At the Collective Dinner Ceremonies of the Turkish Masnavis Culture, Identity and Power

Yıl 2024, , 214 - 224, 21.05.2024

Sevda Önal Kılıç

https://doi.org/10.62425/turcology.1488084

Öz

Masnavis, in which every situation and event related to humans and life are narrated, are texts that tell the emotions, thoughts, and life stories of the societies in which they emerged. Especially, the depictions of feasts in the Love Masnavis, which are fictionalized around the romantic story of two protagonists, contain remarkable elements in terms of reflecting the socio-cultural world of Ottoman society. For this reason, it is seen that the dinner tables in the texts describing the public ceremonies of the Ottoman ruling class and the fictional texts created by the high class reflect the wealth, power, and power of the banquet owner.
In this study, the identity, power, and social hierarchies of the period, especially through the food culture, of the large-participation entertainment and banquet tables, are depicted in the sample masnavis selected from the field of classical Turkish literature. The texts containing the findings obtained in the study are included in the masnavis named Kutadgu Bilig, Süheyl ü Nevbahâr, Âlî Sûrnâmesi, Hüsrev ü Şîrîn, Ferhâd ü Şîrîn, Vîs ü Râmîn, Şem ü Pervâne and Nâbî Sûrnâmesi selected from different centuries. The food culture presented in the analyzed texts bears witness to the period in which they were written and contains clues about the symbolic meanings and cultural codes attributed to food. Examining these symbolic meanings and reading cultural codes will provide the opportunity to make some evaluations about the lifestyle, and cultural world same time definitions of social identity and social hierarchy concepts of the social class mentioned in literary texts.

Anahtar Kelimeler

Masnavi, food, culture, identity, banquet.

Türkçe Mesnevilerin Toplu Yemek Törenlerinde Kültür, Kimlik ve İktidar

Öz

İnsan ve hayata dair her durum ve olayın tahkiye edildiği mesneviler, ortaya çıktığı toplumların duygu, düşünce ve yaşam hikâyelerini anlatan metinlerdir. Özellikle iki kahramanın romantik hikâyesi etrafında kurgulanan aşk mesnevilerinde yer alan ziyafet tasvirleri, Osmanlı toplumunun sosyo-kültürel dünyasını yansıtması bakımından dikkat çekici unsurlar barındırır. Bu nedenle, gerek Osmanlı yönetici sınıfının kamusal törenlerini anlatan metinlerde, gerekse yüksek sınıfın oluşturduğu kurgusal metinlerde yer alan yemek sofralarının, ziyafet sahibinin zenginlik, güç ve iktidarını yansıttığı görülmektedir.
Bu çalışmada, klasik Türk edebiyatı sahasından seçilen örnek mesnevilerde betimlenen geniş katılımlı eğlence ve ziyafet sofralarının, özellikle yemek kültürü üzerinden, dönemin kimlik, iktidar ve sosyal hiyerarşilerini okuma denemesi gerçekleştirilecektir. Çalışmada elde edilen bulguların yer aldığı metinler, farklı yüzyıllardan seçilen Kutadgu Bilig, Süheyl ü Nevbahâr, Âlî Sûrnâmesi, Hüsrev ü Şîrîn, Ferhâd ü Şîrîn, Vîs ü Râmin, Şem ü Pervâne ve Nâbî Sûrnâmesi isimli mesnevilerde yer almaktadır. İncelenen metinlerde sunulan yemek kültürü, yazıldıkları döneme tanıklık etmekte ve yiyeceklere yüklenen sembolik anlamlar ve kültürel kodlar hakkında ipuçları barındırmaktadır. Bu sembolik anlamların incelenmesi ve kültürel kodların okunması, edebi metinlerde bahsedilen sosyal sınıfın yaşam tarzı ve kültür dünyasının yanı sıra toplumsal kimlik tanımları ve sosyal hiyerarşi kavramları hakkında da birtakım değerlendirmeler yapabilme imkânı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Mesnevi, yemek, kültür, kimlik, ziyafet.

Kaynakça

• Ahsan, M. N. (1979). Social Life under the Abbasids. London.
• And, M. (2000). 40 Gün 40 Gece, Osmanlı düğünleri şenlikleri geçit alayları. Toprakbank Yayınları.
• Arat, R. R. (2008). Yusuf Has Hacib, Kutadgu Bilig. Kabalcı Yayınları.
• Argunşah, M., & Çakır, M. (2005). 15. Yüzyıl Osmanlı Mutfağı. Gökkubbe Yayınları.
• Armutlu (1998). Zâtî’nin Şem ü Pervânesi (İnceleme-Metin). (Doktora Tezi). İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Arslan, M. (1991). Osmanlı Saray Düğünlerinde Yağma Geleneği. Millî Folklor, 10 (Yaz), 54-57.
• Arslan, M. (2008). Osmanlı Saray Düğünleri ve Şenlikleri I Manzum Surnâmeler. Sarayburnu Kitaplığı.
• Aybet, N. (1989). Fuzuli Divanı’nda Maddi Kültür. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Bessiere, J. (1998). Local Development and Heritage: Traditional Food and Cuisine as Tourist Attractions in Rural Areas. Sociologia Ruralis, 38 (1), 21-34. https://doi.org/10.1111/1467-9523.00061
• Beşirli, H. (2010). Yemek, Kültür ve Kimlik. Millî Folklor, 87 (Güz), 159-169.
• Bozkurt, F. (2012). Dîvânü Lugat-it-Türk Türk Dili Divanı. Eğitim Kitabevi.
• Can, M. (2020). Osmanlı Devleti’nde Eski Bir Türk Geleneği: Çanak Yağması. Millî Folklor, 125 (Bahar), 150-162.
• Çetin, A. (2006). Memluk Devletinde Yemek Kültürüne Genel Bir Bakış. Millî Folklor, 18 (72). 107-117.
• Dilçin, C. (1991). Mesud bin Ahmed, Süheyl ü Nevbahar İnceleme-Metin-Sözlük. Atatürk Kültür Merkezi Yayınları.
• Dursteler, E. R. (2012). Infield Foods: Food and Identity in Early Modern Ottoman Travel Literature. Osmanlı Araştırmaları, 39 (39), 142-160.
• Esir, H. A. (2017). Lâmiî Çelebi, Ferhâd ü Şîrîn. [Elektronik Sürüm]. (ET. 08.04. 2022). https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-195825/lamii-celebi-ferhad-ile-sirin.html
• Faroqhı (2011). Osmanlı Kültürü ve Gündelik Yaşam Orta Çağ’dan Yirminci Yüzyıla. Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Goody, J. (2013). Yemek, Mutfak, Sınıf Karşılaştırmalı Sosyoloji Çalışması. Pinhan Yayınları.
• Haviland, W. A., Prins, H. E. L., Walrath, D. & Mcbride, B. (2008). Kültürel Antropoloji (İ. D. Erguvan Sarıoğlu, Çev.). Kaknüs Yayınları. (ET. 22.04.2022). https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-265522/husrev-u-sirin-ahmed-Rıdvân.html
• İnalcık, H. (2011). Has Bahçede Ayş u Tarâb Nedimler Şairler Mutribler. Türkiye İş Bankası Yayınları.
• İnan, A. (1931). Orun ve Ülüş Meselesi. Türk Hukuk ve İktisat Tarihi Mecmuası, 1, 121-128.
• İşkorkutan, E. (2017). 1720 Şenliği’nde Yemek Üzerinden İfade Edilen Sosyal Hiyerarşileri Anlama. Osmanlı Araştırmaları, 50 (50), 117-152.
• Kafesoğlu, İ. (1998). Türk Milli Kültürü. Ötüken Neşriyat.
• Kurnaz, C. (1987). Hayâlî Bey Divanı Tahlili. Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Kut, G. (2005). 13. Yüzyıla Ait Bir Yemek Kitabı. İçinde Yazmalar Arasında Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları-1.(s. 347-360). Simurg Yayınları.
• Moran, B. (1999). Edebiyat Kuramları ve Eleştiri. İletişim Yayınları.
• Özkan, Ö. (2007). Divan Şiirinin Penceresinden Osmanlı Toplum Hayatı. Kitabevi Yayınları.
• Öztürk, M. (2020). Lâmiî Çelebi, Veyse vü Râmin. [Elektronik Sürüm]. (ET. 22.04. 2022). https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-277418/lami39i-veyse-vu-ramin.html
• Reindl-Kiel, H. (2003). “The Chickens of Paradise: Official Meals in the Mid Seventeenth Century Ottoman Palace”: Faroqhi, C. Neumann, The Illuminated Tablet the Prosperous House.
• Sümer, F. (1972). Oğuzlar (Türkmenler) Tarihleri-Boy Teşkilatı-Destanları. Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Tavukçu, O. K. (2020). Ahmed Rıdvân, Hüsrev ü Şîrîn. [Elektronik Sürüm]. (ET. 22.12.2022). https://ekitap.ktb.gov.tr/TR-78414/ahmed-ridvan---husrev-u-sirin.html
• Ünsal, A. (2008). Siyasi Güç, Statü, Meşruiyet, İtaat ve Otorite Mücadelesinin Göstergesi Olarak Yemeğin Sembolizmi. (Ö. Samancı & A. B. Arslan (Ed.), İçinde Türk Mutfağı (s. 179-195). Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Ünver, İ. (1986). Mesnevi. İçinde Türk Dili Dergisi Türk Şiiri Özel Sayısı II (Divan Şiiri). (s. 430-564) Ankara: TDK Yayınları.
• Yerasimos, M. (2007). 500 Yıllık Osmanlı Mutfağı. Boyut Yayınları.