usûl. (C. 1). (Hamza Züheyr Hafız, thk.). Medine.
• Hacak, H. (2007). Atomcu evren anlayışının İslam hukukuna etkisi. İstanbul.
• İbn Âbidin, Muhammed Emin b. Ömer (1966a). Reddü’l-muhtâr. (C. 6). Kahire.
• İbn Âbidin, Muhammed Emin b. Ömer (1966b). Reddü’l-muhtâr. (C. 4). Kahire.
• İbn Hazm, Ebû Muhamed b. Ali (t.y.). el-İhkâm fî usûli’l-ahkâm. (C. 7). Kâhire.
• İbnü’l-Hümâm, Kemâleddîn Muhammed b. Abdülvâhid b. Abdülhamîd (1970). Şerhu Fethi’l-kadîr. (C. 10). Matbaatu Mustafâ el-Bâbî el-Halebî.
• İbn Kayyım, Şemseddîn Muhammed el-Cevziyye (1991). İ’lâmu’l-müvakkıîn an rabbi’l-âlemîn. (C. 3). Beyrût: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Rüşd, Ebu’l Velîd Muhammed b. Ahmed. (1402). Bidâyetü’l-müctehid ve nihâyetü’l-muktesıd. (C. 2). Beyrut.
• İlîş, Muhammed b. Ahmed b. Muhammed (1989). Minehu’l-celîl alâ muhtasarı Halîl (c. 7). Beyrut.
• Karâfî, Şehabeddin Ahmed b. İdris b. Abdürrahim (1994). ez-Zehîra. (C. 7). Beyrut.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alâeddin Ebû Bekr b. Mesûd b. Ahmed. (1982a). Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. (C. 7). Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alâeddin Ebû Bekr b. Mesûd b. Ahmed. (1982b). Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. (C. 5). Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alâeddin Ebû Bekr b. Mesûd b. Ahmed. (1982c). Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’. (C. 3). Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
• Mergînânî, Ebü’l-Hasan Burhâneddîn Ali b. Ebî Bekr. (1986a). el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. (C. 4). İstanbul.
• Mergînânî, Ebü’l-Hasan Burhâneddîn Ali b. Ebî Bekr. (1986b). el-Hidâye Şerhu Bidâyeti’l-mübtedî. (C. 1). İstanbul.
• Özen, Şükrü (2011). “Te’sîsü’n-nazar”. DİA içinde. (C. 40, ss.545-547), İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Scott, S. P. (1932). The Civil Law. Cincinnati.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl Serahsî (1324a). el-Mebsût. (C. 26). Kâhire: Matbaatü’s-Saâde.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl Serahsî (1324b). el-Mebsût. (C. 9). Kâhire: Matbaatü’s-Saâde.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl Serahsî (1324c). el-Mebsût. (C. 16). Kâhire: Matbaatü’s-Saâde.
• Senhûrî, Abdürrazzâk (t.y.a). Mesâdiru’l-hak fî fıkhi’l-İslâmî/Dirâse mukârane bi’l-fıhi’l-garbî. (C. 4). Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Senhûrî, Abdürrazzâk (t.y.b). Mesâdiru’l-hak fî fıkhi’l-İslâmî/Dirâse mukârane bi’l-fıhi’l-garbî. (C. 2). Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Şeybânî, Ebû Abdullah Muhammed b. Hasan b. Ferkad el-Hanefi (1406). Câmi’u’s-sagîr ve şerhuhü’n-nâfiu’l-kebîr. (C. 4). Beyrût: Âlemü’l-Kütüb.
• Tahâvî, Ebû Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selâmet el-Ezdî (1370). Muhtasaru’t-Tahâvî, (Ebü’l-Vefâ el-Efgânî, thk.), Kâhire: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
• Zebîdî, Ebû Bekr b. Ali b. Muhammed el-Haddâd (t.y). el-Cevheretü’n-neyyire alâ Muhtasari’l-Kudûrî. (C.1). Dâru’l-Hayriyye.
• Zeylâî, Fahreddin Osman b. Ali b. Mihcen (1314a). Tebyînu’l-hakâyık Şerhu Kenzi’d-dekâik. (C. 6). Bulak: Matbaatü’l-Kübra’l-Emîriyye.
• Zeylâî, Fahreddin Osman b. Ali b. Mihcen (1314b). Tebyînu’l-hakâyık Şerhu Kenzi’d-dekâik. (C. 3). Bulak: Matbaatü’l-Kübra’l-Emîriyye.