Cihat Burak’ın Cardonlar Adlı Hikâye Kitabında Edgar Allan Poe Etkisi

Yıl 2022, Sayı: 75, 448 - 464, 30.09.2022

Derya Kılıçkaya

https://doi.org/10.5152/JTRI.2022.4547

Öz

Düş ülkelerinin ressamı olarak nitelenen Cihat Burak, yıllar boyunca resimleri ve yalnızlığı ile iç içe yaşamıştır. 1915 ile 1994 yılları arasında ömür süren Cihat Burak, yetmiş dokuz yıllık hayatına pek çok şey sığdırmıştır. Kendisi, hem resimde hem de hikâyede kendi tarzını yaratmış bir isimdir. Mimarlık eğitimi almış olmasına rağmen, ressamlığı mimarlığının önüne geçen Burak, Cardonlar’ı yayımlayarak usta bir hikâyeci olduğunu da kanıtlamıştır. Sadece Cardonlar değil, Yakutiler isimli bir hikâye kitabı da bulunan Burak, bu eser ile 1992 Yunus Nadi Öykü Ödülü’nü kazanmıştır. Yazar, Cardonlar’da, okuyucuyu şaşırtıcı, ürkütücü ve korku verici hikâyelerle karşılar. Bu hikâyeler ise akla doğrudan ressam-yazarın etkilendiği Edgar Allan Poe’yu getirir. 1809-1849 yılları arasında yaşayan Poe, Türk edebiyatında birçok yazarı etkilemiş, Amerikalı bir hikâye yazarıdır. 19. yüzyılın gerilim, korku, polisiye ve gizem yazarlarından olan Poe, bilhassa korku türüne öncülük etmiştir. Özellikle ölüm ve onun getirdiği korkuyu hikâyelerinde işleyen Edgar Allan Poe’nun, kendi ölümü de hikâyelerinde anlattığı kahramanlarınki kadar tuhaf bir şekilde olmuştur. Sokakta ölü olarak bulunan ve kırk yaşında bu dünyadan ayrılan Poe’nun hikâyeleri, bu yazının ana eksenini oluşturmaktadır. Yazının amacı ise Cardonlar hikâye kitabındaki Edgar Allan Poe etkisini araştırmak ve ressam-yazarın ondan ne ölçüde etkilendiğini misallerle ortaya koymaktır. Verdiği röportajlarda Poe ile nasıl tanıştığını ve onun kendisini nasıl etkilediğinden de bahseden yazarın, adı geçen hikâye kitabında yer alan şu eserler üzerindeki Poe etkisi araştırılacaktır: Acımak, Bulantı, kitaba da ismini veren Cardonlar, Çorap Çizgisi, Denizin Sevgilisi, Kaos ya da Kin, Ev ya da Kurbağa, Üç Kesik Baş. Bu hikâyelerdeki Poe etkisi incelenirken kimi zaman da hikâyelerle doğrudan ilişkili olduğu için, yazarın kimi resimlerine de yer verilecektir.

Anahtar Kelimeler

Cihat Burak, Cardonlar, Edgar Allan Poe, Ressam-Yazar, Hikâye

Edgar Allan Poe Effect in Cihat Burak's Storybook Cardonlar

Öz

Cihat Burak, who is described as the painter of dream countries, has lived together with his paintings and solitude for years. Cihat Burak, who lived between 1915 and 1994, packed a lot into his seventy-nine-year life. He is a name who has created his own style in both painting and story. Despite having studied architecture, Burak, whose painting preceded his architecture, proved that he is a master storyteller by publishing Cardons. Burak, who has not only Cardons but also a story book called Yakutis, won the 1992 Yunus Nadi Short Story Award with this work. In Cardons, the author greets the reader with surprising, frightening and frightening stories. These stories bring to mind Edgar Allan Poe, who was directly influenced by the painter-writer. Poe, who lived between 1809-1849, is an American story writer who influenced many writers in Turkish literature. Poe, one of the 19th century thriller, horror, detective and mystery writers, especially pioneered the horror genre. Especially Edgar Allan Poe, who dealt with death and the fear it brought in his stories, also had his own death as strange as that of the heroes he told in his stories. The stories of Poe, who was found dead on the street and left this world at the age of forty, constitute the main axis of this article. The aim of the article is to investigate the effect of Edgar Allan Poe in the Cardonlar story book and to reveal the extent to which the painter-author was influenced by him with examples. Talking about how he met Poe and how he affected him in his interviews, the Poe effect on the following works in the aforementioned story book will be investigated: Pity, Nausea, Cardons, Socks Line, Lover of the Sea, Chaos or Hatred, Ev. or the Frog, the Three Cut Heads. While examining the Poe effect in these stories, some pictures of the author will also be included, as they are sometimes directly related to the stories.

Anahtar Kelimeler

Cardonlar, Cihat Burak, Edgar Allan Poe, Painter-Author, Story

Kaynakça

• Ağaoğlu, R. (2018.) Polisiye Eserin Toplumun Şiddeti Algılama Biçimi İle Etkileşimi: Edgar Allan Poe ve Halide Edip Adıvar Eserleri Üzerine Eleştirel Söylem Analizi. (Yüksek Lisans Tezi), İstanbul Üniversitesi Adli Tıp Enstitüsü.
• Ağaoğlu, R. & Oral, G. (2018). Dedektif Romanları: Tarihine Sığmayan Geçmişi ile Türkiye’de ve Dünyada Adli Edebiyat. Adli Tıp Bülteni, 23(3), 180-189. [Crossref]
• Antmen, A. (1994). Resmini Yapamadıklarımı Yazdım. Cumhuriyet, 2.
• Bilen Buğra, H. (2007). 1914’lerden 1940’lara Türk Resim ve Romanında Gerçekçilik. Ötüken Neşriyat.
• Burak, C. (1982). Kendimi Anlatıyorum. Sanat Çevresi, (40), 13.
• Burak, C. (2001). Yakutiler. Yapı Kredi Yayınları.
• Burak, C. (2009). Cardonlar. (2. Baskı), Yapı Kredi Yayınları.
• Canbaz Yumuşak, F. (2013). Kenan Hulusi Koray’ın Korkutan Öyküleri. Millî Folklor, 97(12),138-139.
• Çolak, İnci A. (2017). Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Resim ve Edebiyatta Paylaşılan Ortak Dil. (Doktora Tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Çolak, İ. A. (2019). Cihat Burak’ın Resim ve Öykülerine Yansıyan Hayvan İmgeleri. Akdeniz Sanat Dergisi, 23(13), 9-18.
• Dilber, K. C. (2018a). Poe’nun Ligeia ve Şişede Bulunan Not Öykülerinde Tanpınar’ın Geçmiş Zaman Elbiselerini Aramak -Alice’in Düş(üş)ünde Düşsel Kro¬notop’u ve Anima’yı Yakalamak-. Litera: Dil, Edebiyat ve Kültür Araştırmaları Dergisi, 28 (1), 53-69. [Crossref]
• Dilber, K. C. (2018b). Kuzgun’un Kendiliğinde ‘Zaman Kırıntıları’nı Aramak-Bergson’un Dureé’sinden Heiddeger'in Dasein’inine ‘Estetik Zaman’. TYB AKA¬DEMİ, 23, 65-82.
• Dindar, E. (2019). Cihat Burak: Resimleri ve Öyküleri. (Yüksek Lisans Tezi), Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erdem, Ö. (2009). Feminist Kuram ve Angela Carter ile Emma Tennant’ta Gotik ve Kadın Kimliği Bağlantısı. (Yüksek Lisans Tezi), Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gümüş, G. (2020). Cihat Burak: Biyografisi ve Öykücülüğü. (Yüksek Lisans Tezi), Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Lisansüstü Eğitim Enstitüsü.
• Güneş, K. (2010). Arapça-Türkçe Sözlük, Mektep Yayınları.
• Hızlan, D. (8 Şubat 2008). Kedileri Çizdi, Fareleri Yazdı. Hürriyet.
• Kabacalı, A. (22 Mayıs 1989). Cihat Burak, Resimleri ve Yalnızlığıyla İç İçe Yaşıyor. Düş Ülkelerinin Ressamı. Cumhuriyet.
• Kılıçkaya, D. (2016). Oğuz Atay’ın ‘Unutulan’ ve ‘Korkuyu Beklerken’ Adlı Hikâyelerinde Gotik Unsurlar. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Ensti¬tüsü Dergisi, 7(1), 685-696.
• Kılıçkaya, D. (2022). “İki Abdullah'ın Oynadığı Köşe Kapmacada veyahut Alicengiz Oyununda” Edgar Allan Poe izleri. Fikriyat Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 2(1), 1-22.
• Koçsoy, F. G. (2010). Shirley Jackson’ın Hill House’un Büyüsü Adlı Romanında Gotik Mekân ve Anne-Kız İlişkileri. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 20(2), 91-104.
• Kubbealtı Lugatı. “Ketenpere”. http://lugatim.com/s/ketenpere (Erişim Tarihi: 30.06.2021).
• Osmanoğulları, F. (2016). Gotik Film: Bir Çerçeve Oluşturma Denemesi ve House of Usher. Sinefilozofi Dergisi, 1(1), 22-41.
• Osmanoğulları, F. (2020). Sinemada Korkunun Verdiği Hazzın Yüce Kavramı ile Açıklanması ve Antonio Margheriti’nin Danza Macabra (1964) Filmi. Sine¬Filozofi Dergisi, II. Ulusal Sinema ve Felsefe Sempozyumu Özel Sayı, 6-19. [Crossref]
• Özgör, C. O. (2020). Batıl İnançların Korku Sinemasındaki Yansımaları. SineFilozofi Dergisi, 5(9), 504-520. [Crossref]
• Öztepe, O. (2017). Burakça: Cihat Burak’ın İmgeleminin Kaynakları. Varlık Aylık Edebiyat ve Kültür Dergisi, 1314, 55-58.
• Öztürk, N. (2013). Türk Resminde Masalsı Anlatımı Benimseyen Sanatçılar: Cihat Burak / Nuri Abaç / Burhan Uygur. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Der¬gisi-Journal of Research in Education and Teaching, 2(4), 113-118.
• Poe, E. A. (2020). Bütün Hikâyeleri Tek Cilt / Özel Basım. (çev. Ö. Özkaya), Ren Kitap.
• Sarıbaş, S. (2020). Kıyamet Sonrası Edebiyatı: Jack London’ın Kızıl Veba Eserinde Pandemi Öncesi ve Sonrası. International Social Mentality and Resear¬cher Thinkers Journal, 6(33), 1276-1285. [Crossref]
• Sönmez, S. (2010). Sandıktan Cihat Burak’ın Son Günlükleri-1993. kitap-lık, 134, 76-81.
• Şapçı, H. I. (2014). Bizans’tan Osmanlı’ya Şenlikler, Törenler ve Cihat Burak Resmine Yansıması. (Yüksek Lisans Tezi), Işık Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens¬titüsü.
• Tansuğ, S. (1969). Cihat Burak’ın Sanatı Hakkında. Mimarlık, 74, 51.
• TDK. “Cardon”. https://sozluk.gov.tr (Erişim Tarihi: 30.06.2021).
• Tonga, N. (2019). “Cihat Burak”. Türk Edebiyatı İsimler Sözlüğü. http://teis.yesevi.edu.tr/madde-detay/cihat-burak (Erişim Tarihi: 30.06.2021).
• Uğur, V. (2019). Anadolu Gotiği: Korku Romanındaki Evrimin Son Durağı. FSM İlmî Araştırmalar İnsan ve Toplum Bilimleri Dergisi FSM Scholarly Studies Journal of Humanities and Social Sciences, 13, 335-356. [Crossref]
• Uyar, T. (21 Aralık 1982). Plastik Sanatlar’da S. Simavi Ödülü Sahibi Cihat Burak ile Öyküleri Resimleri ve Yaşama Dair. Cumhuriyet, 5.
• Vanlı, Ş. (1982). Cihat Burak Paris’te. Sanat Çevresi, 40, 19. (Orijinal metin: Forum, 1 Kasım 1962).
• Yabalak, H. (2020). Türk Halk Kültürü Bağlamında Cihat Burak Resimleri. Türk Kültürü ve Medeniyeti Araştırmaları Dergisi – Journal of Turkish Culture and Civilization Researches, 1 (2), 71-72.
• Yavuz, M. E. & Geçikli, K. (2008). Gotik Romanda Aydınlanma Karşıtlığı. Cumhuriyet Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 32(1), 171-188.
• Yayan, G. & Gökoğlu, M. (2020). Türk Ressamlarının Eserlerinde Yer Alan Çocuk Figürlerinin Osman Hamdi Döneminden Günümüze Analizleri. TİDSAD Türk & İslam Dünyası Sosyal Araştırmalar Dergisi /The Journal of Turk & Islam World Social Studies, 7(24), 13-14. [Crossref]
• Yıldırım, T. N. (2007). Edgar Allan Poe’nun Black Cat ve The Fall of the House of Usher Öykülerinin Çevirilerinin Gotik Edebiyat Bağlamında Eleştirisi. (Yüksek Lisans Tezi) Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.