Pre-War Military Tradition in Ancient Turks

Yıl 2025, Sayı: 82, 32 - 43, 30.01.2025

Eda Durmuş

Öz

Turks played an important role in the development of steppe culture. Turks were the first in history to domesticate the horse and utilize it for riding. The production of an array of tools through the melting of iron has elevated the significance of this metal in various contexts. The increased utilization of iron was a pivotal factor in the advancement of Steppe Turkish culture. The convergence of equestrian mobility, the strength of iron, and the tenacity of the Turk gave rise to a culture of speed, power, and dynamism. These elements were instrumental in the formation and evolution of the prominent Steppe Turkish empires. Among them the Scythians, Hun/Xiong-nu and the Kök Türks are the most outstanding. Their societies had interconnected traditions. Prehistoric traditions can be studied through archaeological findings. Later, written documents provide significant information. It is highly observable that the Scythian traditions were inherited by the Huns and Kök Türks. Military traditions include hunting, sending an arrow, gathering a war assembly, making a parade, knotting the tail of a horse, etc. can be specified. Thanks to those traditions, we can learn more about the cultures of the afore-said societies. Besides, they make clear the very continuity of the traditions in the steppe societies However, a significant part of them is shared among the three social entities. Cultural continuity and prevalence in the steppe environment reveal the importance of military traditions. This study focuses on pre-war military traditions according to archaeological findings and written sources. Written sources are largely supported by archaeological findings. It is noteworthy that the information in domestic and foreign sources supports each other. All source data is evaluated in detail. Based on all the data, it is possible to say that an attempt is made to determine the continuity and prevalence of the mentioned traditions.

Anahtar Kelimeler

The Turks, Steppe, Tradition, War, Horse

Eski Türklerde Savaş Öncesi Askerî Gelenekler

Öz

Türkler bozkır kültürünün gelişmesinde önemli rol üstlenmişlerdir. Atı ilk ehlileştirip, binek hayvanı olarak kullanan Türklerdir. Demirin eritilerek çeşitli araç gereçlerin üretilmesi, bu metalin kullanımının önemini artırmıştır. Bozkır Türk kültürü, demir kullanımının artmasıyla önemli bir gelişim göstermiştir. Atın hızının, demirin sağlamlığının ve Türk'ün güçlü iradesinin birleşimi ile bozkır kültürü hız, güç ve dinamizm kazanmıştır. Bu faktörler, büyük bozkır Türk devletlerinin kurulup gelişmesinde önemli bir rol oynamıştır. Bunlar arasında İskit, Hun ve Gök Türk devletleri önemli bir yer tutmaktadır. İskit, Hun ve Gök Türk toplumlarında çeşitli geleneklerden söz etmek mümkündür. Bozkırlarda tarih öncesi dönemlerde görülen gelenekler, arkeolojik kaynaklarla takip edilebilmektedir. Daha sonra yazılı kaynaklar sayesinde bilgi sahibi olunmaktadır. İskitlerden başlayarak Hunlar ve Gök Türklere geleneklerin geçtiği görülmektedir. Askerî gelenekler arasında sürek avına çıkma, ok gönderme, savaş meclisi toplama, geçit töreni yapma, at kuyruğu bağlama vb. belirtilebilir. Bunlar savaş öncesi askerî geleneklerdir. Bu gelenekler sayesinde İskit, Hun ve Gök Türk toplumlarının kültürleri öğrenilebilmektedir. Ayrıca bozkır kavimlerinde yaşatılan geleneklerin sürekliliği ortaya konulmaktadır. Bu geleneklere bakarak bozkır kavimlerinin yüksek bir kültüre ulaştığını söylemek mümkün olabilmektedir. Bozkır çevresinde kültürel süreklilik ve yaygınlık askerî geleneklerin önemini ortaya koymaktadır. Bu çalışmada arkeolojik buluntular ve yazılı kaynaklara göre savaş öncesi askerî gelenekler üzerinde durulmaktadır. Yazılı kaynakları arkeolojik buluntular büyük ölçüde desteklemektedir. Yerli ve yabancı kaynaklarda geçen bilgilerin de birbirini desteklediği dikkat çekmektedir. Bütün kaynak verileri ayrıntılı bir şekilde değerlendirilmektedir. Bütün verilerden hareketle adı geçen geleneklerin süreklilik ve yaygınlığının tespit edilmeye çalışıldığını söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Türkler, Bozkır, Gelenek, Savaş, At

Kaynakça

• Ahmetbeyoğlu, A. (1995). Grek Seyyahı Priskos (V. Asır)’a Göre Avrupa Hunları. TDAV Yayınları.
• Caferoğlu, A. (1968). Eski Uygur Türkçesi Sözlüğü. TDK Yayınları.
• De Groot, J. J. M. (1921). Die Hunnen der vorchristlichen Zeit. Walter de Gruyter.
• Deer, J. (1954). İstep Kültürü. DTCF Dergisi, XII (1-2), 159-176.
• Doblhofer, E. (1955). Byzantinische Diplomaten und Östliche Barbaren. Verlag Styria.
• Donuk, A. (1988). Eski Türk Devletlerinde İdarî-Askerî Unvan ve Terimler. TDAV Yayınları.
• Ergin, M. (2021). Dede Korkut Kitabı (Cilt I-II). TDK Yayınları.
• Franke, O. (1937). Geschichte des Chinesischen Reiches (Cilt III). Walter de Gruyter.
• Golden, P. B. (2002). Türk Halkları Tarihine Giriş (Çev. Osman Karatay). KaraM Yayınları.
• Gökyay, O. Ş. (2007). Dedem Korkudun Kitabı. Kabalcı Yayınevi.
• Gülensoy, T. (1989). Orhun’dan Anadolu’ya Türk Damgaları: Damgalar, İmler, Enler. TDAV Yayınları.
• Herodotos. (MÖ 5. yy./1991). Herodot Tarihi (Çev. M. Ökmen). Remzi Kitabevi.
• İnan, A. (1991). Altay’da Pazırık Hafriyatında Çıkarılan Atların Durumunu Türklerin Defin Törenleri Bakımından Açıklama. In Makaleler ve İncelemeler (Cilt II, ss. 261-268). TTK Yayınları.
• Junge, J. (1939). Saka-Studien, Der Ferne Nordosten im Weltbild der Antike. Dietrische Verlagsbuchhandlung.
• Kafesoğlu, İ. (1989). Türk Milli Kültürü. Boğaziçi Yayınları.
• Kaplan, M. (1955). Türk Destanında Alp Tipi. In Zeki Velidi Togan’a Armağan (ss. 204-213). Maarif Vekâleti.
• Karamağaralı, B. (1972). Ahlat Mezartaşları. Güven Matbaası.
• Kaşgarlı Mahmud. (1992). Divanü Lûgat-it Türk Tercümesi (Cilt I-IV, Çev. Besim Atalay). TDK Yayınları.
• Koca, S. (2003). Türk Kültürünün Temelleri (Cilt II). ODES Kültür Yayınları.
• Koca, S. (2005). Selçuklular’da Ordu ve Askeri Kültür. Berikan Yayınevi.
• Koppers, W. (1941). Etnolojiye Dayanan Cihan Tarihinin Işığı Altında İlk Türklük ve ilk İndo Germenlik, Belleten, V/17- 18, 439- 480.
• Köprülü, M. F. (1986). Artuk Oğulları. İslam Ansiklopedisi, I, 617-625.
• Liu Mau-Tsai. (1958). Die Chinesischen Nachrichten der Ost-Türken (T’u-küe) (Cilt I). Otto Harrassowitz.
• Mauricios. (1984). Maurice’s Strategikon. Pennsylvania University Press.
• Nowgorodowa, E. (1980). Alte Kunst der Mongolei. E. A. Seemann Verlag.
• Orkun, H. N. (1987). Eski Türk Yazıtları. TDK Yayınları.
• Otkan, P. (2018). Tarihçinin Kayıtları’na (Shi Ji) Göre Hunlar. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Ögel, B. (1981). Büyük Hun İmparatorluğu Tarihi (Cilt I). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Ögel, B. (1991). Türk Kültür Tarihine Giriş (Cilt I-VII). Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Sevim, A. (1971). Malazgirt Meydan Savaşı. TTK Yayınları.
• Sümer, F. (1953). Türklerde Avcılık. Resimli Tarih Dergisi, 42, 2404-2406.
• Sümer, F. (1983). Türklerde Atçılık ve Binicilik. TDAV Yayınları.
• Sümer, F. (1999). Türk Devletleri Tarihinde Şahıs Adları (Cilt I-II). TDAV Yayınları.
• Taşağıl, A. (2019). Türk Askeri Tarihinin Başlangıcı: Hun Ordusu. In Hunlardan Günümüze Türk Askeri Kültürü. Kronik Kitap.
• Tekçe, E. F. (1993). Pazırık, Altaylardan Bir Halının Öyküsü. Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Tekin, T. (2014). Orhon Yazıtları. TDK Yayınları.
• Turan, O. (1945). Eski Türklerde Okun Hukuki Bir Sembol Olarak Kullanılması. Belleten, IX(35), 305-318.
• Turan, O. (1969). Türk Cihan Hakimiyeti Mefküresi Tarihi. Turan Neşriyat Yurdu.
• Vary, H. (1968). Alttürkische Felszeichnungen in Nordost-Anatolien. Ural-Altaische Jahrbücher, 40(1-2), 50-68.
• Zvelebil, M. (1980). Der Aufstieg der Nomaden in Zentralasien. In Die Cambridge Enzyklopaedie der Archaeologie (ss. 252-256). Christian Verlag.