Lexical Adventure of C-H-L Root In History-Event-Context Integrity

Yıl 2020, Sayı: 9, 245 - 267, 27.06.2020

Hatice Merve Çalışkan Başer

Öz

With passing of time; culture, lifestyle, interests, many things change and transform.
Words are also affected by this dynamic structure. We cannot be indifferent to this change in order to explain what we say and understand what is said. The discourse of the Qur'an has also been written and it is necessary knowing its words well to understand it better. With this study carried out on the "c-h-l" root, it was aimed both to see the transformation of the word and to read the changes in the dynamic structure of the Qur'an’s arrival. In this article, firstly, the meanings of the different forms of the root of c-h-l are based on the dictionary meanings. Again, the root and opposite meanings of the root and the words that these roots are related are transferred and all the findings are shown in a table. Later, the twenty four verses where the c-h-l root passes were examined in groups considering the Meccan and Madinan distinctions, taking into account of chronological order. Based on the synonyms of the word Cehl, the verses are given meanings and which synonyms are used in which verse. Weaknesses; turned into habits In Mecca, turned into arbitrariness and extremism in Madinah, and these caused mistakes; it is concluded that all these errors are named as "cehl".

Anahtar Kelimeler

Cehl, Sefeh, Kufr, Bagy, Tugyan, Meccan, Madinan

Tarih-Olay-Bağlam Bütünlüğünde C-H-L Kökünün Anlamsal Serüveni

Öz

Zamanın geçmesiyle kültür, yaşama biçimi, ilgiler, pek çok şey değişmekte, dönüşmektedir. Kelimeler de bu dinamik yapıdan etkilenmektedir. Söylediklerimizi iyi anlatmak ve söyleneni iyi anlamak için bu değişime kayıtsız kalamayız. Kur’an’ın da söylemi yazıya geçirilmiştir ve onu daha iyi anlamak için onun kelimelerini iyi bilmek gerekmektedir. “C-h-l” kökü üzerinden yapılan bu çalışmayla hem kelimenin dönüşümünü görmek hem de Kur’an nüzulünün dinamik yapısı içerisindeki değişimleri okumak amaçlanmıştır. Bu makalede öncelikle c-h-l kökünün sözlük anlamlarından hareketle farklı formlarının anlamlarına yer verilmiştir. Yine kökün eş ve zıt anlam kökleri ile bu köklerin ilişkili olduğu kelimeler aktarılmış ve tüm bulgular tablo halinde gösterilmiştir. Daha sonra c-h-l kökünün geçtiği yirmi dört ayet, Mekkî ve Medenî ayrımı dikkate alınarak, iniş sırası gözetilerek gruplar halinde incelenmiştir. Cehl kelimesinin eş anlamlarından hareketle ayetlere manalar verilmiş ve hangi ayette hangi eş anlamının kullanıldığı belirtilmiştir. Mekke’de zaafların alışkanlıklara, Medine’de keyfiliğe ve aşırılığa dönüştüğü ve bunların hatalara sebebiyet verdiği; tüm bu hataların “cehl” şeklinde isimlendirildiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cehl, Sefeh, Kufr, Bağy, Tuğyan, Mekkî, Medenî

Kaynakça

• Abduh, M. ve Rıza, R. (1947a). Tefsîru’l-Kur’âni’l Hakîm (C. 3). Kahire: Dâru’l-Menar.
• Abduh, M. ve Rıza, R. (1947b). Tefsîru’l-Kur’âni’l Hakîm (C. 6). Kahire: Dâru’l-Menar.
• Abduh, M. ve Rıza, R. (1947c). Tefsîru’l-Kur’âni’l Hakîm (C. 7). Kahire: Dâru’l-Menar.
• Abduh, M. ve Rıza, R. (1947d). Tefsîru’l-Kur’âni’l Hakîm (C. 9). Kahire: Dâru’l-Menar.
• Abduh, M. ve Rıza, R. (1947e). Tefsîru’l-Kur’âni’l Hakîm (C. 12). Kahire: Dâru’l-Menar.
• Apak, A. (2010). Anahatlarıyla İslam tarihi I (Hz. Muhammed (as) dönemi). İstanbul: Ensar.
• Benênî, Ş. (1992). Akrabu’l-mevârid fi fushi’l-Arabiyye ve’s-sevârid (C. 1). Beyrut: Mektebetü Lübnan.
• Bustânî, B. (1987). Muhîtü’l-muhît. Beyrut: Mektebetü’l-Lübnan.
• Câbirî, M. A. (2013a). Fehmü’l-Kur’ân (C. 1). (çev. Muhammed Coşkun). İstanbul: Mana.
• Câbirî, M. A. (2013b). Fehmü’l-Kur’ân (C. 3). (çev. Muhammed Coşkun). İstanbul: Mana.
• Cerrahoğlu, İ. (1997). Tefsir usulü. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Çalışkan, H. M. (2014). M. 615 yılında inen ayetler. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans tezi). Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Çetiner, B. (2016a). Fâtiha’dan Nâs’a esbâb-ı nüzul -Kur’an ayetlerinin iniş sebepleri- (C. 1). İstanbul: Çağrı.
• Çetiner, B. (2016b). Fâtiha’dan Nâs’a esbâb-ı nüzul -Kur’an ayetlerinin iniş sebepleri- (C. 2). İstanbul: Çağrı.
• Derveze, M. İ. (1984a). et-Tefsîru’l-Hadis (C. 3). Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslamiyyi.
• Derveze, M. İ. (1984b). et-Tefsîru’l-Hadis (C. 4). Beyrut: Dâru’l-Garbi’l-İslamiyyi.
• Enîs, İ. v.dğr., (1972-1973). Mu’cemu’l-vasît. Mısır: Dâru’l-Mearuf.
• Ezdî, M. (2005). Cemheratü’l-luga (C. 1). Lübnan: Dâru’l-Kitâbü’l-İlmiyye
• Ezherî, M. (1964). Tezhîbü’l-luga (C. 6). y. y. : Dâru’l-Mısriyye.
• Fayda, M. (2000). İfk hadisesi. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi içinde (C. 21, ss. 507-509). İstanbul: TDV.
• Ferâhîdî, H. (2004). Kitâbu’l-ayn. Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Ferrâ, Y. (1983). Meâni’l-Kur’ân (C. 3). Beyrut: Alimu’l-Kütüb.
• Feyyûmî, M. (h.1315). Misbâhu’l-münîr fi garibi’ş-şerhi’l-kebir (C. 1). Mısır: el-Matbaatü’l-İlmiyye.
• Fîrûzâbâdî, M. (1913a). Kâmûsü’l-muhît (C. 1). Mısır: Matbaatu’s-Seâde.
• Fîrûzâbâdî, M. (1913b). Kâmûsü’l-muhît (C. 3). Mısır: Matbaatu’s-Seâde.
• Gözeler, E. (2016). Kur’an ayetlerinin tarihlendirilmesi. İstanbul: Kuramer.
• Güneş, K. (2014). Arapça-Türkçe sözlük. İstanbul: Mektep.
• Halîl b. Ahmed, F. (2004). Kitâbu’l-ayn, (trtp. Dâvud Sellûm). Beyrut: Mektebetü Lübnan Nâşirûn.
• Hevvârî, H. (1990a). Tefsîru kitâbillâhi’l-azîz (C. 3). Beyrut: Dâru’l-Garîbi’l-İslamiyyi.
• Hevvârî, H. (1990b). Tefsîru kitâbillâhi’l-azîz (C. 4). Beyrut: Dâru’l-Garîbi’l-İslamiyyi.
• İbn Âşûr, M. T. (1984a). Tefsîru’i-tehrir ve’t-tenvîr (C. 4). Tunus: Dâru’t-Tunusiyye.
• İbn Âşûr, M. T. (1984b). Tefsîru’i-tehrir ve’t-tenvîr (C. 19). Tunus: Dâru’t-Tunusiyye.
• İbn Âşûr, M. T. (1984c). Tefsîru’i-tehrir ve’t-tenvîr (C. 20). Tunus: Dâru’t-Tunusiyye.
• İbn Âşûr, M. T. (1984d). Tefsîru’i-tehrir ve’t-tenvîr (C. 26). Tunus: Dâru’t-Tunusiyye.
• İbn Ebî Hâtim, A. (1997). Tefsîru’l-Kur’âni’l-azim, (thk. Es’ad Muhammed Tayyib). Riyad: Mektebetü Nezâru’l-Bâz.
• İbn-i Hişam, C. A. (2006). Sîret-i İbn Hişam tercemesi, (çev. Hasan Ege). İstanbul: Kahraman.
• İbn Kesîr, İ. (1997a). Tefsîru’l-Kur’âni’l-azim, (thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme) (C. 1). Riyad: Dâru Tayyiben.
• İbn Kesîr, İ. (1997b). Tefsîru’l-Kur’âni’l-azim, (thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme) (C. 3). Riyad: Dâru Tayyiben.
• İbn Kesîr, İ. (1997c). Tefsîru’l-Kur’âni’l-azim, (thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme) (C. 4). Riyad: Dâru Tayyiben.
• İbn Kesîr, İ. (1997d). Tefsîru’l-Kur’âni’l-azim, (thk. Sâmi b. Muhammed es-Selâme) (C. 7). Riyad: Dâru Tayyiben.
• İbn Manzur. C. M. (1956a). Lisânu’l-Arab (C. 11). Beyrut: Dâru Beyrut.
• İbn Manzur. C. M. (1956b). Lisânu’l-Arab (C. 13). Beyrut: Dâru Beyrut.
• İbn Muhammed M. (1322). en-Nihaye fî garîbi’l-Hadîs ve’l-Eser (C. 1). Kahire: Matbaatu’l-Hayriyye.
• İbn Sellam, Y. (2004). Tefsîru Yahyâ b. Sellam, (takdim ve thk. Hind Şelebî) (C. 1). Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Zekeriyya, A. (1622). Mu’cemu mekâyisi’l-luga (C. 1). Kahire: Dâru’l-Hayâi’l-Kütübi’l-Arabiyye.
• İsfahânî, R. (2012). Müfredât -Kur’an kavramları sözlüğü-, (çev. Abdülbaki Güneş/Mehmet Yolcu). İstanbul: Çıra.
• İzutsu, T. (2014). Kur’an’da Tanrı ve insan -Kur’an’i dünya görüşü’nün semantiği-, (çev. M. Kürşad Atalar). İstanbul: Pınar.
• Kutub, S. (1968a). Fî zilâli’l-Kur’ân (C. 2). Beyrut: Dâru’ş-Şerûk.
• Kutub, S. (1968b). Fî zilâli’l-Kur’ân (C. 6). Beyrut: Dâru’ş-Şerûk.
• Kutub, S. (1968c). Fî zilâli’l-Kur’ân (C. 9). Beyrut: Dâru’ş-Şerûk.
• Kutub, S. (1968d). Fî zilâli’l-Kur’ân (C. 12). Beyrut: Dâru’ş-Şerûk.
• Kutub, S. (1968e). Fî zilâli’l-Kur’ân (C. 20). Beyrut: Dâru’ş-Şerûk.
• Kutub, S. (1968f). Fî zilâli’l-Kur’ân (C. 22). Beyrut: Dâru’ş-Şerûk.
• Kutub, S. (1968g). Fî zilâli’l-Kur’ân (C. 26). Beyrut: Dâru’ş-Şerûk.
• Maturîdî, M. (2004). Tefsîru’l-Kur’âni’l-azim-Te’vilâtu Ehlu’s-Sünne, (thk. Fâtıma Yûsuf el-Hıyemî) (C. 1). Lübnan: Resalah.
• Mukâtil, E. (2003a). Tefsîru Mukâtil b. Süleymân, (thk. Ahmed Ferîd) (C. 1). Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Mukâtil, E. (2003b). Tefsîru Mukâtil b. Süleymân, (thk. Ahmed Ferîd) (C. 2). Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Mukâtil, E. (2003c). Tefsîru Mukâtil b. Süleymân, (thk. Ahmed Ferîd) (C. 3). Lübnan: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Râzî, M. (1981a). Mefâtihu’l-gayb (C. 3). Lübnan: Dâru’l-Fikr.
• Râzî, M. (1981b). Mefâtihu’l-gayb (C. 7). Lübnan: Dâru’l-Fikr.
• Râzî, M. (1981c). Mefâtihu’l-gayb (C. 9). Lübnan: Dâru’l-Fikr.
• Râzî, M. (1981d). Mefâtihu’l-gayb (C. 13). Lübnan: Dâru’l-Fikr.
• Râzî, M. (1981e). Mefâtihu’l-gayb (C. 14). Lübnan: Dâru’l-Fikr.
• Râzî, M. (1981f). Mefâtihu’l-gayb (C. 17). Lübnan: Dâru’l-Fikr.
• Râzî, M. (1981g). Mefâtihu’l-gayb (C. 18). Lübnan: Dâru’l-Fikr.
• Râzî, M. (1981h). Mefâtihu’l-gayb (C. 24). Lübnan: Dâru’l-Fikr.
• Râzî, M. (ts.). Muhtârü’s-Sıhâh. y.y.
• Sa’lebî, A. M. (2002a). el-Keşf ve’l-beyân, (thk. Ebû Muhammed b. Âşûr) (C. 1). Lübnan: Dâru İhyâi et-Turâsi’l-Arabî.
• Sa’lebî, A. M. (2002b). el-Keşf ve’l-beyân, (thk. Ebû Muhammed b. Âşûr) (C. 2). Lübnan: Dâru İhyâi et-Turâsi’l- Arabî.
• Sa’lebî, A. M. (2002c). el-Keşf ve’l-beyân, (thk. Ebû Muhammed b. Âşûr) (C. 3). Lübnan: Dâru İhyâi et-Turâsi’l- Arabî.
• San’ânî, A. (1989). Tefsîru’l-Kur’ân, (thk. Mustafa Müslim Muhammed) (C. 2). Riyad: Mektebetu’r-Rüşd.
• Şulul, K. (2003). İlk Kaynaklara göre Hz. Peygamber devri kronolojisi. İstanbul: İnsan.
• Süyûtî, C. (2002). Lübâbu’n-nukûl fî esbâbi’n-nüzûl. Lübnan: el-Kütübü’s-Sekâfiyye.
• Taberî, M. (2001a). Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, (thk. Abdullah b. Muhsin et-Türkî) (C. 2). Kahire: Dirâsetu Arabiyye ve’l-İlmiyye.
• Taberî, M. (2001b). Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, (thk. Abdullah b. Muhsin et-Türkî) (C. 3). Kahire: Dirâsetu Arabiyye ve’l-İlmiyye.
• Taberî, M. (2001c). Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, (thk. Abdullah b. Muhsin et-Türkî) (C. 5). Kahire: Dirâsetu Arabiyye ve’l-İlmiyye.
• Taberî, M. (2001d). Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, (thk. Abdullah b. Muhsin et-Türkî) (C. 6). Kahire: Dirâsetu Arabiyye ve’l-İlmiyye.
• Taberî, M. (2001e). Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, (thk. Abdullah b. Muhsin et-Türkî) (C. 8). Kahire: Dirâsetu Arabiyye ve’l-İlmiyye.
• Taberî, M. (2001f). Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, (thk. Abdullah b. Muhsin et-Türkî) (C. 9). Kahire: Dirâsetu Arabiyye ve’l-İlmiyye.
• Taberî, M. (2001g). Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, (thk. Abdullah b. Muhsin et-Türkî) (C. 12). Kahire: Dirâsetu Arabiyye ve’l-İlmiyye.
• Taberî, M. (2001h). Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, (thk. Abdullah b. Muhsin et-Türkî) (C. 13) . Kahire: Dirâsetu Arabiyye ve’l-İlmiyye.
• Taberî, M. (2001ı). Câmiu’l-beyân an te’vîli âyi’l-Kur’ân, (thk. Abdullah b. Muhsin et-Türkî) (C. 21). Kahire: Dirâsetu Arabiyye ve’l-İlmiyye.
• Taberî, M. (ts). Tarih-i Taberî, (çev. M. Faruk Gürtunca). (c. 3). İstanbul: Sağlam.
• Tûsî, M. (1376). et-Tibyân fî tefsîri’l-Kur’ân, y.y.: Necef.
• Vâhidî, A. (1991). Esbâb-ı nüzûl, (thk. Kemâm Begûnî Zeglûl). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Yazır, M. H. (1979a). Hak dini Kur’ân dili (C. 3). İstanbul: Eser.
• Yazır, M. H. (1979b). Hak dini Kur’ân dili (C. 6). İstanbul: Eser.
• Zebîdî, M. (1994). Tâcu’l-arûs min cevâhiri’l-kâmus, (thk. Alî Şîrî) (C. 14). Beyrut: Dâru’l-Fikr.
• Zemahşeri, M. (1998a). Keşşâf, (thk. Adil Ahmed Mevcud v.dğr.) (C. 1). Riyad: Mektebetü’l-Abîkân.
• Zemahşeri, M. (1998b). Keşşâf, (thk. Adil Ahmed Mevcud v.dğr.) (C. 2). Riyad: Mektebetü’l-Abîkân.
• Zemahşeri, M. (1998c). Keşşâf, (thk. Adil Ahmed Mevcud v.dğr.) (C. 3). Riyad: Mektebetü’l-Abîkân.
• Zemahşeri, M. (1998d). Keşşâf, (thk. Adil Ahmed Mevcud v.dğr.) (C. 4). Riyad: Mektebetü’l-Abîkân.
• Zemahşeri, M. (1998e). Keşşâf, (thk. Adil Ahmed Mevcud v.dğr.) (C. 5). Riyad: Mektebetü’l-Abîkân.
• Zemahşeri, M. (1922). Esâsü’l-belâga (C. 1). Kahire: Dâru’l-Kütübi’l-Mısriyye.
• Zeyd b. Ali, E. H. (2001). Tefsîru garîbi’l-Kur’âni’l-mecid. Hindistan: Troop Baza.