Darbelere Giden Süreçte Kamusal Rıza Üretiminde Basının Rolü: 27 Mayıs 1960 ve 15 Temmuz 2016’nın Karşılaştırmalı Analizi

Yıl 2019, Sayı: 32, 50 - 76, 31.05.2019

Serpil Seda Şimşek

https://doi.org/10.17829/turcom.481511

Öz

Türk siyasi hayatındaki darbelerin hazırlanış safhasında, gerçekleştirilmesinde ve sonrasında

meşrulaştırılmasında asker, yargı, akademinin yanı sıra en önemli aktörlerden birisini de medya

oluşturmaktadır.27 Mayıs 1960 Türkiye Cumhuriyeti siyasi tarihindeki ilk darbe, 15 Temmuz 2016 ise

günümüze kadar gerçekleşmiş son Darbe Girişimi özelliği taşımaktadır. Bu çalışmada, 27 Mayıs Darbesi

ve 15 Temmuz Darbe Girişimi öncesinde, basında, özellikle “diktatörlük”, “otoriterlik”, “yolsuzluk”, “fikir

ve ifade hürriyetine baskı” kavramları etrafında oluşan darbeye kamusal rıza üretimi süreci ele alınmıştır.

İlk olarak Antonio Gramsci’nin “hegemonya” ve Louis Althusser’in “devletin ideolojik aygıtları”na ilişkin

teorileri kapsamında, medyanın darbe süreçlerindeki tutumu ile Türkiye’deki hegemonya arasındaki ilişki

açıklanmaya çalışılmıştır. Ardından da bu iki örnek olayda kamusal rızanın nasıl üretildiği, “Kamusal

Senaryo Modeli”, Herbert Schiller ve Noam Chomsky’nin medya manipülasyonu analizleri çerçevesinde

incelenmiştir. Merkez medya ve uluslararası medyanın bilerek veya bilmeyerek 15 Temmuz’a giden süreçte,

27 Mayıs darbesi öncesine benzer şekilde sivil ve demokratik yönetime karşı bir askeri darbeye rıza üretimi

sürecinin parçası olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

15 Temmuz, 27 Mayıs, medya, Recep Tayyip Erdoğan, Adnan Menderes

Role of Press in the Production of Public Consent for Military Coups in Turkey: Comparative Analysis of 27 May 1960 and 15 July 2016

Öz

The media is one of the most important actors of the preparation, execution and justification of military

coups in Turkey along with the judiciary and the academy. 27 May 1960 military coup is the first military

coup in the history of the Turkish Republic, while the July 15th, 2016 failed coup attempt is the last. In

this study, the process of generating public consent for both coups in the media are examined especially

through the “dictatorship”, “authoritarianism”, “corruption”, “suppression of freedom of thought and speech”

concepts. Utilizing the theoretical frameworks of Antonio Gramsci’s “hegemony” and Louis Althusser’s

“ideological state apparatuses”, the article first discusses the relationship between the media’s attitude

in the process leading to military coups and hegemony in Turkey. Then, it analyzes how public consent

is generated by utilizing “public scenario model” and Herbert Schiller’s and Noam Chomsky’s insights

on media manipulation. The study argues that the mainstream media, knowingly or unknowingly, has

been part of the process of manufacturing public consent for the military coup against the civilian and

democratic government before the July 15, 2016 failed coup, similar to the process leading up to the May

27, 1960 coup d’etat.

Anahtar Kelimeler

The July 15th, the May 27th, media, Recep Tayyip Erdogan, Adnan Menderes

Kaynakça

• Adorno, T. (1998). Minima moralia sakatlanmış yaşamdan yansımalar. O.Koçak ve A. Doğukan (Çev.). İstanbul: Metis Yayınları.Althusser, L. (2006). İdeoloji ve devletin ideolojik aygıtları. A. Tümertekin (Çev.). İstanbul: İthaki Yay.Baudrillard, J. (1998). Kötülüğün şeffaflığı aşırı fenomenler üzerine bir deneme. I. Ergüden (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.Baudrillard, J. (1999). Siyah ‘an’lar I-II. A. Sönmezay (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.Bauman, Z. (1998). Postmodern etik. A. Türker (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.Benhabib, S. (2013, 3 Haziran). Turkey's Authoritarian Turn. The New York Times. 20 Temmuz 2017 tarihinde http://www.nytimes.com/2013/06/04/opinion/turkeys-authoritarian-turn.html adresinden edinilmiştir.Bülbül, R. (2001). Haberin anatomisi ve temel yaklaşımlar. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım, 103.Canclini, N. G. (1999). Kültür ve iktidar araştırmalarının durumu. N. Güngör (Ed.) Popüler kültür ve iktidar içinde, (Çev. S. Öztürk). Ankara: Vadi Yayınları.Christie-Miller, A. (2013, 26 Aralık). Call for Erdoğan to quit as he is engulfed in corruption scandal. The Times. 20 Ağustos 2017 tarihinde https://www.thetimes.co.uk/article/call-for-erdogan-to-quit-as-he-is-engulfed-in-corruption-scandal-7m adresinden edinilmiştir.Christie-Miller, A. (2014, 31 Temmuz ). Turks fear skewed race will anoint Erdogan as dictator. The Times.17 Haziran 2017 tarihinde https://www.thetimes.co.uk/article/turks-fear-skewed-race-will-anoint-erdogan-7ztwz657q9p adresinden edinilmiştir.Chomsky, N. (1995). Medya denetimi immediast bildirgesi. Ş. Süer (Çev.). İstanbul: Tümzamanlar YayıncılıkChomsky, N. (2005). Medya denetimi. E. Baki (Çev.). İstanbul: Everest Yayınları.Chomsky, N. (2011). 10 strategies of manipulation by the media. 20.03.2018 tarihinde https://parisis.files.wordpress.com/2011/01/noam-chomsky.pdf adresinden edinilmiştir.Chomsky, N. ve Herman, E. S. (2012). Rızanın imalatı. E. Abadoğlu (Çev.). İstanbul: BGST Damlapınar, Z. (2002). İktidar ve kitle iletişim araçları üzerinden rıza üretimi: Teorik ve ampirik açıdan kamusal senaryo süreci. İletişim Dergisi, 15 Güz, 61-89. Ankara: Gazi Üniversitesi. Domenach, J-M. (1995). Politika ve propaganda. T. Yücel (Çev.). İstanbul: Varlık Yayınları.Editorial. (2013, 3 Haziran). Prime Minister Erdogan's Strongman Response to Turkey's Protests. The Washington Post. 7 Ağustos 2017 tarihinde https://www.washingtonpost.com/opinions/prime-minister-erdogans-strongman-response-to-turkeys-protests/2013/06/03/6d83987a-cc78-11e2-8f6b-67f40e176f03_story.html?utm_term=.14a266d2894a adresinden edinilmiştir.Fisk, R. (2014, Nisan 11). Has Recep Tayyip Erdogan gone from model ‘strongman’ to tin-pot dictator? The Independent. 15 Ağustos 2017 tarihinde https://turkishpoliticsupdates.wordpress.com/2014/04/14/robert-fisk-has-recep-tayyip-erdogan-gone-from-mod adresinden edinilmiştir.Fromm, E. (1995). Umut devrimi insancıllaşmış bir teknolojiye doğru. Ş. Yeğin (Çev.). İstanbul: Payel Yayınları. Gramsci, A. (1967). Aydınlar ve toplum. İstanbul: Çan.Herman, E.S. ve Chomsky, N. (1988). Manufacturing consent: The political economy of the mass media. London: Vintage.Marcuse, H. (1968). Tek boyutlu insan ileri endüstriyel toplumun ideolojisi üzerinde inceleme. S. Çağan (Çev.). İstanbul: Haşmet Yayınları.Megill, A. (1998). Aşırılığın peygamberleri Nietzche, Heidegger, Foucault, Derrida. T. Birkan (Çev.). Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.Mulgan, G. (1995). Antipolitik çağda politika. A. Yılmaz (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.Noelle-Neumann, E. (1998). Kamuoyu Suskunluk Sarmalının Keşfi. M. Özkök (Çev.). Ankara: Dost Yayınları.Rigel, N. (2000). Rüya körleşmesi. İstanbul: Der Yayınları.Schiller, H. (1993). Zihin yönlendirenler. C. Cerit (Çev.). İstanbul: Pınar Yayınları.Sholle, D. (1994). Eleştirel çalışmalar: İdeoloji teorisinden iktidar/bilgiye. Medya, İktidar, İdeoloji içinde, (Çev. M. Küçük). Ankara: Ark Yayınları.Subramanian, C. (2013, 26 Aralık ). Turkish Leader Lashes Out at Corruption Probe. Time. 10 Temmuz 2017 tarihinde http://world.time.com/2013/12/26/turkish-leader-lashes-out-at-corruption-probe/ adresinden edinilmiştir.Tokgöz, O. (1979). Siyasal haberleşme ve kadın. Ankara: A.Ü. SBF.Tucker, J. (2013, 26 Aralık). Talking Turkey: How does corruption affect voting behavior? The Washington Post. 20 Ağustos 2017 tarihinde https://www.washingtonpost.com/news/monkey-cage/wp/2013/12/26/talking-turkey-how-does-corruption-affect-vo adresinden edinilmiştir.Türk, M. S. (2014). Algı yönetimi ve iletişim: Algının ötesinde bir gerçeklik var mı? B. Karabulut (Der.), Algı Yönetimi içinde. İstanbul: Alfa.Türk, M. S. (2017). Medya halkı nasıl razı eder? Akademik Bakış.Watson, I., ve Levs, J. (2013, 4 Haziran). Turkey's Erdogan: Successful leader or 'dictator'? CNN. 7 Ağustos 2017 tarihinde http://edition.cnn.com/2013/06/04/world/europe/turkey-erdogan/index.html adresinden edinilmiştir.Yerdeş, G. (2006). Başkentte önemli olaylar ve yazamadıklarım. Ankara: Ümit Yayıncılık.Yüksek Adalet Divanı Kararları. (1960-1961).Zeldin, T. (1998). İnsanlığın mahrem tarihi. E. Özsayar (Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.