WHO IS THE ADDRESSEE OF THE 16TH COUPLET OF THE MASNAVI

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: "Dinle Neylerden" Mesnevî'nin İlk 18 Beyit Şerhleri Özel Sayısı, 167 - 178, 17.12.2024

Abdulmuttalip İpek

https://doi.org/10.30568/tullis.1583194

Öz

The Masnavi-i Ma’navi, a product of Mevlana’s nearly 15 years of spiritual and intellectual labor, comprising six volumes and approximately twenty-six thousand couplets, has garnered attention from various fields such as literature, theology, philosophy, and history from the time it was written until today. Numerous works in the form of translations, commentaries, selections, and dictionaries have been produced about this masterpiece. Although many commentaries have been written to understand the couplets that express a sublime state of mind and an exuberant ecstasy through symbols, efforts to comprehend and interpret the Masnavi still continue. The first eighteen couplets, which serve as the introduction to the Masnavi and are also known as “Neyname” due to the perfect human being being expressed through the metaphor of the reed flute, are considered the essence and summary of the work. Therefore, within the historical process of Masnavi studies, there are works that provide commentary on the entire piece, as well as studies specifically focused on interpreting only the first eighteen couplets. Indeed, this article is a study prepared for this purpose and contains the commentary of the sixteenth couplet of the first eighteen couplets, which are planned to be commented on by a different researcher for each couplet within the scope of a project. In the article, firstly, the sixteenth couplet has been translated into modern Turkish, the evaluations of the commentators about this couplet have been included, and then the same couplet has been attempted to be commented on.

Anahtar Kelimeler

Mevlâna, Mesnevi-i Manevi, Commentary, 16th verse.

MESNEVÎ’NİN 16. BEYTİNİN MUHATABI KİM?

Öz

Mevlânâ’nın neredeyse 15 yıllık gönül ve zihin mesaisinin mahsulü olan, altı defter ve yaklaşık yirmi altı bin beyit hacmindeki Mesnevî-i Ma’nevî, yazıldığı zamandan günümüze gelinceye kadar edebiyat, teoloji, felsefe, tarih gibi pek çok alandan kimsenin ilgisine mazhar olmuş; eser hakkında tercüme, şerh, seçki, sözlük türünde pek çok çalışma yapılmıştır. Aşkın bir ruh hâli ve coşkun bir vecdin remizlerle ifade edilişi mahiyetindeki beyitleri anlayabilmek için pek çok şerh yazılmış olmakla birlikte elan Mesnevî’yi anlama ve anlamlandırma çabası devam etmektedir. Mesnevî’nin mukaddimesi mahiyetinde olan ilk on sekiz beyitte insân-ı kâmil, ney metaforu ile dile getirildiği için “Neynâme” olarak da bilinen bu kısım, eserin özü ve özeti mesabesindedir. Bu nedenle tarihsel süreç içerisindeki Mesnevî çalışmalarında, eserin tamamına yapılan şerhler olduğu gibi sadece ilk on sekiz beytin şerhine yönelik çalışmalar da bulunmaktadır. Nitekim bu makale de bu maksatla hazırlanmış bir çalışma olup bir proje kapsamında her beyti farklı bir araştırmacı tarafından şerh edilmesi planlanan ilk on sekiz beytin, on altıncı beytinin şerhini içermektedir. Makalede öncelikle on altıncı beyit günümüz Türkçesine aktarılmış, bu beyit hakkında şârihlerin değerlendirmelerine yer verilmiş daha sonra ise aynı beyit şerh edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Mevlânâ, Mesnevî-i Ma’nevî, Şerh, 16. beyit.

Kaynakça

• Abidin Paşa. (2007). Mesnevî Şerhi (Cilt 1). (M. S. Karaçorlu, Sad.). İstanbul: İz Yayıncılık.
• Aşkar, M. (1998). Niyazî-i Mısrî ve Tasavvuf Anlayışı. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ateş, A. (1953). Mesnevî’nin Onsekiz Beytinin Mânası. 60. Doğum Yılı Münasebeti ile Fuad Köprülü Armağanı, Ankara: DTCF Yayınları, 37-50.
• Avşar, Z., Özdemir, M. ve Uçar, A. (Ed.). (2023). Mesnevî’nin Türkçe Şerhleri. Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Brehmer, A. A. (2020). Sarı Abdullah Efendi-Mesnevî’nin Parlak Cevherleri (İlk On Sekiz Beyit Şerhi). İstanbul: H Yayınları.
• Bursevî, İ. H. (2006). Rûhü’l-Mesnevî (Mesnevî’nin İlk 748 Beytinin Şerhi). (İ. Güleç, Yay. haz.). İstanbul: İnsan Yayınları.
• Bursevî, İ. H. (2012). Mesnevinin Ruhu, (S. Ak, Yay. haz.). İstanbul: Büyüyenay Yayınları.
• Can, Ş. (2006). Mevlâna (Hayatı-Şahsiyeti-Fikirleri). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Can, Ş. (2008). Konularına Göre Açıklamalı Mesnevî Tercümesi (Birinci Cilt). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Cevizci, A. (1999). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Çelebi, A. H. (1957). Mevlânâ ve Mevlevilik. İstanbul: Nurgök Matbaası.
• Çelik, İ. (2002). Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin Tercüme ve Şerhleri. A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, 19, 71-93.
• Dağlar, A. (2009). Şem’î Şem’ullâh Şerh-i Mesnevî (I. Cilt) (İnceleme-Tenkitli Metin-Sözlük). Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Demirel, Ş. (2009). Dinle Neyden (Mesnevî’nin İlk 18 Beytinin Türkçe Şerhleri). Elazığ: Manas Yayıncılık.
• Dervîş Muhammed Şifâyî (2016). Mesnevî Şerhi (Eş-Şerhu’l-Kitâbi’l-Mesneviyyi’l-Ma’neviyyi’l-Muhtasar). (M. Özdemir, Yay. haz.). İstanbul: Doğu Kütüphanesi.
• Dilçin, C. (2000). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Erginli, Z. (Ed.). (2006). Metinlerle Tasavvvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Kalem Yayınevi.
• Fürûzanfer, B. (1963). Mevlâna Celâleddin. (F. N. Uzluk, Çev.). İstanbul: Millî Eğitim Basımevi.
• Güleç, İ. (2006). Mevlânâ’nın Mesnevî’sinin Tamamına Yapılan Türkçe Şehler. İlmî Araştırmalar, 22, 135-154.
• Güzelyüz, A., Atalay, M., Turgut, K. (Yay. haz.). (2018). Tâhirü’l-Mevlevî-Mesnevî’nin Dibacesi İle İlk On Sekiz Beytinin Şerhi. İstanbul: Demavend Yayınları.
• İzbudak, V. (1995). Mevlâna Mesnevi I. (A. Gölpınarlı, Yay. haz.), İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Karabey, T., Vanlıoğlu, M. ve Atalay, M. (1996). Şeyh Gâlib-Şerh-i Cezîre-i Mesnevi. Erzurum: Atatürk Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Konuk, A. A. (2006). Mesnevî-i Şerîf Şerhi (Cilt 1). (S. Eraydın-M. Tahralı, Yay. haz.), İstanbul: Kitabevi.
• Kuşeyrî, A. (2003). Tasavvuf İlmine Dair Kuşeyrî Risalesi. (S. Uludağ, Yay. haz.). İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Nicholson, R. A. (1978). İslâm Sûfîleri (The Mystics of Islam). (M. Dağ, K. Işık, R. Fığlalı, A. Şener, R. Ayas, İ. Kayaoğlu, Çev.). Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Özdemir, M. (2016). Mesnevî'nin Türkçe Şerhleri. Turkish Studies International Periodical For the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 11 (20), 461-502.
• Sarıoğlu, H. İ. (2015). Mevlânâ Celâleddîn-i Rûmî-Rubâîler. Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Tanyıldız, A. (2010). İsmâîl Rusûhî-yi Ankaravî-Şerh-i Mesnevî (Mecmû’atu’l-Letâyif ve Matmûratu’l-Ma’ârif) (I. Cilt) (İnceleme-Metin-Sözlük. Kayseri: Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı (Yayımlanmamış Doktora Tezi).
• Tek, A. (2014). Hazret-i Mevlânâ Celâleddin-i Rûmî ve Mesnevî-i Şerîf-İlk On Sekiz Beytin Şerhi. Bursa: Bursa Akademi.
• Türkmen, E. (2007). Mevlâna Mesnevisi’nin Evrenselliği. İstanbul: Nüve Kültür Merkezi Yayınları.
• Yalap, H. (2023). İsmâîl Rüsûhî-yi Ankaravî ve Şerh-i Mesnevî. (Avşar, Z., Özdemir, M. ve Uçar, A. (Ed.) içinde, Mesnevî’nin Türkçe Şerhleri (s. 206-228). Konya: Selçuk Üniversitesi Yayınları.
• Yavuz, Y. Ş. (1991). “Araz”. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (3. Cilt s. 337-342) içinde. Diyanet Vakfı Yayınları.