As A Hadith Specialization Institution: Nuriyya And Ashrafiyya Dar Al-Hadith

Yıl 2020, Sayı: 9, 67 - 82, 27.06.2020

Rıdvan Kalaç

Öz

After the Qur'an, the hadiths were accepted as the second most important source of religious matters. The hadiths, which are the sayings, actions and confirmations of the Prophet, have been learned in various structures such as houses of scholars, masjids / mosques and madrasas in the early centuries. Later on, activities related to this field were carried out intensively in their own institutions one of these structures is the dâr al-hadiths which we can call as hadith specialization madrasah. These institutions, which have allocated intensely to the education of hadiths, began to emerge in Damascus by the sixth century, which was first assumed in the Islamic world under the name of dâr al-hadiths. The first example of these structures is Nûriyye Dar al-hadiths, which was built in the name of the famous historian İbn Asâkir (ö.571 / 1175), which is attributed to the Atabak of Damascus and Aleppo Nur al-Dîn al-Zangî (d.569 / 1174). This structure was the inspiration for the construction of the next dar al-hadith. As a matter of fact, after this dar al-hadith, especially in Damascus, in Ayyubids century began to be built many buildings. One of these structures is Ashrafiyya Dar al-hadith. What makes the Ashrafiyya Dar al-Hadiths important is that it carried out by important hadithsians such as Ibn Salah al-Shahrezurî (d.643 / 1245), en-Nawawî (d.676 / 1277) and al-Mizzî (d.742 / 1341). In our work, Nuriyya Dar al-Hadith, which was founded as the first dâr al-hadith under the name of dâr al-hadith, and Asrafiyya Dar al-Hadith, that Famous scholars, who have a very important place in Damascus, had taught, were discussed. Besides these the educational activities carried out in these structures, the functions of these structures in hadith education, the hadith books that were taught and the hadith scholars who were trained here was handled.

Anahtar Kelimeler

Hadîth, Nûriyya, Ashrafiyya, Dar al-Hadith, Scientific Activities

Bir Hadis İhtisas Kurumu Olarak Nûriyye ve Eşrefiyye Dârülhadisi

Öz

Kur’an’dan sonra dini konularda hadisler ikinci önemli kaynak kabul edilmiştir. Hz. Peygamber’in sözleri, fiilleri ve takrirleri demek olan hadisler, ilk asırlarda daha çok âlimlerin evleri, mescid/camiler ve medreseler gibi çeşitli yapılarda öğrenilmiştir. Sonraları bu alanla ilgili faaliyetler, kendine has müesseselerde yoğun bir şekilde icra edilmiştir. Bu yapılardan biri de hadis ihtisas medreseleri diyebileceğimiz dârülhadislerdir. Müfredatını yoğunlukla hadis öğrenimine tahsis eden bu kurumlar, İslâm coğrafyasında dârülhadis adıyla ilk defa hicri altıncı asırdan itibaren Dımaşk’ta ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu yapıların ilk örneği ise Dımaşk ve Halep Atabegi Nûreddîn ez-Zengî’ye (ö.569/1174) nispet edilen ve meşhur tarihçi İbn Asâkir (ö.571/1175) adına yaptırılan Nûriye Dârülhadisi’dir. Bu yapı kendinden sonraki dârülhadislerin inşa edilmesi için ilham kaynağı olmuştur. Nitekim bu dârülhadisten sonra özellikle Dımaşk’ta Eyyûbîler asrında pek çok yapı inşa edilmeye başlanmıştır. Bu yapılardan biri de Eşrefiyye Dârülhadisi’dir. Eşrefiyye Dârülhadisi’ni önemli kılan husus, buranın hadis meşihatını İbnu’s-Salâh eş-Şehrezûrî (ö.643/1245), en-Nevevî (ö.676/1277) ve el-Mizzî (ö.742/1341) gibi önemli muhaddislerin yürütmesidir. Çalışmada dârülhadis adıyla ilk olması hasebiyle kurulan Nûriye Dârülhadisi ile Dımaşk’ta oldukça önemli bir yere sahip olan Eşrefiyye Dârülhadisi, bu yapılarda yürütülen eğitim öğretim faaliyetleri, bu yapıların hadis eğitiminde icra ettikleri fonksiyonlar, okutulan hadis kitapları, burada yetişmiş olan muhaddis âlimler ile buraların akademik ve idari kadroları hakkında bilgi verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Hadis, Nûriyye, Eşrefiyye, Dâdülhadis, İlmi Faaliyetler

Kaynakça

• Altıkulaç, T. (2013). Zehebi. Türkiye Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi içinde (C. 44, ss. 180-188). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Atan, A.H. (1993). Dârülhadis müessesesinin ortaya çıkışı ve ilk dönem Dımaşk dârülhadisleri. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul.
• Bedran, A. (1985). Münâdemetü’l-atlâl ve müsâmeretü’l-hayâl. Dımaşk: el-Mektebetü’l-İslâmî.
• Bozkurt, N. (1993). Dârülhadis. Türkiye Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi içinde (C.8, ss. 527-529). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Bozkurt, N. (2003). Medrese. Türkiye Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi içinde (C. 38, ss. 323-327). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Demir, A. (2017). Bir hadis ihtisas medresesi olarak eşrefiyye el-cevvânîyye dârü’l-hadis’i ve ihtisaslaşmaya katkısı. 6. Türkiye Lisansüstü Çalışmalar Kongresi Bildiriler Kitabı. 4, 59-72.
• Ebu’l-Ferec, Muhammed (2002), Dârüs-sünne: dârü’l-hadisi’n-nûriyye bi Dımaşk. Thk.: Muhammed Mucîr, Dımaşk: Dârü’l-Beşâir.
• el-Hâfız, Muhammed Mûtî‘ (2006). el-Mehâsinu’s-sultaniyye fî dâri hadisi’n-nûriyye. Dımaşk: Dârü’l-Beyrutî.
• el-Müneccid, Selahaddin (1973). Vesikatün Resmiyyetün an Medârisi Dımaşk el-Kadîme. Mecelletü Mecmâi’l-İlmiyi’l-Arâbî bi Dımaşk. 48/2. Dımaşk.
• es-Sübkî, Tâcüddîn Ebû Nasr Abdülvehhâb b. Ali (1992). Tabakâtü’ş-şâfi‘iyyeti’l-kübrâ (C.4). Thk.: Mahmûd Muhammed et-Tanâhî-Abdülfettâh Muhammed el-Hulv. Kahire: Dâru Hicr.
• es-Sübkî, Takıyyüddîn Ebü’l-Hasen Ali b. Abdilkâfî (t.y.). Fetâva’s-Sübkî, (C. 2). Beyrut: Dâru’l-Maʻrife.
• İbn Cübeyr, Muhammed b. Ahmed el-Belensî (1964). Rıhletü İbn Cübeyr, Beyrut: Dârü Sadr.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fidâ İsmâ‘îl b. Ömer ed-Dımaşkî (1998). el-Bidâye ve’n-nihâye, (C. 17). Thk.: Abdullah b. Abdülmuhsin et-Türkî, Kahire: Dâru Hicr.
• İbn Mibred, Yusuf b. Abdilhâdi (1943). Simâru’l-mekâsıd fi zikri’l-mesâcid, Thk.: Muhammed Es’ed Talas. Beyrut: el-Me’hedü’l-Fransî bi-Dımaşk.
• İbn Salâh, Ebû Amr Takıyyüddîn eş-Şehrazûrî (2002). Ma’rifetü envâî ‘ulûmi’l-hadîs, Thk.: Abdullatif el-Hümeym ve bşk. Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Kalaç, R. (2019), Kudâme ailesi ve hadis, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Van.
• Kandemir, M. Y. (1999). İbn Hacer el-Askâlânî. Türkiye Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi içinde (C. 19, ss. 514-531). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Kandemir, M. Y. (2005). Mizzî, Yusuf b. Abdurrahman. Türkiye Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi içinde (C. 30, ss. 220-221). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Kurt, A. (2019). Eyyûbîler devrinde hadis, Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi, Kahramanmaraş.
• Kürd Ali, M. (1983). Hitatü’ş-Şam, (C. 6). Dımaşk: el-Mektebetü’n-Nûriyye.
• Makdisî, G. (2012). Ortaçağda yüksek öğretim, Ter. Ali Hakan Çavuşoğlu –Tuncay Başoğlu. İstanbul: Klasik.
• Makrizî, Ebu’l-Abbas Ahmed b. Alî (1991). el-Mukaffa’l-kebîr, (C. 1), Thk.: Muhammed Ya’lâvî. Beyrut: Dârü’l-Garbi’l-İslâmî.
• Nuaymî, Abdulkadir b. Muhammed en-Nuaymî ed-Dımaşkî (1990). ed-Dâris fi tarihî’l-medâris, (C.1). Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Özaydın, A. (2007). Nizâmiye Medresesi, Türkiye Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi içinde. (C.33, ss.188-191). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Safedî, Salâhuddîn Halîl b. İzzeddîn (1998). A’yanu’l-asr ve a’vanu’n-nasr, (C. 1). Thk.: Ali Ebû Zeyd ve bşk. Dımaşk: Dâru’l-Fikr.
• Safedî, Salâhuddîn Halîl b. İzzeddîn (2000). el-Vâfî bi’l-vefeyât, (C. 8). Thk.: Ahmed el-Arnaût - Türkî Mustafâ. Beyrut: Dâru İhyâi’t-Türâsi’l-Arabî.
• Sehâvî, Ebu’l-Hayr Şemsuddîn (2005). el-Menhelü’l-azbi’r-râvî fi tercemeti kutbi’l-evliya en-Nevevî. Thk. Ahmed Ferîd el-Mezîdî, Beyrut: Dârü’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Sıbt İbnü’l-Cevzî, Ebü’l-Muzaffer Yûsuf b. Kızoğlu (2013). Mir’âtü’z-zamân fî târîhi’l-a‘yân, (C.22). Thk.: Muhammed Berekât vdğ. Dımaşk: Dâru’r-Risâleti’l-Âlemiyye.
• Tantâvî, Ali (1979). el-İmâmu’n-Nevevî. Dımaşk: Dârü’l-Fikr.
• Tunç, M. (2018). Suud selefiliği –hadis ilmi bağlamında bir araştırma-. İstanbul: İz.
• Yardım, A. (1993). Dârülhadis. Türkiye Diyanet vakfı İslam ansiklopedisi içinde (C. 8, ss. 529-532). İstanbul: Diyanet Vakfı.
• Yılmaz, H. (2017). Zengi ve Eyyûbî Dımaşk’ında ulema ve medrese. İstanbul: Klasik.
• Yücel, A. (2015). Hadis Tarihi. İstanbul: İFAV.
• Yücel, E. (2012). Osmanlı devrî dârülhadisleri ve hadis eğitimi. AÜSBE Yayımlanmamış Doktora Tezi. Ankara.
• Yücel, E. (2017). Nûriyye dâru’l-hadisi ve ilkliği meselesi. Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi. 22/2 77-103.
• Zehebî, Şemsüddîn Muhammed b. Ahmed (1998). Târîhu’l-İslâm ve Vefeyâtü’l-Meşâhîr ve’l-A‘lâm, (C. 45), Thk. Ömer Abdüsselâm Tedmürî, Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-Arabî.