Malazgirt Savaşı’nın popüler tarihçiliğe yansımaları: Cumhuriyet gazetesi örneği

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 157 - 177, 26.10.2023

Tevfik Orkun Develi

https://doi.org/10.17497/tuhed.1342600

Öz

Türklere Anadolu’nun kapılarını açan Malazgirt Savaşı, tarihteki Türk zaferlerini kutlayan ve eski Türk devletleri ile modern Türkiye Cumhuriyeti arasındaki sürekliliği vurgulayan tarihsel anlatının mihenk taşlarından biridir. Ayrıca toplumun geniş kesimlerince paylaşılan bir gurur kaynağı ve ulusal kimliğinin kurucu mitlerinden biri olarak kabul edilmektedir. Bu yönüyle, bilimsel çalışmaların yanı sıra popüler tarihçiliğin de ilgi alanına girmektedir. Bu çalışma, Malazgirt Zaferi’nin Cumhuriyet’in toplum tasarımında 1950’li yıllara kadar ihmal edildiği iddiasını akademik tarihçilik ve ulusal basının kesişimine odaklanarak tartışmaya açmaktadır. Ayrıca pek çok yönüyle savaş hakkında akademik çalışmalara nadiren yansıyan ya da hiç rastlanmayan bazı detaylara ışık tutmaktadır. Çalışmanın evrenini Cumhuriyet gazetesinin Türk basınında ilk kez linotip baskı kullanmaya başladığı 1 Ocak 1930’dan 31 Aralık 1950’ye kadar olan sayıları oluşturmaktadır. Cumhuriyet gazetesinin elektronik arşivinden temin edilen nüshalarda, nitel araştırma yöntemine uygun olarak belirlenen anahtar sözcükler ve üçüncü parti yazılımların yardımıyla doküman incelemesi gerçekleştirilmiş, toplanan veriler içerik analizine tabi tutulmuştur. Bu sayede, Cumhuriyet gazetesi örneğinde savaşın Türk basınına yansıma biçimi Türkiye’deki tarihçilik anlayışının yıllar içindeki evrimine uygun olarak mercek altına alınmıştır. Ayrıca, çalışmada Malazgirt Savaşı üzerine sahada yapılan etütlerin bugüne kadar bilinenlerden daha eskiye dayandığı tespit edilmiştir. 1930’lu yıllardan itibaren Türkiye’de Selçuklu tarihçiliğinin yükselişe geçmesiyle, akademik çalışmalar ile popüler yayınların dirsek teması içinde oldukları görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Malazgirt, Cumhuriyet gazetesi, Selçuklu, Türk, Bizans

Etik Beyan

Bu çalışma ulusal basın taranarak ve ilgili literatür kullanılarak hazırlandığından dolayı etik kurul onayı gerektirmemektedir.

Reflections of the battle of Malazgirt on popular historiography: The case of Cumhuriyet Newspaper

Öz

The Battle of Malazgirt, which opened the gates of Anatolia to the Turks, serves as a cornerstone in the historical narrative celebrating Turkish victories throughout history and underscoring the continuity between ancient Turkish states and the modern Republic of Turkey. Moreover, it is commonly recognized as a source of pride embraced by diverse segments of society and considered a foundational myth of the national identity. In this regard, it also captures the attention of popular historiography and scholarly research endeavors. By concentrating on the junction of academic historiography and the national press, in this research the argument that the Malazgirt victory was overlooked in the Republic's social design until the 1950s is examined. Furthermore, the study sheds light on several aspects of the battle that are rarely reflected in academic research or are entirely unheard of. The scope of this study encompasses Cumhuriyet newspaper's issues from January 1, 1930, when it introduced linotype printing to the Turkish press, up until December 31, 1950. Using keywords determined in accordance with qualitative research methods and thirdparty software, document examination was carried out on copies obtained from Cumhuriyet's electronic archive, and the data collected were subjected to content analysis. Through this approach, the portrayal of war in the Turkish press, as exemplified by Cumhuriyet, has been closely examined in light of the evolving understanding of historiography in Turkey over the years. Moreover, the study has identified that the field studies regarding the Battle of Malazgirt in this research have roots that extend further into the past than previously known. Starting from the 1930s in Turkey, with the rise of Seljuk historiography, it has been observed that academic studies and popular publications have been in close harmony.

Anahtar Kelimeler

Malazgirt, Cumhuriyet newspaper, Seljuk, Turk, Byzantine

Etik Beyan

This study, conducted within the framework of national press and relevant literature, does not require ethics committee approval.

Kaynakça

• Atılgan, S. (1994). Bir okur profili çalışması: Örnek gazete Cumhuriyet. Marmara İletişim Dergisi, 7(7), 37-49.
• Babaol, A. (1982). Muş ilinde 1935-1980 yılları arasında nüfusun seyri. (Yayımlanmamış Bitirme Tezi). İstanbul Üniversitesi, Edebiyat Fakültesi, İstanbul.
• Bailey, K. D. (1994). Methods of social research. New York: Free.
• Başkaya, M. (2016). İhsan Şerif Bey (Saru) “Cumhuriyet Çocuklarına Tarih Dersleri” eseri. Turkish History Education Journal, 5(1), 297-315.
• Bayur, Y. H. (1932). Şarkta inhitat sebepleri. Birinci Türk Tarih Kongresi’nde sunulan bildiri, Ankara. 17.06.2023 tarihinde https://www.ttk.gov.tr/kongreler/i-turk-tarih-kongresi-02-11-temmuz-1932-ankara/ adresinden alınmıştır.
• Buran, A. (2021). Nitel araştırmada veri toplama. İçinde F. N. Seggie ve Y. Bayyurt (Edt.), Nitel Araştırma: Yöntem, Teknik, Analiz ve Yaklaşımları (s. 46-61). Ankara: Anı.
• Copeaux, E. (2000). Tarih ders kitaplarında (1931-1993) Türk tarih tezinden Türk-İslam sentezine (A. Berktay, Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt.
• Copeaux, E. (2003). Türkiye’de 1931-1993 arasında tarih ders kitapları. İçinde O. Köymen (Haz.), Tarih Öğretimine Eleştirel Yaklaşımlar (s.107-113) İstanbul: Türkiye Ekonomik ve Toplumsal Tarih Vakfı.
• Cumhuriyet’in 20. yıldönümüne 20 kitab. (1943, 27 Birinci Teşrin). Cumhuriyet, s. 3.
• Çevik, A. D. (2021). Sosyal bilimler ve bilimsel yasalar. FLSF Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 32, 177-194.
• Çevik, A. D. (2023). Anglosakson arkeoloji geleneği bağlamında bilimsel açıklamaların doğası ve statüsü. Kilikya Felsefe Dergisi, 1, 17-37.
• Danişmend, İ. H. (1941, 11 Mart). Türkoloji bahisleri: Vanî Efendi nazariyesi. Cumhuriyet, s. 3.
• Danişmend, İ. H. (1947, 22 Aralık). Türkoloji bahisleri: Fuzulî’nin mezarı. Cumhuriyet, s. 2.
• Demircioğlu, İ. H. (2007). Tarih eğitiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar. Ankara: Anı.
• Doğan, M. D. (2020). Doğudan batıya Selçuklu yürüyüşü ve Malazgirt zaferi. İçinde M. Nar, M. Tuğrul (Edt.), Tarihten romana Malazgirt (s. 64-68). Ankara: Türkiye Yazarlar Birliği.
• Emin Âli. (1927). Türk cocuklarına tarih dersleri. İstanbul: Gündoğdu.
• Ersanlı, B. B. (1992). İktidar ve tarih: Türkiye’de “resmi tarih” tezinin oluşumu (1929-1937). İstanbul: Afa.
• Given, L. M. (2021). 100 soruda nitel araştırma (A. Bakla ve İ. Çakır, Çev.). Ankara: Anı.
• Güler, A., Halıcıoğlu, M. B. ve Taşğın, S. (2015). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma. Ankara: Seçkin.
• İhsan Şerif. (1926). Cumhuriyet cocuklarına tarih dersleri. İstanbul: Türk.
• Kaplan, M. (1972). Malazgirt Savaşı’nın mana ve ehemmiyeti. Türkiyat Mecmuası, 17, 149-164.
• Karabağ, Ş. G. (2019). Tarih ders kitaplarında Yunanlılar ve Yunanistan. İçinde A. Şimşek (Edt.), Tarih Ders Kitaplarında İmajlar: Devletler, Halklar, Kişiler (s. 257-273). Ankara: Pegem.
• Kartal, Ş. (2021). Nitel araştırmanın desenlenmesi. İçinde M. Çelebi (Edt.), Nitel Araştırma Yöntemleri (s. 211-237). Ankara: Pegem.
• Kaynar, R. (1942, 27 Ağustos). Türk tarihinde 26 ağustoslar. Cumhuriyet, s. 3.
• Köktener, A. (2004). Bir gazetenin tarihi: Cumhuriyet. İstanbul: Yapı Kredi.
• Malazgirt Harbi. (1933, 10 Nisan). Cumhuriyet, s. 5.
• Malazgirt Meydan Muharebesi’nin 872’nci Yıldönümü. (1943, 28 Ağustos). Cumhuriyet, s. 3.
• Merriam, S., & Tisdell, E. J. (2016). Qualitative research: A guide to design and implementation. San Fransisco: Jossey-Bass.
• Nadi, Y. (1941, 31 Ağustos). 30 Ağustos coşkun tezahüratla kutlandı. Cumhuriyet, s. 1-5.
• Özbaş Çulha, B. (2019). Tarih ders kitaplarında “Bizans”. İçinde A. Şimşek (Edt.), Tarih ders kitaplarında imajlar: Devletler, halklar, kişiler (s. 77-93). Ankara: Pegem.
• Parlak, İ. (2005). Kemalist ideolojide eğitim: Erken cumhuriyet dönemi tarih ve yurt bilgisi ders kitapları üzerine bir inceleme. Ankara: Turhan.
• Patton, M. Q. (2018). Nitel araştırmada stratejik temalar (Y. Dede ve F. I. Bilican, Çev.). İçinde M. Bütün ve S. B. Demir (Edt.), Nitel Araştırma ve Değerlendirme Yöntemleri (s. 37-73). Ankara: Pegem.
• Polat, S. (2001). Yirminci yüzyıl tarihyazımı içinde Claude Cahen ve Osmanlı öncesi Türkiye tarihine yaklaşımı. Türklük Araştırmaları Dergisi, 9, s. 79-96.
• Safa, P. (1939, 6 Ağustos). Hadiseler arasında Türklük için. Cumhuriyet, s. 3.
• Sevük, İ. H. (1936, 28 İkincikânun). Fıratın tercümeihali 1: İki kardeş. Cumhuriyet, s. 3.
• Sevük, İ. H. (1946, 28 Ağustos). Doğu’yu tanıyalım: Van ve havzası. Cumhuriyet, s. 2.
• Sevük, İ. H. (1949a, 23 Eylül). Malazgirdin kendisi: Ahlat yarışı. Cumhuriyet, s. 2-4.
• Sevük, İ. H. (1949b, 30 Eylül). Malazgirdin kendisi: Cengin arifesinde. Cumhuriyet, s. 2.
• Sevük, İ. H. (1949c, 7 Ekim). Malazgirdin kendisi: Cenkler cengi. s. 2.
• Sevük, İ. H. (1949d, 14 Ekim). Malazgirdin kendisi: Sultan ve kayser. Cumhuriyet, s. 2-4.
• Sevük, İ. H. (1949e, 24 Ekim). Malazgirdin kendisi: Cengin muhasebesi. Cumhuriyet, s. 2-4.
• Sevük, İ. H. (1949f, 30 Ekim). Malazgirdin sonrası: Anadolunun fethi. Cumhuriyet, s. 5.
• Sevük, İ. H. (1949g, 22 Kasım). Malazgirdin sonrası: Haç’la hilâl’in cihan cengi. Cumhuriyet, s. 2, 5.
• Sevük, İ. H. (1949h, 27 Aralık). Malazgirdin sonrası: Dokuz asrın akışı. Cumhuriyet, s. 2-4.
• Sütcü, M. S. (2022). Bizans’ın Doğu Sınırında Bir Ordugâh ve Surları: Malazgirt. Uluslararası Türk Dünyası Sosyal Bilimler Sempozyumu’nda sunulan bildiri. İzmir. 17.06.2023 tarihinde https://kongre.akademikiletisim.com/files/TDAE/tam_metin_cilt3.pdf adresinden alınmıştır.
• Şimşek, A., & Yazıcı, F. (2013). Türkiye’de tarih öğrenmenin dünü, bugünü. TYB Akademi: Dil Edebiyat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 3(8), 11-33.
• Şimşek, H. (2009). Eğitim tarihi araştırmalarında yöntem sorunu. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 42(1), 33-51.
• Tan, T. M. (1935, 11 Mayıs). Büyük devlet adamları 7: Nizamülmük. Cumhuriyet, s. 10.
• Tarih Kongresinde dünkü nutuklar. (1932, 11 Temmuz). Cumhuriyet, s. 1-8.
• Vurgun, A., & Şen, H. (2023). Cumhuriyetin çocuklarına Selçukluların öğretimi. International Journal of Social Science Research, 12(1), 155-171.
• Yıldırım A., & Şimşek, H. (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Yıldırım, T. (2016). Tarih ders kitaplarında kimlik söylemi. İstanbul: Yeni İnsan.
• Yıldızlı, M. E. (2017). Türk Dil Devriminin önemli basamaklarından Güneş Dil Teroisi üzerine sorular ve cevaplar. Türk Yurdu, 106(364), 45-48.
• Yiğit, M. (2017). Türk inkılâbı ve sanat düşüncesi ilişkisi: Türk Tiyatrosu dergisinde Türk Tarih Tezi izleri (1933-1944). Yıldız Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(2), 206-221.