Cezayirli Düşünür Mâlik b. Nebî’nin İktisat Düşüncesi: Düşünsel ve Toplumsal Perspektifler

Yıl 2024, Cilt: 1 Sayı: 1, 46 - 63

Feyza Nur Üstün

Öz

Bu makalede Cezayirli Düşünür Mâlik b. Nebî’nin iktisat düşüncesi, düşünsel ve toplumsal perspektifler üzerinden ele alınmaktadır. Mâlik b. Nebî, medeniyet ve sömürgecilik konusunda önemli çalışmalara sahiptir. Ona göre medeniyetin inşası için toplumların iktisadi açıdan da bağımsız olmaları, yeniden yapılandırılmaları gerekmektedir. Mâlik b. Nebî çalışmalarında Müslüman toplumların sömürgecilik sonrası dönemde karşılaştığı ekonomik sorunları analiz ederken, Batı'nın kapitalist ve Marksist yaklaşımlarının taklit edilmesinin yetersiz kaldığını vurgulamaktadır. Ona göre, ekonomik kalkınma, Müslümanların kendi kültürel ve dini değerleriyle uyumlu bir model geliştirmeleriyle mümkün olacaktır. Nebî, Müslümanların ekonomik hayatta karşılaştığı sorunları, sömürülmeye elverişlilik, medeni irade kavramı üzerinden analiz etmiş, psikolojik temellerine değinmiştir. Nebî’nin bu iktisadi bakış açısında İbn Haldun’un medeniyet düşüncesinin etkileri görülmektedir. Bu iki âlim de medeniyetin inşasında iktisadi yapılanmanın önemine vurgu yapmış, emek, toprak ve zaman unsurlarıyla fikirlerine temel oluşturmuşlardır. Nebî, ekonominin medeniyeti somutlaştırdığını ileri sürmüş, bu düşüncesini maddi ve manevi şartı yönü açısından ele almıştır. Bu makale, Mâlik b. Nebî'nin ekonomik düşüncelerinin, Müslüman iktisatçıların modern dünyanın gereksinimlerine cevap verecek çözümler üretmeleri ve İslam hukukuna uygun ekonomik ilkeler geliştirmeleri gerektiğine dair görüşlerini de içermektedir. Mâlik b. Nebî İktisat dünyasında Müslümanların durumunu daha çok İslam toplumlarının ve Kuzey Afrika kıtasının dinamikleri üzerinden ele almaktadır.

Anahtar Kelimeler

Mâlik b. Nebî, Sosyal Denklem, Sömürgecilik, Zaman, Sosyal Sermaye

Kaynakça

• Akın, M. H. (2019). Mâlik Bin Nebî’nin Tarih Felsefesi ve İslam. Tezkire, 70, 9-22. http://ktp.isam.org.tr/detayilhmklzt.php?navdil=tr&midno=167790000&YayinTarihi=2019
• Belhadi, S., & Akakba, A. (2023). Social capital and its role in achieving development from the perspective of Malik Bennabi. Mecelletü'l-Hukuk ve'l-Ulum es-Siyasiyye. 10(1), 170-182. https://www.asjp.cerist.dz/index.php/en/article/217158
• Bin Nebî, M. (1968). İslam ve Demokrasi. Ergun Göze (Çev.). İstanbul: Ötüken Yayınevi.
• Bin Nebî, M. (1973). Cezayir’de İslam’a Yeniden Doğuş. Ergun Göze (Çev.). İstanbul: Yağmur Yayınevi.
• Bin Nebî, M. (1980). Kabiliyetu’l-İsti‘mar. Dār al-Fikr.
• Bin Nebî, M. (1987). Çağa Tanıklığım. İbrahim Aydın (Çev.). İstanbul: Bir Yayıncılık.
• Bin Nebî, M. (1997). İdeolojik Savaş Ajanları ve İslam Dünyası. Cemâl Karaağaçlı (Çev.). İstanbul: Fikir Yayınevi.
• Bin Nebî, M. (2000). Kültür Sorunu ve Bir Toplumun Doğuşu. Salih Özer (Çev.). Ankara: Ankara Okulu Yayınları.
• Bin Nebî, M. (2018). el-Müslimü fi Alemi’l-İktisad. Dımeşk: Darü’l-Fikr.
• Bin Nebî, M. (2023). İslami Uyanışın Şartları. Ömer Budak (Çev.). İstanbul: Ekin Yayınevi.
• Buhârî, Muhammed b. İsmâil (2009). Sahîhu’l-Buhârî. Beyrut: Dâr İbn Hazm.
• Braverman, H. (1974). Labor and Monopoly Capital: The Degradation of Work in the Twentieth Century. Canada: Monthly Review Press.
• Cramer, C., Sender, J., & Oqubay, A. (2020). African Ekonomic Development. Oxford Unıversıty Press. Dirks, N. B., (1992). Colonialism and Culture. Michigan Üniversitesi Yayınları.
• Haldûn, İ. (2021). Mukaddime. Süleyman Uludağ (Çev.). İstanbul: Dergah Yayınları.
• Kabasakal, Z. (2020). Creativity and innovation: Providing competitive advantage in the business world. Journal of Business and Management Research, 12(3), 45-60.
• Kalati, B. (2023). el-Afkar el-İktisadiyye 'Ind Mâlik b. Nebî. Mecelletü Camiati'l-Emir Abdu'l-Kadir li'l-Ulum el-İslamiyye. 30(2). 379- 394. https://www.researchgate.net/publication/369136560_alafkar_alaqtsadyt_nd_malk_bn_nby
• Karataş, H. K. (2023). Zühd Kavramının Serüveni ve İlk Mutezilî Zühd Misalleri. Iğdır Üniversitesi İfder, 21, 55- 111. http://ifder.igdir.edu.tr/Makaleler/1020732281_04_Karatas_(85-111).pdf
• Kur’ân-ı Kerîm Meâli. çev. Halil Altuntaş & Muzaffer Şahin. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, 12. Baskı, 2011.
• Kureyşi, A. (2002). Mâlik bin Nebî’ye Göre Toplumsal Değişim. Mustafa Altunkaya (Çev.). İstanbul: Ekin Yayınevi.
• Lewis, B. (1993). Islam in History: Ideas, People, and Events in the Middle East. Open Court.
• Maluki, S. (2013). an-Nazariyya el-İktisadiyye 'Ind Malik bin Nebi, min Hilal Selasiyyeti: Tuvacihu Ra's el-Mal, Tuvacihu el-'Amal ve Tuvacihu Vakt. Mecelletü'l-Ulum el-İktisadiyye ve't-Tesir ve'l-Ulum et-Ticariyye. 6(10), 122-140. https://www.asjp.cerist.dz/en/article/13002
• Marx, K. (2013).1844 Elyazmaları. Murat Belge (Çev.) İstanbul: Birikim Yayınları. https://archive.org/details/karlmarx1844elyazmalaribirikimyay.8.baski
• Maskavi, Ö. K., (2013). fi Suhbeti Mâlik b. Nebî mesare nahve’l-binai’l-cedid. Dımeşk: Darü’l-Fikr Yayınevi.
• Murâd, S. (2003). Mâlik b. Nebî. TDV İslâm Ansiklopedisi (27) içinde (ss. 513- 514) Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Uçar, İ. (2019). Bir Berberî Hanedânlık: Muvahhidler (1147- 1229). Kalemname. 4(7). 1-16. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/754793
• World Bank Group. (2023). GDP per capita (current US$)- Africa. https://data.worldbank.org/indicator/NY.GDP.PCAP.PP.CD?locations=A9AO&skipRedirection=true&view=map
• World Populatiıon Reviıew (2023). Europe’s GDP Per Capita, by Country. https://worldpopulationreview.com/country-rankings/gdp-per-capita-by-country
• Yıldırım, T. (2011). Malik Bin Nebi’de Sömürülebilirlik Olgusu. Milel ve Nihal, 8 (2), 33-52. https://dergipark.org.tr/tr/pub/milel/issue/10464/128123