ARDAHAN İLİ 2017 YILI ARKEOLOJİK YÜZEY ARAŞTIRMASI

Yıl 2019, Sayı: 1, 95 - 123, 30.12.2019

Sami Patacı Özlem Oral Patacı

Öz

Ardahan İli 2017 arkeolojik yüzey araştırması çalışmaları Ardahan’ın Merkez, Çıldır ve Göle İlçeleri’ne bağlı
yerleşim alanlarında ve bu alanların yakın çevresinde gerçekleştirilmiştir. Buna göre, Merkez ilçede Ölçek,
Gölgeli, Balıkçılar, Sulakyurt, Beşiktaş; Göle’de Çobanköy, Bellitepe, Kuzupınarı, Dedeşen, Çıldır’da Kotanlı,
Eskibeyrehatun, Doğankaya ve Yıldırımtepe köyleri ve bu yerleşimlerin çevresi araştırılmıştır. 2017 yılında
tespit edilen arkeolojik alanlar Ölçek-Kuzey Kalesi, Gölgeli Güneydoğu Kalesi ve Yerleşimi, Beşiktaş Kalesi,
Yerleşimi ve Kurgan Mezarları, Çobanköy Kalesi ve Yerleşimi, Çobanköy Höyüğü, Kuzupınarı Kalesi ve Yerleşimi,
Bellitepe’de iki kule ve bir ağıl ve Kotanlı yerleşimidir. Bunlar dışında Sulakyurt ve Doğankaya’da Demir
Çağı ile Ortaçağ dönemlerine ait çanak çömlekler tespit edilmiş ve Çıldır’daki Şeytan Kalesi’nde de çalışılmıştır.
Araştırmada Bronz ve Demir Çağ’dan kalma mimari kalıntıların yanı sıra, Bellitepe ve Dedeşen’de iki kilise ve
Balıkçılar, Ölçek, Sulakyurt ve Eskibeyrehatun’da dört şapel tespit edilmiştir. Şapeller; dolgu duvar tekniğinde
inşa edilmiş tek nefli tipik dini yapılardandır. Bellitepe ve Dedeşen Kiliseleri ise ek mekânları ve daha büyük
boyutlarıyla şapellere göre daha karmaşık bir yapıya sahiptirler.

Anahtar Kelimeler

Ardahan, Demir Çağ, Beşiktaş Kalesi, Orta Çağ, Şeytan Kalesi, Çıldır

Kaynakça

• Baumgartner 2009 Baumgartner, B., “Unknown and Less Known Georgian Monuments in Northeast Turkey”, şurada: P. Skinner, D. Tumanishvili ve A. Shanshiashvli (yya.), The Proceedings of the 1st International Symposium of Georgian Culture: Georgian Art in the Context of European and Asian Cultures, June 21-29, 2008, Georgia. Georgian Arts & Culture Center, Tbilisi, 183-187. Bayram-Yazar 2008 Bayram, F. - Yazar, T., “Artvin, Erzurum, Ardahan İli ve İlçelerinde Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması- 2006”, 25. Araştırma Sonuçları Toplantısı, I. Cilt, (28 Mayıs-01 Haziran 2007 Çanakkale), Ankara, 263-284. Bayram-Yazar 2011 Bayram, F. - Yazar, T., “Artvin, Erzurum, Ardahan İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması-2009”, 28. Araştırma Sonuçları Toplantısı, I. Cilt, (24-28 Mayıs 2010 İstanbul), Ankara, 1-18. Bayram-Yazar 2013 Bayram, F. - Yazar, T., “Artvin, Erzurum, Ardahan İli ve İlçelerinde Ortaçağ Gürcü Mimarisi Yüzey Araştırması-2011”, 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 2.Cilt, (28 Mayıs-1 Haziran 2012 Çorum), Çorum, 321-336. Çilingiroğlu 1997 Çilingiroğlu, A., Urartu Krallığı, Tarihi ve Sanatı, Yaşar Eğitim ve Kültür Vakfı, İzmir. Edwards 1986 Edwards, R.W., “The Fortifications of Artvin: A Second Preliminary Report on the Marchlands of Northeast Turkey”, Dumbarton Oaks Papers 40, 165-182. Edwards 1988 Edwards, R.W., “The Vale of Kola: A Final Preliminary Report on the Marchlands of Northeast Turkey”, Dumbarton Oaks Papers 42, 119-141. Forbes 1983 Forbes, T. B., Urartian Architecture, BAR IS 170, Oxford. Köroğlu 1998 Köroğlu, K., “1996 Yılı Artvin-Ardahan İlleri Yüzey Araştırması”, XV. Araştırma Sonuçları Toplantısı, I. Cilt, Ankara, 127-156. Köroğlu 2000 Köroğlu, K., “Çıldır Kurganları / The Kurgans of Çıldır”, Arkeoloji ve Sanat Dergisi 96, 2-11. Narimanishvili 2019 Narimanishvili, D., Cyclopean Fortresses In Georgia / საქართველოს ციკლოპური სიმაგრეები, Tbilisi/თბილისი. Özfırat 2001 Özfırat, A. Doğu Anadolu Yayla Kültürleri (M.Ö. II. Binyıl), Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul. Özfırat 2002 Özfırat, A., «Doğu Anadolu Yüksek Yaylası›ndan M.Ö. 2. Binyıl Kurganları», Belleten LXVI-246, 343-371. Özfırat 2009a Özfırat, A., «Bozkurt Kurgan Mezarlığı Kazıları», Belleten LXXIII-268, 2009a: 635-674. Özfırat 2009b Özfırat, A., «Excavation of Bozkurt (on the skirt of Mt. Ağrı) Kurgan Cemetery, 2007: First Preliminary Report”, Archäologische Mitteilungen aus Iran und Turan 41, 233-247. Özfırat 2010 Özfırat, A., «Bozkurt Kurgan Mezarlığı», Aktüel Arkeoloji 15, 2010: 42-43. Özfırat 2014 Özfırat, A., «Bozkurt Kurgan Mezarlığı Kazısı, 2007-2013», 36. Kazı Sonuçları Toplantısı, 2. Cilt, (Gaziantep, 02-06 Haziran 2014), Ankara, 209-226. Patacı 2019 Patacı, S., “Ardahan’daki Gölgeli ve Çobanköy Demir Çağı Alanları”, Karadeniz 41, 106-119. Patacı-Patacı 2018 Patacı, S. - Oral Patacı, Ö., “Some Iron Age and Medieval Sites in Göle District of Ardahan”, History, Archaeology, Ethnology, [S.I.] No I, 16-30. Patacı-Laflı 2015 Patacı, S.- Laflı, E., “Surveys in Ardahan on the Turkish-Georgian Borderline in 2013 and 2014”, Anatolia Antiqua 23, 229-248. Patacı-Laflı 2016 Patacı, S. - Laflı, E., “Field Surveys in Ardahan in 2015”, Anatolia Antiqua 24, 281-297. Patacı-Laflı 2017 Patacı, S. - Laflı, E., “Field Surveys in Ardahan in 2016”, Anatolia Antiqua 25, 115-126. Patacı-Laflı 2019 Patacı, S.- Laflı, Ö., “Ardahan’da Arkeolojik Araştırmalar: 2015 Yılı Yüzey Araştırması”, Rifat Ergeç Armağanı, Bilgin Kültür Sanat Yayınları, 261-276. Patacı-Yıldırım- Patacı-Bozoğlu-Altun 2017 Patacı, S.,- Yıldırım, N.,- Oral Patacı, Ö., Bozoğlu, İ., Altun, S., “Ardahan İli 2013-2015 Yılları Yüzey Araştırmaları”, 34. Araştırma Sonuçları Toplantısı, 1. Cilt, (Edirne 2017), 175-200. Sinclair 1987 Sinclair, T. A., Eastern Turkey: An Architectural And Archaeological Survey, Vol. I, Pindar Press, London. Takaishvili 1902 Takaishvili, E., “ქაჯის ციხე არტაანის მხარეს ჩილდირის უჩასტკაში” (ე. თაყაიშვილის არხეოლოგიურის მოგზაურობიდან 1902 წ.). ჟურნალი “საქართველოს კალენდარი”, ტფილისი: 309. Takaishvili 1909 Takaishvili, E., “Христианские памятники, (Экскурсия 1902 года)”, Материалы по археол. Кавказа, собран. экспед. Имп. Моск. археол. о-ва. Вып. 12, 84-117. Takaishvili 1924 Takaishvili, E., Kharthuli ḫurothmodzġwrebis albomi, Naḫazebi šerrnlebulis ḫurothmodzġwartha da mḫatwartha Ebralidzisa/ Album d’architecture géorgienne, Universitetis gamocema (Tbilisi). Takaishvili, E., Expédition archéologique en Kola-Olthissi et en Tchangli, Paris. <http://dspace.nplg.gov.ge/bitstream/1234/10599/1/TaKaishvili_Eqvtime_1938.pdf> (08/05/2016). Topaloğlu 2006 Topaloğlu, Y., Ardahan Çıldır Bölgesi Tarihi ve Arkeolojik Araştırmaları, (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Atatürk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Tarih Anabilim Dalı, Erzurum 2006.