ORTAÖĞRETİM DİN KÜLTÜRÜ VE AHLAK BİLGİSİ ÖĞRETİMİNDE ÖĞRETİM PROGRAMI DERS KİTABI UYUMU

Yıl 2018, Sayı: 5, 9 - 50, 10.06.2018

Safinaz Asri

Öz

İlişkisel tarama modelinin kullanıldığı, yöntem olarak
nitel araştırmalardan doküman inceleme ve içerik analizine başvurulduğu
çalışmada; 2005 ODKAB Dersi Öğretim Programı öğeleri amaçlar, içerik, öğrenme-öğretme
durumları ve değerlendirmenin ODKAB ders kitaplarının öğeleri fiziksel tasarım,
görsel tasarım, dil ve anlatım, eğitsel tasarıma ne ölçüde yansıtıldığına dair
değerlendirmeler yapılmıştır. Ulaşılan sonuçlar, ODKAB ders kitaplarının
benimsenen felsefi anlayış ve öğeleri açısından öğretim programına uyumunda
önemli sorunların bulunduğunu ve bunlar arasında ders kitaplarını hedefe
götüren en önemli öğe eğitsel tasarımın, en fazla yetersiz kalınan husus olarak
dikkat çektiğini ortaya koymuştur. Dolayısıyla yapılandırmacı öğrenme
anlayışındaki felsefe ve vizyonun tam olarak yansıtılamamasının da etkisiyle
ODKAB ders kitapları, öğretim programın öngördüğü bir yapıda hazırlanmamış,
yaşanan değişime ayak uydurma ve eğitime bu doğrultuda yön vermede kendisinden
beklenen etkiyi gösterememiştir. Bilgi toplumunun ihtiyaçları ve global yarışta söz sahibi olma gibi
değişimi zorunlu kılan farklı unsurların etkisiyle Türk eğitim sisteminde iki
binli yılların başından itibaren yeni arayışlara girilmiş ve yapılandırmacılık
başta olmak üzere öğrenci temelli yaklaşımlar yönlendirici olmaya başlamıştır.
2004-2005 eğitim-öğretim yılından itibaren somut sonuçlarını öğretim
programlarından başlayarak tüm eğitim unsurlarında açıkça gördüğümüz bu
yenileşmeden diğer alanlar gibi din kültürü ahlak bilgisi öğretimi de
etkilenmiş ve yeni bir oluşum içine girmiştir. Yaşanan bu değişimi, niteliği
ölçüsünde ortaya koymayı hedefleyen bu çalışmada, yeni öğretim programı ve ders
kitapları anlayışı, bunun Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi (ODKAB)
Dersi Öğretim Programı ve ders kitaplarına yansıması ana hatlarıyla ele
alındıktan sonra ODKAB dersi öğretim programı-ders kitabı uyumluluk düzeyi
üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Öğretim programı, ders kitabı, yapılandırmacılık, din öğretimi, din kültürü ve ahlak bilgisi dersi, öğretim programı-ders kitabı uyumu

ADAPTATION OF CURRICULUM-TEXTBOOK IN RELIGIOUS CULTURE AND MORAL KNOWLEDGE INSTRUCTION SECONDARY EDUCATION

Öz

The needs of knowledge society and
the influence of different factors which enforce change like to have a voice in
global race, from the beginning of two thousands new searches and student based
approaches particularly constructivism become the router in the Turkish
education system. Since 2004 2005 academic year starting from curriculum we can
see clearly the concrete results on the whole education elements and like the
other areas religious culture and moral knowledge is affected from this
innovation and goes into a new formation. In this study titled “The Adaptation
of Curriculum-Textbook in Religious Culture and Moral Knowledge Instruction in
Secondary Education” aims putting forth this experienced change in its quality
size, new curriculum and course books understanding and its reflection on
religious culture and moral knowledge curriculum in secondary education and
textbooks is handled with outlines, after then dwelled on the level of adaptation
curriculum-texbook in religious culture and moral knowledge in secondary
education. Relational screening model is used, document
examination and content analysis are consulted within qualitative researches as
a method in this study; the evaluations are carried out to what extent items of
2005 religious culture and moral knowledge curriculum in secondary education
objectives, content, learning-teaching states and evaluation reflection to
physical design, visual design, language and expression, educational design of
religious culture and moral knowledge the textbooks in secondary education.
Conclusions reveal that there are important problems in adaptation of
curriculum in terms of internalized philosophical sense and items of the
religious culture and moral knowledge textbooks in secondary education and
within these, educational design which is the most important item that brings
the course books to destination, is drawing attention as remaining the most
incapable point. Accordingly, religious culture and moral knowledge textbooks
in secondary education are not prepared in the form foreseen by curriculum with
the effect of not reflecting the philosophy and vision in constructivist
learning understanding and cannot make the expected impact on catching up the
experienced change and taking turn in this direction in terms of education.

Anahtar Kelimeler

Curriculum, textbook, religious education, constructivism, religious culture and moral knowledge lesson, adaptation of curriculum-textbook

Kaynakça

• 2005 yılında geliştirilerek uygulamaya konulan 9, 10 ve 11. sınıf din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretim programı ve ders kitaplarının değerlendirilmesi çalışması raporu.(2008). Ankara.
• Aksu, M. (1994). Matematik ders kitaplarının değerlendirilmesi. İlköğretim Okullarında Matematik Öğretimi ve Sorunları içinde (41-44). Ankara: Türk Eğitim.
• Alkan, C. (1979). Eğitim ortamları. Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları:85.
• Alkan, C. (1995). Eğitim teknolojisi. Ankara: Atilla.
• Altıok, R. (1994). Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretiminin Ortaöğretim Öğrenci Davranışları Üzerindeki Etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bursa.
• Asri, S.(2011). Ortaöğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Öğretiminde Öğretim Programı-Ders Kitabı Uyumu. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aybar, F. B. (2008). İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Ders Kitaplarında Kullanılan İçerik ve Etkinliklerin İnanç Öğrenme Alanı Kazanımlarının Gerçekleşmesine Katkısı (Ders Kitaplarına Dayalı İçerik Analizi). (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Aydın, M. Z. (1998). Program geliştirme açısından lise din kültürü ve ahlak bilgisi programı. Orta Dereceli Okullarda Yürütülen Din Eğitim-Öğretiminin Problemleri içinde (ss.189-204). Kayseri: İBAV.
• Ayhan, A., Hökelekli, H, Öcal, M, Mehmetoğlu, Y. ve Ekşi, H. (2002). Din kültürü ve ahlak bilgisi dersleri üzerine çok yönlü bir alan araştırması. İstanbul: SEDAR.
• Aykaç, N. (2006). Eğitim programı ve program geliştirme. N. Aykaç ve H. Aydın (ed.). Öğrenme-Öğretme Sürecinde Planlama ve Uygulama içinde (ss.29-76). Ankara: Naturel.
• Biggs, J. (1996). Enhancing teaching throught constructive alignment education. Higher Education, 32(3),347-364. Bilgin, B. (2001). Eğitim bilimi ve din eğitimi. Ankara: Gün.
• Büyükkaragöz, S.(1997). Program geliştirme “kaynak metinler”. Konya: Öz Eğitim.
• Ceyhan, E. ve Yiğit, B. (1995). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: Anı.
• Coşkun, H. (1996). Ders kitabının eğitim ve öğretimdeki yeri. Türkiye ve Almanya’da İlköğretim Ders Kitapları Sempozyumu içinde. Ankara: Türk-Alman Kültür İşleri Kurulu Yayın Dizisi: 11.
• Dane, A., Doğar, Ç. ve Balkı, N. (2004). 7. sınıf matematik ders kitaplarının değerlendirilmesi. Erzincan Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(2), 1-18.
• Demiralp, N. (2007). Coğrafya eğitiminde materyaller ve 2005 coğrafya dersi öğretim programı. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 373-384.
• Demirel, Ö ve Kıroğlu, K. (2005). Konu alanı ders kitabı incelemesi, Ankara: PegemA.
• Demirel, Ö. (2004). Kuramdan uygulamaya eğitimde program değerlendirme. Ankara: PegemA.
• Demirel, Ö. (2005). Eğitimde yeni yönelimler. Ankara: PegemA.
• Digisi, L.L. ve Willet, J.B. (1995). What high school biology teachers say about their textbook use: A descriptive study. Journal of Research in Science Teaching, 32 (2), 123-142.
• Dirimeşe, E. (2005). Lisede Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Müfredatının Program Geliştirme Süreçleri Bakımından Değerlendirilmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Dönmez, C. (2003). Sosyal bilgiler programının (1998) değerlendirilmesi ve ders kitapları, C. Şahin (Ed.). Sosyal Bilgiler Sosyal Bilgiler Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu içinde (ss.31-41).Ankara: Gündüz.
• Doll, R.C. (1970). Curriculum improvement:decision-making and process.Boston: Ally and Bacon.
• Eğitim programları ve öğretim alanı profesörler kurulu ilköğretim 1-5. sınıflar öğretim programlarını değerlendirme toplantısı (Eskişehir) sonuç bildirgesi. http://ilkogretim-online.org.tr/vol5say1/sbildirge%5B1%5D.pdf, 06.07.2009
• Engin, İ., Akbaş, Y. ve Gençtürk, E. (2003). I. Coğrafya kongresinden günümüze liselerimizde müfredat programlarındaki değişimler. Milli Eğitim Dergisi, 157, 103-114.
• Erdem. E. ve Demirel, Ö., Program geliştirmede yapılandırmacılık yaklaşımı. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 23, 81-87.
• Erden, M. (1998). Eğitimde program değerlendirme. Ankara: Anı.
• Ergin, A. ve Gözütok, F.D. (1996). İlköğretim ders kitaplarının değerlendirilmesi, Türkiye ve Almanya’da İlköğretim Ders Kitapları Sempozyumu içinde (ss.77-89). Ankara: Türk-Alman Kültür İşleri Kurulu Yayın Dizisi:11.
• Halis, İ. (2002). Eğitim teknolojileri ve materyal geliştirme. Ankara: Nobel.
• House, E. R. (1978). Assumption moderlying evaluation models. Educational Researcher, 7 (3), 4-12.
• İnal, K. (1999). Ders kitapları gerçek hayattan kopuk. İdarecinin Sesi Dergisi, 13(74), 33-35.
• Karadağ, E. ve Korkmaz, T. (2007). “Yapılandırmacı öğrenmeye genel bakış”, E. Karadağ ve Tuğba Korkmaz (ed.), Kuramdan Uygulamaya Yapılandırmacı Öğrenme Yaklaşımı (1-5. Sınıf Etkinlik Örnekleriyle) içinde (ss.38-58). Ankara: Kök.
• Kaya, M. (1998). Eğitimde program geliştirme sürecinde din kültürü ve ahlak bilgisi öğretim programının geliştirilmesi. Orta Dereceli Okullarda Yürütülen Din Eğitim-Öğretiminin Problemleri içinde (ss.227-258). Kayseri: İBAV.
• Kaymakcan, R. (2009). Öğretmenlerine göre din kültürü ve ahlak bilgisi dersi. İstanbul: DEM.
• Kete, R. ve Acar, N. (2000). Lise 2 biyoloji ders kitapları üzerine öğrenci tutumlarının analizi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 15 (1), 221-230.
• Kılıç, A. ve Seven, E. (2002). Konu alanı ders kitabı incelemesi. Ankara: PegemA.
• Kızılabdullah, Y. (2008). Yapılandırmacılık Yaklaşımının İlköğretim Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersinin Amaçlarının Gerçekleşmesine Etkisi. ((Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal bilimler Enstitüsü. Ankara.
• Koç, G. ve Demirel, M. (2004). Davranışçılıktan yapılandırmacılığa: eğitimde yeni bir paradigma. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 174-180.
• Kuzgun, Y. ve Deryakulu, D. (2004). Eğitimde bireysel farklılıklar. Ankara: Nobel.
• Küçükahmet, L. Eğitim programlarında ders kitabının yeri. L. Küçükahmet (ed.). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu içinde (ss.13-14). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Lester, J. H. and Cheek, Jr. E. H. (1997-1998). “The “real” experts address textbook ıssues, Journal of Adolescent & Adult Literacy, 41 (4), 282-291.
• Marlowe, B. and Page, Mariln. (1998). Creating and sustaining the constructivist classroom. USA:Corwin Press.
• MEB (23 Ekim 1967). Tebliğler Dergisi, C.30, S.1475, 371-372.
• MEB (23 Eylül 1976). Tebliğler Dergisi, C.39, S.1900, 339-340.
• MEB (29 Mart1982). Tebliğler Dergisi, C.45, S.2109, 155-161.
• MEB (04Temmuz 1983). Tebliğler Dergisi. C.46, S.2142.
• MEB (20 Ekim 1986a). Tebliğler Dergisi, C.49, S.2219, 401-402
• MEB (30 Haziran 1986b). Tebliğler Dergisi, C.49, S.2212, 201-240.
• MEB (13 Nisan 1992). Tebliğler Dergisi, C.55, S.2356.
• MEB Program Hazırlama ve Geliştirme Kılavuzu. (1996). Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı Program Araştırma ve Geliştirme Serisi No:1. Ankara.
• MEB (31 Nisan 2005a). Tebliğler Dergisi. C.68, S.2571, 242.
• MEB (2005b). ODKAB Dersi öğretim programı (9, 10, 11 ve 12. sınıflar). Ankara: MEB.
• MEB (2008). 2005 yılında geliştirilerek uygulamaya konulan 9, 10 ve 11. sınıf din kültürü ve ahlak bilgisi dersi öğretim programı ve ders kitaplarının değerlendirilmesi çalışması raporu, Ankara.
• MEB (2010). Ortaöğretim din kültürü ve ahlak bilgisi dersi (9,10,11 ve 12. sınıflar) öğretim programı. Ankara: MEB MEB (Mart 2018). Tebliğler Dergisi, C.81, S.2726, 1768.
• Oral, B. (2005). Ders kitaplarının öğretim programlarına uygunluğu. Ö. Demirel ve K. Kıroğlu (ed.). Konu Alanı Ders Kitabı İncelemesi içinde. Ankara: Öğreti.
• Ornstein, A. C., Pajak, E. F. and Ornstein, S.B. (2003). Curriculum and philosophy, contemprorary issues in curriculum. Boston: Pearson.
• Robertson, R. (1999). Küreselleşme: toplum kuramı ve küresel kültür. Ü. H. Yolsal (Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat.
• Selley, N. (1999). The ary of consructivist teaching in the primary school. London: David Fulton.
• Semerci, Ç. ve Semerci, N. (2004). İlköğretim (1-5) Matematik ders kitaplarının genel bir değerlendirmesi. Milli Eğitim Dergisi, 162, 1-5.
• Şahin, S.ve Turanlı, N. (2005). Liselerde okutulmakta olan lise ı. sınıf matematik kitaplarının değerlendirilmesi. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 327-341.
• Tekışık, H.H. (1981). Ders kitabı nedir, seçimi nasıl olmalıdır?. Çağdaş Eğitim, 2(110), 1-3.
• Tekışık, H.H. (1989). Milli eğitimde ders kitabı sorunu ve çözüm yolu. Çağdaş Eğitim, 142, 1-10.
• Tezci, E. ve Gürol, A. (2003). Oluşturmacı öğretim tasarımı ve yaratıcılık. The Turkish Online Journal Of Educational Technology, 2(1), 50-55.
• Topses, G. (2001). Hayat bilgisi ders kitabı inceleme kılavuzu hazırlama gerekçesi. L. Küçükahmet (ed.). Konu Alanı Ders Kitabı İnceleme Kılavuzu Hayat Bilgisi 1-3 içinde (ss.1-17). Ankara: Nobel.
• Tosun, C., Doğan, R. ve Korkmaz, A. (2001). Konu alanı ders kitabı inceleme kavuzu din kültürü ve ahlak bilgisi 4-8. Ankara:Nobel. Yalın, H.İ. (1996). Ders kitapları tasarımı. Milli Eğitim Dergisi, 132, 61-65.
• Yanpar, T.Ş. (1998). İlköğretim sosyal bilgiler ders kitaplarının değerlendirilmesi. Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Bölümü, VII. Eğitim Bilimleri Kongresi 9-11 Eylül 1998 içinde (C.1, ss.705-712). Ankara.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2006). Sosyal bilimlerde nitel araştırma. Ankara: Seçkin.