Devlet İdaresine Dair Konulara Fıkıh Eserlerinde Az Yer Verilmesini İbn Haldun’un Realist Siyaset Teorisi Ekseninde Değerlendirme

Yıl 2018, Sayı: 6, 95 - 111, 30.12.2018

Ahmet Aydın

Öz

İbn Haldun, devleti yöneten iktidarın güce
dayandığını ve toplumu kendisine itaate zorlama kudretine sahip olduğunu
savunmaktadır. Hukuk da, yaptırım gücünü iktidarın bu niteliğinden almaktadır.
İlgili husus, fıkıh eserlerinde devletin kuruluş ve işleyişiyle ilgili
kuralların nadir bulunmasını açıklayıcı niteliğe sahip gözükmektedir.
İktidarların zor kullanılarak savaş yoluyla ele geçirildiği monarşilerde
yaşayan İslam hukukçularının hukukun en önemli unsurlarından olan yaptırım
gücünü itibara alarak üstünde hiçbir gücün bulunmadığı iktidarlara kural
koymanın pratik yarar sağlamayacağı kanaatine vardıkları ve bilinçli olarak
ilgili alanı boş bıraktıkları söylenebilir. 

Anahtar Kelimeler

İbn Haldun, siyaset, realist, devlet, fıkıh

The Evaluation of Insufficiency of the Subjects About Government of State in Fiqh Literatures Based on Ibn Haldun’s Realist Political Theory

Öz

Ibn Haldun supports that the power that
govern state based on strenght and have ability to force society to obey it.
Law obtains its sanction power from this.We think that this point explains the
insufficiency of rules related to the establishment and functioning of state.
In my opinion, Islamic jurists who lived in monarchies that the powers forcibly
seized by wars, consider that the establishment of rules about the state is not
beneficial regarding the sanction power that is one of important elements of
law and that there is not any superior organisation to enforce rules against
power.

Anahtar Kelimeler

Ibn Haldun, policy, realist, state, fiqh

Kaynakça

• Aybakan, B. (2010). Şâfiî. Diyanet İslam ansiklopedisi içinde (C. 38, ss.223-233). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Aydın, A. (2017). Dört mezhep imamının otoritesini tesis eden temel unsurlar -güven-otorite ilişkisine dair bir analiz-. Türkiye Din Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 4, 77-88.
• Cengiz, L. (2001). Emevîler döneminde kader problemi, Marife 2, 107-127.
• Çetin, M. (2013a). Maturidîliğin Siyaset (Hilafet/İmamet) Anlayışı (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Erzurum.
• Çetin, M. (2013b). Mu’tezile’nin adalet anlayışı ve sosyo-politik nedenleri, Ekev Akademi Dergisi, 57, 395-420.
• El-Cüveynî, Ebu’l-Meâlî (1981). Giyâsü’l-ümem, (Abdülazîm ed-Dîb, thk.). Katar: Mektebâtü’l-Kübrâ.
• Elmalı, O. (2003). İbn Haldun ve Machiavelli’nin realist siyaset kuramları. Ekev Akademi Dergisi, 15, 133-142.
• Gökdağ, K. (2013). İslam siyaset düşüncesinde siyasal otoritenin teorik ile pratik uyuşmazlığı sorunu: uzlaştırma teorisi ve İbn Haldun, II. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi-Bildiriler Kitabı III içinde (s.567-575). Bursa.
• Güriz, A. (1999). Hukuk felsefesi. Ankara: Siyasal Kitapevi.
• İbn Haldun, Ebû Zeyd. (2004a). Mukaddime (Abdullah Muhammed ed-Dervîş, thk.). (C.1). Dımeşk: Dâru Ya’reb.
• İbn Haldun, Ebû Zeyd. (2004b). Mukaddime (Abdullah Muhammed ed-Dervîş, thk.). (C.2). Dımeşk: Dâru Ya’reb.
• Kandemir, Y. (1989). İmam Malik. Diyanet İslam ansiklopedisi içinde (C. 2, ss.75-80). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Kâsânî, Ebû Bekr Alâeddin Ebû Bekr b. Mesûd b. Ahmed. (1982). Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’ (C. 7). Beyrût: Dâru’l-Kitâbi’l-Arabî.
• Kavak, Ö. (2009). Siyasî-fıkhî ahkâmın’ fıkıh usûlü zemininde temellendirilmesi: Cüveynî’nin El-Gıyâsî’sinde kat‘iyyât-zanniyyât ayrımı ve modern yorumları. Dîvân: Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 27(2), 21-55.
• Korkut, Ş. (.2006). İbn Haldun’un “es-Siyâsetü-l-Medeniyye” Teorisini Eleştirisi, İslam Araştırmaları Dergisi, 15, 115-140.
• Koşum, A. (2008). İslâm kamu hukuku alanına ilişkin klasik literatürün azlığı üzerine mülahazalar. İstanbul Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 18, 123-131.
• Köse, H. M. (1962). İslam Siyaset Düşüncesini Yeniden Okumak: Eleştirel Bir Giriş. Divan Disiplinlerarası Çalışmalar Dergisi, 27(2), 1-19.
• Machiavelli, N. (1955). Hükümdar. Yusuf Adil Egeli (Çev.). Ankara: Yıldız Matbaası.
• Mergînânî, Ebü’l-Hasan Burhâneddîn Ali b. Ebî Bekr. (1986). el-Hidâye şerhu bidâyeti’l-mübtedî. (C. 2). İstanbul
• Özel, A. (2003). Mâlik b. Enes.Diyanet İslam ansiklopedisi içinde (C. 27, ss.506-513). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Öztürk, A. (2015). İbn Haldun ve Mahiavelli’de siyasetin niteliği: karşılaştırmalı bir doğu-batı analizi, Muhafazakar Düşünce, 45-46, 65-77.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl Serahsî (1324a). el-Mebsût. (C. 16). Kâhire: Matbaatü’s-Saâde.
• Serahsî, Ebû Bekr Şemsü’l-Eimme Muhammed b. Ahmed b. Sehl Serahsî (1324b). el-Mebsût. (C. 9). Kâhire: Matbaatü’s-Saâde.
• Şehristânî, Ebü'l-Feth Muhammed b. Abdi’l-Kerim. (1975). el- Mile’l ve’n-nihal. (C.1). Beyrut: Dâru’l-Ma’rife.
• Tosun, Ö. (1962). Ceza hukukunda tefsir ve yanlış tefsir. İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, 28(1), 20-59.
• Uzunpostalcı, M. (1994). Ebû Hanîfe. Diyanet İslam ansiklopedisi içinde (C. 10, ss.131-138). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Vecdi A. (1971). Hukuk ve hukuk bilimi üzerine. İstanbul: Fakülteler Matbaası.
• Yavuz, Y. Ş. (2001). Kader. Diyanet İslam ansiklopedisi içinde (C. 24, ss.58-63). İstanbul: Diyanet Vakfı.