Bu sistematik literatür taraması, algoritmik sistemlerin bireylerin bilgiye erişimini, fırsatlarını ve sosyal etkileşimlerini dijital ortamlarda artan bir şekilde şekillendirdiği bağlamda, algoritma okuryazarlığı araştırmalarının mevcut durumunu incelemektedir. Çalışmanın temel amacı, kullanıcıların algoritmik sistemlere yönelik farkındalıklarına ilişkin göz ardı edilen alanları ve bilgi boşluklarını tespit etmektir. Bu amaçla, algoritma okuryazarlığının boyutlarına odaklanan toplam 47 ilgili araştırma sentezlenmiştir. Bulgular, genel algoritma farkındalık seviyelerinin toplu ortalama puanının 3.35 olduğunu, yani orta düzeyde bir bilinç seviyesi bulunduğunu göstermektedir. Bu ortalama skor, 16 kantitatif çalışmada yer alan 11.147 katılımcının verilerine dayanmaktadır. Bu ılımlı seviye, kullanıcıların algoritmaların çevrimiçi deneyimlerini etkilediğine dair temel bir farkındalığa sahip olsalar bile, algoritmaların altında yatan karmaşık mekanizmaları tam olarak anlamayabileceklerine işaret etmektedir. İncelenen araştırmalarda, sosyal medya kullanıcıları ve öğrenciler en baskın araştırma özneleri olarak öne çıkmaktadır. Platform odaklarında ise Facebook, Instagram ve TikTok, en sık çalışılan mecralardır. Analiz, araştırmaların çoğunlukla Amerika Birleşik Devletleri, Çin ve Almanya gibi gelişmiş ülkelerde yürütüldüğünü ortaya koyarak ciddi bir coğrafi dengesizliğe ve bir "algoritmik ayrıma" dikkat çekmektedir. Derleme, marjinalize edilmiş grupların dijital dahli ve etik kaygılar gibi konuları içeren, yeterince temsil edilmeyen bölgeleri ve demografik grupları kapsayan daha kapsayıcı araştırmalara olan kritik ihtiyacı vurgulamaktadır. Gelecek çalışmaların, daha adil bir dijital ortamın oluşumuna katkıda bulunmak için bu küresel eşitsizlikleri gidermeyi hedeflemesi önerilmektedir.
Algoritma Okuryazarlığı Algoritma Farkındalığı Sosyal Medya Platformları Dijital Bölünme Sistematik Tarama
Considering the increasing role of algorithmic systems in shaping individuals’ access to information, social interactions, and opportunities in digital environments, this systematic literature review investigates the present condition of algorithm literacy research. The primary aim of the study is to identify overlooked areas, conceptual blind spots, and persistent knowledge gaps regarding users’ awareness and understanding of algorithmic systems. To achieve this, the review synthesizes a total of 47 relevant studies, each addressing different dimensions of algorithm literacy and offering insights into how individuals perceive, interpret, and respond to algorithmic mechanisms embedded in digital platforms. The findings reveal an overall mean algorithm awareness score of 3.35, indicating a moderate level of awareness based on data from 11.147 participants across 16 quantitative studies. This moderate level suggests that users generally recognize the influence of algorithms on their online experiences, yet many still struggle to grasp how these systems operate or shape content distribution, personalization, and decision making processes. The analysis further shows that social media users and university students constitute the dominant research groups, while platforms such as Facebook, Instagram, and TikTok are most frequently examined. A notable geographical imbalance also emerges, since much of the existing research is concentrated in developed countries including the United States, China, and Germany, pointing to an expanding “algorithmic divide”.
Algorithm Literacy Algorithm Awareness Social Media Platforms Digital Divide Systematic Review
| Birincil Dil | İngilizce |
|---|---|
| Konular | Medya Okuryazarlığı, Yeni Medya |
| Bölüm | Araştırma Makalesi |
| Yazarlar | |
| Gönderilme Tarihi | 9 Ocak 2025 |
| Kabul Tarihi | 25 Temmuz 2025 |
| Yayımlanma Tarihi | 26 Aralık 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Sayı: 48 |
Türkiye İletişim Araştırmaları Dergisi'nde yayımlanan tüm makaleler Creative Commons Atıf-Gayri Ticari 4.0 Uluslararası Lisansı ile lisanslanmıştır.