BİR GEÇMİŞ ZAMAN EFENDİSİ: MÜKRİMİN HALİL YİNANÇ

Yıl 2015, Cilt: 4 Sayı: 1, 195 - 203, 22.05.2015

Mustafa Oral

https://doi.org/10.17497/tuhed.185626

Öz

Mükrimin Halil Yinanç (1900-1961) Meşrutiyetten Cumhuriyete uzanan dönemin bizde modern tarih yazımı konusunda dikkate değer şahsiyetler arasındadır. Mükrimin Halil’in düşünce çevresi ile bu çevredeki konumunu ve bir de tarih yazımına katkılarını açıklarken dönemin şartlarını, erken cumhuriyet döneminde İstanbul muhitinde yetiştiği çevreyi ve bu çevre ile ilişkilerini dikkatle inceledik. Mükrimin Halil Yinanç, Elbistan’ın en eski Türkmen aşiretlerine bağlı ve köklü Müslüman geleneklerine sahip bir ailenin bir ferdi olması bakımından muhafazakâr bir kültür çevresine mensuptur. 1916’da İstanbul Darülfünun Edebiyat Fakültesinde tarih tahsiline başlamış, burayı bitirince (1919) Mekteb-i Mülkiye talebesi olmuştur. Buradan mezun olunca (1921) Davut Paşa Ortaokulu’na tarih öğretmeni olarak atanmış, 1923’ten itibaren bu görevinin yanısıra yeniden etkinleştirilen Türk Tarih Encümeni’nde kütüphane memurluğu görevini üstlenmiştir. İşte bu sırada İstanbul şehrinin romantik aydın çevresine girmiş, ölünceye kadar bu çevreye bağlı kalmıştır. Mekteb-i Mülkiyede okurken içinde bulunduğu memleketçi hareketin bir mensubu olarak tarihçilik uğraşına başlamış, özellikle Tevaif-i Mülük (Beylikler) ve Selçuklu konularında topladığı nadir eserler ve ortaya koyduğu nadide çalışmaları sayesinde dönemin en seçkin tarihçileri arasında yerini almıştır. Bu çalışmalarının bir devamı olarak Paris’te aynı konuya ilişkin araştırmalar yapmış, bu sırada Fransızların şarkiyat enstitüsü Société Asiatique üyeliğine seçilmiştir. Fransa’dan yurda döndüğü yıllarda bu bilgi, beceri ve deneyimlerinin etkisiyle Türk Tarih Tetkik Cemiyeti üyeliğine seçilmiştir. Mükrimin Halil, Atatürk’ün önderlik ettiği yeni oluşum içinde, Tarih Tezini savunanlar ve açılımını yapanlar arasında bulunmamıştır.

Anahtar Kelimeler: Mükrimin Halil Yinanç; Société Asiatique; Anadolucu Hareket; Türk Tarih Encümeni

A LORD OF THE PAST TIMES: MÜKRIMIN HALIL YINANÇ

Abstract: Mükrimin Halil Yinanç (1900-1961) is one of the remarkable personages of modern history writing in the period from Constitutional Monarchy to Republic, in Turkey. Describing Mükrimin Halil Yinanç‘s intellectual milieu vis-à-vis his position within this environment besides his contribution to historiography, we meticulously examined the conditions at that period, the environment in Istanbul where Mukrimin Halil Yinanç grew up in the early Republican Period and his relationship with this  environment. Since Mukrimin Halil Yinanç is a member of a family related to oldest Turkmen tribes in Elbistan, with long-established Muslim traditions, he belongs to an environment determined by a conservative culture. In 1916, he studied history at the Faculty of Literature in Istanbul Darulfünun; when he graduated from this faculty (1919), he became a student in Mekteb-i Mülkiye (The School of Political Science). After his graduation (1921), he was appointed to Davut Pasha Secondary School as a teacher of history. In addition to this task, he undertakes a mission in a re-actived institution, namely Türk Tarih Encümeni (Council of The Turkish History) as a library officer, beginning from 1923. In the meantime, he got involved with the environment shaped by the romantic intellectuals in Istanbul and stuck to this milieu until his death. While studying at Mekteb-i Mülkiye, as one of the members of the ‘Memleketçi’ movement, he pursued the occupation of historiography activity and took a place within the prominent historians at that period, especially due to the rare books that he collected and unique studies that he made in the field of Tevaif-i Mülük and Seljukes. As an extension to these studies, he conducted research on the same subject in Paris; in the meantime, he was elected as a member of the French Institute of Oriental Studies (Société Asiatique). During the period after he returned back to the homeland from France, he was elected as a member of Türk Tarih Tetkik Cemiyeti (Turkish Historical Research Society) due to his knowledge, skills and experiences. Mükrimin Halil was not a part of the new formation led by Atatürk, i.e. among ‘Turkish History Thesis’ defenders and reformers.

Key Words: Mükrimin Halil Yinanç; Société Asiatique; Anatolist Movement; Society of Turkish History

Anahtar Kelimeler

Mükrimin Halil Yinanç; Société Asiatique; Anadolucu Hareket

Kaynakça

• Akçura, Y.(1932). Tarih okutmak ve yazmak usulüne dair. Birinci Türk Tarih Kongresi. Ankara Halkevi: (2-11 Temmuz 1932)
• Babinger, F. (1992). Osmanlı tarih yazarları ve eserleri. (Çev. Üçok, C.) Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı.
• Baltacıoğlu, İ. H. (1998). Hayatım. A. Y. Baltacıoğlu (Haz.). İstanbul: Dünya Yayıncılık.
• Başar, F.(2013). Mükrimin Halil Yinanç. İslâm Ansiklopedisi (C.XLIII, s.550). İstanbul: TDV.
• Oral, M.(2014). Türkiye’de romantik tarihçilik. İstanbul: Yeni İnsan
• Ortaylı, İ. (1992). Resmi tarihçilik sorunu. Üniversite Öğretim Üyeleri Derneği.(Ed.). Tarih ve demokrasi: Tarık Zafer Tunaya'ya armağan. İstanbul: Cem Yayınevi
• Tanpınar, A. H.( 2003). Beş Şehir. İstanbul: Dergâh Yayınları
• “Türkçe Konuşan Bir Alman Müsteşriki Şehrimizde”, İkdam, 13 Mayıs 1341.
• Ülken, H. Z. (1992). Türkiye’de çağdaş düşünce tarihi. İstanbul: Ülken yayınları
• Ülken, H.Z.(1961). Mükrimin Halil Yinanç, Ank. Üni. İlahiyat Fakültesi Dergisi, IX(1),227-29.
• Yıldız, H. D. (1971). Mükrimin Halil Yinanç ve eserleri, İst. Üni. Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, (25),189-96.