Laicism, Islam, Muslims and Religious Education Policies in France

Yıl 2018, Sayı: 6, 11 - 50, 30.12.2018

Mehmet Bahçekapılı

Öz

The approach to religious education differs in many European
countries due to differences with regard to local, regional and national
conditions. Factors such as the religious background of a country, its
perspective towards religion, the role played by religion in the society, the
relationship between religion and the state, the educational system etc. bring
forth various different preferences in religious education and applications. In
general, there are three different approaches in Europe regarding religious
education applications. The first is the secular religious education which does
not allow for religious education at state schools that is known as “no religious
instruction” or “laic”, the second is “confessional religious education” which
is based on a certain religion or sect, whereas the third known as
“non-confessional religious education” is an approach towards religious
education that is not based on a certain religion or sect. There is no religious
education in the state schools of France following a legal regulation in 1905
that completely separated the state and the church. This approach in France
limits the freedom of the Muslim community to receive/practice religious
education at state schools. However, as a response to new demands from the
society after 1980, religious issues have been included in history, geography
and literature curricula based on a non-confessional religion education
approach. In this regard, determining how the secular religion education approach
in state schools of France affects the Muslim community and religion education
is considered as a significant problem. Accordingly, the purpose of this study
is to put forth how secularism that is identified with France and that is known
as the spirit of France affects Islam, Muslims and the religious education
policies in the country. Within the framework of this purpose, the birth of
secular approach in France, reflection of secularism on socio-cultural and
religious life, religious education approaches in Europe and secular religious
education approach have been examined based on a literature survey carried out
for the historical background of Muslims in France and the different dimension
of Islamic education. It was concluded as a result of the study that new
approaches with regard to religious education have emerged in France where
strict/militant secularism is in effect due to the impact of conjectural
political developments as a result of the desire to live together and that the
religious education demands of Muslims have been positively affected. 

Anahtar Kelimeler

France, laicism, Islam, Muslims and education

Fransa’da Laiklik, İslam, Müslümanlar ve Din Eğitimi Politikaları

Öz

Avrupa'daki birçok
ülkenin din eğitimine yönelik yaklaşımları, yerel, bölgesel ve ulusal koşullarındaki
değişiklikler nedeniyle farklılık göstermektedir. Bir ülkenin dini arka planı,
dine bakış açısı, toplumdaki dini değerlerin rolü, din ile
devlet arasındaki ilişki, eğitim sisteminin yapısı vb. etkenler,
din eğitimi ve uygulamalarında değişik tercihleri beraberinde
getirmektedir. Genel olarak Avrupa’daki din eğitimi uygulamaları konusunda
üç farklı yaklaşım bulunmaktadır. İlki “no religious instruction” veya
“laic” olarak ifade edilen devlet okullarında din eğitimine yer vermeyen
laik din eğitimi, ikincisi “confessional religious education” olarak ifade
edilen bir dine veya mezhebe dayalı din eğitimi, üçüncüsü ise
“non-confessional religious education” olarak ifade edilen bir dine veya
mezhebe dayalı olmayan din eğitimi yaklaşımlarıdır. Fransa’da 1905 yılında devlet ve kiliseyi birbirinden tamamen ayıran
yasal düzenleme ile devlet okullarında din eğitimine yer verilmemektedir.
Fransa’daki bu uygulama Müslüman toplumun devlet okullarında din eğitimi
alabilme/yapabilme özgürlüğünü de sınırlandırmaktadır. Ancak 1980 sonrası
toplumda yükselen yeni taleplere cevap olarak dini konular, tarih, coğrafya ve
edebiyat dersi öğretim programlarının içerisinde dinler hakkında öğretim ve
non-confessional din eğitimi yaklaşımı temel alınarak verilmektedir. Bu bağlamda,
Fransa’da devlet okullarında uygulanan laik din eğitimi anlayışı ile bunun
İslam toplumu ve din eğitimini nasıl etkilediğini belirlemek, önemli bir
problem alanı olarak görülmektedir. Buradan hareketle araştırma Fransa ile
özdeşleşen ve Fransa’nın ruhu olarak adlandırılan laikliğin, İslam’ı,
Müslümanları ve ülkedeki din eğitimi politikalarını ne yönde etkilediğini
ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Belirtilen ana amaç çerçevesinde Fransa’da
laik yaklaşımın doğuşu, laikliğin uygulamadaki farklı boyutlarıyla
sosyal-kültürel ve dini hayata yansımaları, Avrupa’daki din eğitimi
yaklaşımları ve bunların bir parçası olan laik din eğitimi yaklaşımı, Fransa’da
Müslümanların tarihsel arka planı ve İslam din eğitiminin farklı boyutları,
literatür taraması yöntemine başvurularak incelenmektedir. Araştırmada
konjonktürel siyasi gelişmelerin etkisiyle katı/militan laikliğin uygulandığı
Fransa’da, toplumsal hayattaki değişim, gelişim, ihtiyaç ve beklentiler ile bir
arada yaşama arzusunun neticesi olarak din eğitimi konusunda yeni yönelimlerin
ortaya çıktığı ve bu sürecin Müslümanların din eğitimi taleplerini olumlu yönde
etkilediği sonucuna varılmıştır.  

Anahtar Kelimeler

Fransa, laiklik, İslam, Müslümanlar ve eğitim

Kaynakça

• Alakuş, F. ve Bahçekapılı, M. (2009). Din eğitimi açısından İlgiltere ve Türkiye. İstanbul: ARK.
• Alberts, W. (2007). Integrative Religious Education in Europe : A Study-of-Religions Approach. Berlin: De Gruyter.
• Altuğ, B. (2018, Ekim 23). BM: Fransa'daki peçe yasağı insan haklarının ihlali, Anadolu Ajansı. İnternet ortamı: https://www.aa.com.tr/tr/dunya/bm-fransadaki-pece-yasagi-insan-haklarinin-ihlali/1290570.
• Antes, P. (2005). Avrupa’da İslâm. (S. Turan, Çev.). Marife, 5(2), 203 – 218.
• Aydın, M. Z. (2001). Avrupa Birliği ülkelerinde din eğitimi ve Türkiye ile karşılaştırılması. Diyanet Avrupa, 29, 23-28.
• Aydın, Ö. (2018, Ekim 23). Fransa'da domuz ürünlerine karşı alternatif menü yeniden yürürlüğe giriyor. Anadolu Ajansı. İnternet ortamı: https://www.aa.com.tr/tr/ dunya/fransada-domuz-urunlerine-karsi-alternatif-menu-yeniden-yururluge-giriyor/1290698
• Bahçekapılı, M. (2011a). Avrupa’da İslam din eğitimi modelleri. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 21, 21-64.
• Bahçekapılı, M. (2011b). Batılı ülkelerde din eğitiminin kültürlerarası barış, hoşgörü ve diyalog ortamına olan katkısı üzerine bazı değerlendirmeler. Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 21, 129-152.
• Bahçekapılı, M. (2013). Finlandiya’da din eğitimi. International Journal of Social Science 6(5), s.889-922. Doi number: http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1537.
• Baubérout, J. (2004). Laïcité 1905-2005, Entre Passion Et Rasion, Editons Du Seuil.
• Baubérout, J. (2009). Laiklik tutku ile akın arasında 1905-2005 (A. Er, Çev.). İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi.
• Bayoumi, M. (2000), Shadows and light: colonial modernity and the Grand Mosquee of Paris.Journal of Criticism, 13(2), 267-292.
• Bilgin, B. (1988). Almanya Federal Cumhuriyeti’nde Türk çocuklarına İslami din dersi program geliştirme çalışmaları. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 30(1), 144-154.
• Bilgin, B. (1999). Mezhepler ve dinler arası eğitim ve işbirliği. Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 39(1), 1-25.
• Bilgin, B. (2002). İslam din pedagojisinde İslam'dan başka dinlerin anlatımı, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 43(2), 19-40.
• Bourner, T. (1996). The research process: Four steps to success. Greenfield, T. (Ed.), Research methods: guidance for postgraduatesin (pp. 7-11). London: Arnold.
• Buchardt, M. (2014). Pedagogized Muslimness Religion and culture as identity politics an the classroom. Münster-New York: Waxmann.
• Carlson, G. (1995). Constructing the margins: of multicultural education and curriculum settlements. Curriculum Inquiry, 25(4), 407-431.
• Ceran, İ. 2017. Fransa’da İslam (VIII. yüzyıl). AİBÜ İlahiyat Fakültesi Dergisi, 5(10), 16-39.
• Ceric, M. (2008). History of the Institutionalized Training of Imams in Bosnia-Herzegovina In Willem (B. Drees Pieter Sjoerd van Koningsveld, Eds.). The Study of Religion and the Training of Muslim Clergy in Europe : Academic and Religious Freedom in the 21st (pp.277-298), Century Amsterdam University Press.
• Cesari, J. (2002). Islam in France: The Shaping of a Religious Minority, in Yvonne Haddad-Yazbek (ed.), Muslims in the West, from Sojourners to Citizens (pp.36-51), Oxford University Press.
• Chazan, D. (2013, Mart 30). France's first Islamic school tops the tables. The Times. Retrieved 2016-10-02. https://safcbacc8281b1b48.jimcontent.com/download/ve rsion/ 0/module/6402542180/name/TheTimes_Averroès13.pdf.
• Coureur, G. (1998). Muslumans de France. Paris.
• Çakır, A. (2018, Eylül 23). Fransız İslam’ı Projesi Başarılmalı. İnternet ortamı: https://www.amerikaninsesi.com/a/fransiz-islami-projesi-basarilmali/4583066. Html. Erişim: 23.09.2018.
• Çakır, A. (2018, Temmuz 07). Fransız İslamı’ı İçin Macron’a Şok Öneriler. İnternet ortamı: https://www.amerikaninsesi.com/a/fransiz-islami-icin-macrona-sok-oneriler/447 2041.html. Erişim: 08.07.2018.
• Debray, R. (2002). L'Enseignement du fait religieux dans l'école laïque, Rapport au ministre de L’Education Nationale, Préface de Jack Lang, Paris.
• Doğan, R. (2008). Avrupa Birliği sürecinde dinî kurumlar ve din eğitimi: Almanya modeli, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 49(2), 1-43.
• Durham, W.C., Torfs, Jr. R., Kirkham, D.M., Scot, C. (Ed.) (2012). Islam, Europe and emerging legal issues. England: Asgate.
• Ednan, A. & Zsofia, W. (2012). The Training of Imams and Teachers for Islamic Education in Europe, Frankfurt: Peter Lang GmbH, Internationaler Verlag der Wissenschaften.
• European Policy Centre (EPC) (2005, July 8). The status of Imams in Europe. İnternet ortamı: http://www.epc.eu/events_rep_details.php?pub_id=656&cat_id=6.
• Fox, J. (2011). Separation of religion and state and secularism in theory and in practice, Separation of Religion, State and Society, 39(4), 384-401.
• Fuess, A. (2007). Islamic religious education in Western Europe: Models of integration and German approach. Journal of Muslim Minority Affairs, 27(2), 215- 239.
• Ghaly, M. M. (2008). The academic training of ımams recent discussions and ınitiatives in the netherlands. In Willem B. Drees Pieter Sjoerd van Koningsveld (Eds.), The study of religion and the training of muslim clergy in europe : academic and religious freedom in the 21st (pp.369-402), Century Amsterdam University Press. Hassas, M., Ruiter, J. J. & Vinding, N. V. (2018). Imams in Western Europe: Developments, Transformations, and Institutional Challenges. Amsterdam University Press.
• Jackson, R. (2007). European institions and the contribution of studies of religious diversity to education for democratic citizinship. R. Jackson, S.Miedema, W. Weisse, J.-P. Willaime (Eds.), In: Religion in Education. A contribution to Dialogue or a factor of Conflict in transforming societies of European Countries (pp. 81-92). Münster: Waxmann.
• Johansen, B. S.(2006). Islam at the European Universities: Report II. Denmark: University of Copenhagen.
• Jozsa, D. P., (2007). Islam and Education in Europe, with special reference to Austria, England, France, Germany and the Netherlands. R. Jackson, S.Miedema, W. Weisse, J.-P. Willaime (Eds.), in: Religion in education. A contribution to dialogue or a factor of conflict in transforming societies of European Countries (pp.117-130). Münster: Waxmann.
• Kahraman, M. (2008) Avrupa Birliği ülkelerinde ve Türkiye’de laiklik. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(9), 57-77.
• Karakuş, N. (2017). Abbasî Halîfesi ve Frenk hükümdarı Büyük Karl ilişkisi. Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16(32), 463-486.
• Karaman, F. (2003). Fransa İslam Konseyi Üzerine Bir İnceleme. Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 16, 111-128.
• Kavas, A. (2007). Fransa’da dini kurumlar ve din eğitimi. Avrupa Birliği Sürecinde Dini Kurumlar ve Din Eğitimi Sempozyum Kitabı içinde (pp.331-358). İstanbul: Ensar.
• Kavas, A. (2007). Fransa'da din-devlet ayrımı kanunu ve ülkelerinde dışlanan din adamlarının Osmanlı devletine sığınması meselesi, İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 15, 109-130.
• Kaymakcan, R. (Ed.) (2006). Çükkültürlülük, eğitim, kültür ve din eğitimi. İstanbul: DEM.
• Kodelja, Z. (2011). Religious education and teaching about religions. V. Kolenc, Janez (ur.). Educational sciences and their concepts: Polish-Slovenian Scientific Symposium, [October 25-26, 2011, Ljubljana]. Ljubljana: Pedagoški inštitut. İnternet ortamı: https://www.dlib.si/stream/URN:NBN:SI:DOC-DG7VU9DH/e59ad208-3759-4776-a5e5-e8d2b7bd18e4/PDF.
• Kodelja Z. & Bassler, T. (2004). Religion and Schooling in Open Society. Ljubljana: Open Society Institute.
• Köroğlu, S.A. (2015). Literatür taraması üzerine notlar ve bir tarama tekniği. GİDB Dergi, 1, 61-69.
• Küçük, A . (2010). Fransız eğitim sisteminde dini sembollerin kullanılması. Ankara Barosu Dergisi, 1, 95-108. Retrieved from http://dergipark.gov.tr/abd/issue/33777/3740 75.
• LOCALMULTIDEM (2007) Muslim identities and the school system in France and Britain: The impact of the political and institutional configurations on Islam-related education policies.Paper presented for the ECPR General Conference Pisa, September 2007. Multicultural Democracy and Immigrants’ Social Capital in Europe: Participation, LOCALMULTIDEM Project: Organisational Networks, and Public Policies at the Local Level, This project is funded by the European Commission under the 6th Framework Programme’s Priority 7 “Citizens and Governance in a Knowledge-Based Society” as a STREP instrument (contract no. CIT5-CT-2005-028802). İnternet ortamı: https://ec.europa.eu/migrant-integration/index.cfm?action=media.download&uuid=2A756D06-D0D3-A7DF-EEE1314B916EACA1.
• Maussen, M. (2007). Islamic presence and mosque establishment in France: colonialism, arrangements for guestworkers and citizenship. Journal of Ethnic and Migration Studies 33(6), 981-1002.
• Messner, F. (2008). Fransa. Ali Köse ve Talip Küçükcan (ed.), Avrupa Birliği ülkelerinde din-devlet ilişkisi: hukuki yapı/din eğitimi/din hizmetleri (ss.113-134) içinde. İstanbul: İSAM.
• Nielsen, J. S., (2004). Muslim in Western Europe. Edinburg University Press.
• Pallavicini Y. S.Y. (2008). The Training Programme of Imams in Italy. In Willem B. Drees Pieter Sjoerd van Koningsveld (Eds.), The study of religion and the training of muslim clergy in Europe : academic and religious freedom in the 21st (pp.469-486), Century Amsterdam University Press.
• Parekh, B. (2006). Europe, liberalism and the ‘Muslim question. In Anna Triandafyllidou, Tariq Modood and Ricard Zapata-Barrero (Eds), Multiculturalism, Muslims and citizenship a european approach (pp.179-203). London & New York: Routledge.
• Räsänen A., ve Ubani, M. (2009). Finland: The Finnish RE Teacher-A Modern Traditionalist, In Hans-Georg Ziebertz ve Ulrich Riegel (Eds.). How teachers in europe teach religion (pp. 57-68), Berlin.
• Saint-Martin, I, (2013). Teaching about religions and education in citizenship. Education, Citizenship and Social Justice, 8(2), 151–164.
• Sarıkaya, Ö. (2005). Quelle Est Le Role De La Présidence Des Affaires Religieuses Dans La République Laique Turque. (Yayımlanmamış doktora tezi). Iep De Paris’de savunulmuş Yüksek Lisans Tezi.
• Sarıkaya, Ö. (2010, Şubat 17). Fransa’da bitmeyen kavga: laiklik. Bilge Adamlar Stratejik Araştırma Merkezi. İnternet Ortamı: http://www.bilgesam.org/incele/793/-fransa%E2%80%99da-bitmeyen-kavga--laiklik/#.Wt-4tYhubDc.
• Schreiner, P. (2002). Different approaches - common aims? Current developments in religious education in Europe. In P. Schreiner (ed.), on behalf of coordinating group for religious education in Europe (CoGREE), committed to Europe's future. contributions from education and religious education (pp.1-13). Münster: Comenius-Institut.
• Schreiner, P. (2011). Situation and Current Develeopments of Religios Education. In Leni Franken and Patrick Loobuyck (Eds.), Religious education in a plural, secularies society: a paradifm shift (pp. 17-34). New York: Waxmann. Sezer, A. (1999). Atatürk döneminde yabancı okullar. Ankara: TTK.
• Shahid and P. S.van Koningsveld (eds), (1991). W. A. R. The integration of Islam and Hinduism in Western Europe. Kampen: Kok Pharos Publishing House.
• Teinturier, S.(2017). Catholic education in France in the interwar period: Religious life, religious orders, adaptations. Research perspectives, Pro-Posições, 28(3) 353-373.
• Triandafyllidou, A., Modood, T. & Zapata-Barrero, R. (2006). European challenges to multicultural citizenship, Muslims, secularism and beyond. In Anna Triandafyllidou, Tariq Modood and Ricard Zapata-Barrero (Eds), Multiculturalism, Muslims and citizenship a european approach (pp.1-22). London & New York: Routledge.
• Topçu, F. (2007). Türk Eğitim Sisteminde Tarihsel Gelişimi ile İlgili Yabancı Okulların Bu Sistem Üzerindeki Etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Van den Kerchove, A. (2011) Teaching about religious issues within the framework of the French ‘Laïcité’. In: Franken, L and Loobuyck, P (eds) Religious education in a plural, secularised society a paradigm shift (pp.54-68). Münster, NY; München; Berlin: Waxmann.
• Vauchez, S.H. (2014), Fransa’da Laiklik – Hukuksal, Tarihsel ve Toplumsal Yönleri. Politeknik. İnternet ortamı: http://politeknik.de/p5480/.
• Willaime, J. P. (2007). Different models for religion and education in Europe. R. Jackson, S.Miedema, W. Weisse, J.-P. Willaime (Eds.). In: Religion in education. A contribution to dialogue or a factor of conflict in transforming societies of European Countries (pp.117-130). Münster: Waxmann.
• Willaime, J. P. (2007). Teaching Religious Issues in French Public Schools.R. Jackson, S.Miedema, W. Weisse, J.-P. Willaime (Eds.), In: Religion in education. A contribution to dialogue or a factor of conflict in transforming societies of European Countries (pp.81-92). Münster: Waxmann.
• Yardım, M. (2017). Göç ve entegrasyon politikaları ışığında Fransa’da toplumsal kabul. Göç Araştırmaları Dergisi, 3(2), 100-136.
• Yazıcıoğlu, S. (2014, Nisan 9). Fransa’da laikliğin tarihi. internet ortamı: http://sunar.canalblog.com/archives/2014/04/09/29629081.html.
• Yıldırım, A. Nitel araştırma yöntemlerinin temel özellikleri ve eğitim araştırmalarındaki yeri ve önemi. Eğitim ve Bilim, 23(112), 7-17.
• Yılmaz R. (Ed.) (2005). Kültürel çeşitlilik ve din. Ankara: Sinemis.
• Yorulmaz, Ş. (2000). Osmanlı-Fransız ilişkileri çerçevesinde Osmanlı topraklarında açılan Fransız kültür kurumları ve bunların meşruiyet kazanması (19. yüzyıl - 20. yüzyıl başları). Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 11, 697-768.
• Yükleyen, A. ve Kuru, A. T. (2006). Avrupa’da İslam, laiklik ve demokrasi (Fransa, Almanya ve Hollanda). İstanbul: Tesev. www.expatica.com, Schools in France: state, private, bilingual and international schools: https://www.expatica.com/fr/education/French-education-schools-in-France47 6645.html
• www.justlanded.com, Private schools in France Types of schools, curricula and fees: https://www.justlanded.com/english/France/France-Guide/Education/Private-schools-in-France