NAMIK KEMAL VE ABDÜLHAK HAMİT TARHAN’IN MEKTUPLARINDA MİLLÎ ŞUUR

Yıl 2023, Cilt: 4 Sayı: 2, 34 - 48, 26.12.2023

Ahmet Metehan Şahin

https://doi.org/10.54566/turas.1384457

Öz

Türk edebiyatı içerisinde Tanzimat Dönemi’nin ayrı bir yeri ve önemi vardır. Bu dönemde bireysel ve toplumsal sorunların yanında hem siyasi hem de edebî karmaşalar vuku bulmuş, Türk edebiyatına yeni his ve fikirlere ek olarak yeni türler de girmeye başlamıştır. Tanzimat Dönemi edebiyatçıları önceleri fikirlerini beyan etmek, seslerini duyurmak ve halk ile aralarında bir köprü kurmak maksadıyla gazeteyi benimsemişlerdir. Ancak zamanla mevcut olan türlerin kişilerin ideolojilerini yansıtma noktasında eksik yahut yetersiz kaldığı aşikâr olmuş böylece sanatçılar düşüncelerini duyurabilecekleri yeni türler aramaya koyulmuşlardır. Eski Türkler tarafından haberleşme amacıyla sıklıkla kullanılan mektup türü, Tanzimat Dönemi sanatçılarının da etkisiyle hem duyguların hem de fikirlerin muhataba ulaştırıldığı bir tür olma niteliği kazanmıştır. 19. yüzyılda Osmanlı Devleti, içerdeki ve dışardaki problemlerle aynı anda uğraşmış yeni bir savaşın patlak vereceği ihtimali dahi halkta büyük bir tedirginliğe sebep olmuştur. Tanzimat Dönemi edebiyatçıları da dönemin şartları ve karışık yapısından dolayı vatanın bekası ve milletin istikbali için bir çıkış yolu bulmaya çalışmıştır. Dönem içerisinde faaliyet gösteren ve eser kaleme alan edebiyatçılar da çeşitli türlerde yazmış oldukları eserler vasıtasıyla fikir, görüş ve önerilerinden bahsetmişlerdir. Bu türlerden biri de hiç şüphesiz mektuptur. Namık Kemal’in ve Abdülhak Hamit Tarhan’ın eş, dost ve sevdiklerine yazmış olduğu mektuplar incelendiğinde; devlet, millet, askerlik ve şehitlik gibi Türk milletinin benliğinde kutsiyeti olan kavramlara dair düşüncelerini muhatap ile paylaştıkları görülecektir. Hem Namık Kemal’in hem de Abdülhak Hamit Tarhan’ın mektuplarında değerlendirmeye tabi tuttuğu kavramlar aynı zamanda dönem insanın fikirlerini de ihtiva etmektedir. Çünkü onlar toplumun birer mensubu olmalarının yanında aynı zamanda toplumun aynasıdırlar. Özetle Tanzimat Dönemi’nin duygu ve düşünce durumunu dönemin edebiyatçılarından daha iyi tespit edecek ve değerlendirecek başka hiç kimse yoktur. Bu minvalde çalışmada, Tanzimat Dönemi edebiyatçılarından Namık Kemal ve Abdülhak Hamit Tarhan tarafından çeşitli kişi ve kurumlara yazılan mektuplar incelenmeye tabi tutulmuş hem o dönemki toplumun hem de edebiyatçıların yukarıda bahsedilen kavramlar üzerinden millî his ve fikirleri tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat Dönemi, Mektup, Namık Kemal, Abdülhak Hamit Tarhan, Millî Şuur

Kaynakça

• Aktaş, Şerif (1993), “Namık Kemal ve İnsan”, Doğumunun Yüzellinci Yılında Namık Kemal, Atatürk Kültür Merkezi Yay., Ankara, S. 67, s. 1-13.
• Akyıldız, Ali & Özcan Azmi (2013), Namık Kemal’den Mektup Var, Türkiye İş Bankası Kültür Yay., İstanbul.