Turist Rehberlerinin Kişilik Özelliklerinin Liderlik Davranışlarına Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 1, 46 - 66, 30.06.2022

Ali Kabakulak Elbeyi Pelit

https://doi.org/10.34090/tured.1130134

Öz

Amaç ve Önem: Bu araştırmanın amacı turist rehberlerinin kişilik özelliklerinin liderlik davranışlarına etkisini belirlemektir. Araştırma kapsamında literatür taraması yapılmış ve yapılan literatür taraması sonucunda turist rehberlerinin kişilik özelliklerini araştıran sınırlı sayıda çalışma olduğu; liderlik davranışları açısından incelendiğinde liderlik davranışları üzerine çok fazla sayıda çalışma yapıldığı; ancak, turist rehberleri özelinde liderlikle ilgili çalışmaların da sınırlı olduğu fark edilmiştir. Ayrıca, turist rehberleri ile ilgili kişilik özellikleri ve liderlik davranışları değişkenlerini birlikte araştıran herhangi bir çalışmaya rastlanamamış olması ve bu kapsamda turist rehberlerinin kişilik ve liderlik özelliklerinin belirlenmesi, işveren konumundaki seyahat acentalarının kendi turist gruplarına uygun özelliklere sahip turist rehberlerini seçmelerine imkân verirken; turist gruplarının da daha kaliteli hizmet almalarına olanak sağlayacaktır. Bununla birlikte literatürde turist rehberlerinin hem liderlik hem de kişilik özellikleri değişkenleri ile çalışmaların artmasına katkı sağlayacaktır.

Yöntem: Yapılan literatür taramasında hem kişilik özellikleri hem de liderlik davranışları ile ilgili çalışmalarda genel olarak nicel yöntemler kullanılmıştır. Yapılan bu araştırmada da nicel veri toplama yöntemlerinden anket tekniği kullanılmıştır. Araştırmanın evrenini Turist Rehberleri Birliğine (TUREB) kayıtlı 8891 eylemli turist rehberi oluşturmaktadır. Araştırmada kolayda örnekleme seçilmiştir. Araştırma verileri Şubat-Mayıs 2019 tarihleri arasında çevrim içi olarak toplanmıştır.

Bulgular: Turist rehberlerinin beş faktör kişilik özellikleri incelendiğinde en yüksek ortalamaya sahip boyutun sorumluluk olduğu; en düşük ortalamaya sahip boyutun ise nevrotiklik (duygusal dalgalı) olduğu belirlenmiştir. Liderlik davranışları ölçeği üç boyut olarak belirlenmiş ve üç boyut içinde en yüksek ortalamaya sahip boyut görev davranışı olurken en düşük ortalamaya sahip boyut değişim davranışı olarak belirlenmiştir. Yapılan regresyon analizi sonucunda ise beş faktör kişilik özelliklerinden sadece sorumluluk boyutunun liderlik davranışlarını etkilediği diğer kişilik özelliklerinin ise liderlik davranışlarını etkilemediği tespit edilmiştir. Liderlik davranışları ölçeğinin genel ortalamasının iyi düzeyde olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca liderlik davranışları ölçeğine uygulanan güvenilirlik kat sayısı 0,896 olarak belirlenmiştir.

Özgünlük/Bilimsel Katkı: Konu ile ilgili literatür incelendiğinde, beş faktör kişilik özellikleri değişkeni ile turist rehberleri özelinde yapılan çalışmaların son yıllarda artmaya başladığı ancak, halen sınırlı sayıda çalışmanın olduğu görülmüştür. Farklı değişkenlerle, farklı evren ve örneklemlerle kişilik özellikleri ve liderlik davranışı ile ilgili birçok araştırma yapılmasına rağmen kişilik özellikleri ile liderlik davranışını turist rehberleri özelinde araştıran herhangi bir çalışmaya rastlanamamış olması bu çalışmanın yapılması gerekliliğini doğurmuştur. Bu çalışma kişilik özellikleri ile liderlik davranışı literatüründeki boşluğu doldurmanın yanı sıra ilgili paydaşlara (seyahat acentası, üniversitelerin turizm rehberliği bölümleri, TUREB, Kültür ve Turizm Bakanlığı vd.) katkı sunacak nitelikte bir çalışma olmasından dolayı bu çalışmanın özgün olduğu düşünülmektedir.

Sınırlılıklar: Bu çalışmanın çevrim içi ortamda turist rehberlerine ulaştırılması ve verilerin çevrim içi olarak toplanması Türkiye’deki rehberlerden veri elde etmeyi güçleştirmiştir. Turist rehberlerinin çevrim içi olarak gönderilen linkleri doldurmayı unutması; ayrıca, turist rehberliği alanına özgü kişilik özellikleri ve liderlik davranışlarını araştıran başka çalışmalara rastlanamaması dolayısıyla diğer çalışmaların sonuçlarıyla bu çalışmanın sonuçlarının karşılaştırılamaması; zaman açısından sınırlı bir sürede araştırmanın uygulanması ve turist rehberlerinin çalışma dönemlerine denk gelmesi araştırmanın sınırlılıklarını oluşturmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Turist rehberi, kişilik özellikleri, beş faktör, liderlik davranışı

The Effect of Personality Traits of Tourist Guides on Leadership Behaviors

Öz

Purpose and Importance: The aim of this research is to determine the effect of personality traits of tourist guides on leadership behaviors. Within the scope of the research, a literature review was made and as a result of the literature review, there are limited studies investigating the personality traits of tourist guides; when examined in terms of leadership behaviors, there are many studies on leadership behaviors; however, it has been noticed that studies on leadership in particular for tourist guides are also limited. In addition, the absence of any study investigating the personality traits and leadership behavior variables related to tourist guides together, and determining the personality and leadership characteristics of tourist guides in this context, allows travel agencies as employers to choose tourist guides with suitable features for their tourist groups; It will also allow tourist groups to receive better quality service. In addition, it will contribute to the increase of studies with both leadership and personality traits of tourist guides in the literature.

Methodology: In the literature review, quantitative methods were used in general in studies on personality traits and leadership behaviors. Questionnaire technique, one of the quantitative data collection methods, was used in this study. The population of the research consists of 8891 active tourist guides registered to the Tourist Guides Association (TUREB). In the study, convenience sampling was chosen. Research data were collected online between February and May 2019.

Findings: When the five factor personality traits of tourist guides are examined, it is seen that the dimension with the highest average is responsibility; it was determined that the dimension with the lowest mean was neuroticism (emotional fluctuation). Leadership behaviors scale was determined as three dimensions and while the dimension with the highest average among the three dimensions was task behavior, the dimension with the lowest average was determined as change behavior. As a result of the regression analysis, it was determined that only the responsibility dimension of the five factor personality traits affected the leadership behaviors and the other personality traits did not affect the leadership behaviors. The general average of the leadership behavior scale was found to be at a good level. In addition, the reliability coefficient applied to the leadership behavior scale was determined as 0.896.

Originality/Value: When the literature on the subject is examined, it has been seen that the five-factor personality traits variable and the studies on tourist guides have started to increase in recent years, but there are still limited studies. Although many studies have been conducted on personality traits and leadership behavior with different variables, different population and samples, the fact that there has not been any study investigating personality traits and leadership behavior specifically for tourist guides has necessitated this study. In addition to filling the gap in the literature on personality traits and leadership behavior, this study is considered to be original because it is a study that will contribute to relevant shareholders (travel agency, tourism guidance departments of universities, TUREB, Ministry of Culture and Tourism etc.).

Limitations: The delivery of this study to the tourist guides in the online environment and the collection of the data online made it difficult to obtain data from the guides in Turkey. Tourist guides forget to fill in the links posted online; In addition, the results of this study cannot be compared with the results of other studies due to the lack of other studies investigating personality traits and leadership behaviors specific to the field of tourist guidance; The application of the research in a limited time in terms of time and coinciding with the working periods of the tourist guides constitute the limitations of the research.

Anahtar Kelimeler

Tourist guide, personality traits, the big five, leadership behavior

Kaynakça

• Acar, V. & Tanrisevdi, A. (2015). Leadership orientations of turkish tourist guides, International Interdisciplinary Busıness-Economics Advancement Conference, May 26-29, 2015, Las Vegas, Nevada, USA.
• Acar, V. (2014). Profesyonel turist rehberlerinin liderlik yönelimleri: Aydın turist rehberleri odası’na kayıtlı olan profesyonel turist rehberleri örneği (Tez No. 358525) [Yüksek lisans tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Agrusa, J. (1994). Group tours in Hawaii. Annals of Tourism Research, 21(1), 146-147.
• Al Jahwari, D. S., Sirakaya-Turk, E., & Tanrisever, C. (2017). Efficacy of the theory of communication competence and personality traits in predicting tour guides’ income. Journal of Human Resources in Hospitality & Tourism, 16(2), 109–136. doi:10.1080/15332845.2016.1202725.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S. & Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri - SPSS uygulamalı (10. Baskı). Sakarya Yayıncılık.
• Ap, J. & Wong, K. K. F. (2001). Case study on tour guiding: Professionalism, issues and problems, Tourism Management, 22(5), 551-563.
• Arslan, E., Güripek, E. & İnce, C. (2017). Kişilik ve meslek seçimi ilişkisi: Turizm öğrencileri üzerine bir araştırma. Kesit Akademi Dergisi, 11, 200-217.
• Asmadili, M., Asmadili, V. U. & Yüksek, G. (2018). Turist rehberlerinin liderlik rollerine ilişkin bakış açılarının belirlenmesi: Eskişehir örneği. N. Hacıoğlu, C. Avcıkurt, A. Kılıç, H. Ulusoy Yıldırım (Eds.), Turist Rehberliği Üzerine Güncel Araştırmalar. Detay Yayıncılık, 327-342.
• Barrick, M. R. & Mount M. K. (1991). The big five personality dimensions and job performance: A meta-analysis. Personnel Psychology, 44, 1–26.
• Batman, O. (2003). Türkiye’deki profesyonel turist rehberlerinin mesleki sorunlarına yönelik bir araştırma. Bilgi: Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 115-132.
• Boz, M., Eşitti, B. & Özkan, Ç. (2021). Turist rehberlerinin iş-aile ve aile-iş çatışması, kişilik özellikleri ve örgütsel bağlılık düzeyleri arasındaki ilişkileri belirlemeye yönelik bir araştırma. TroyAcademy, 6(2), 697-711. DOI: 10.31454/troyacademy.946318.
• Chang, J. C. (2006). Customer satisfaction with tour leaders’ performance. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 11(1), 97–116.
• Chang, K. C. (2012). Examining the effect of tour guide performance, tourist trust, tourist satisfaction, and flow experience on tourists' shopping behavior. Asia Pacific Journal of Tourism Research, 19(2), 219-247.
• Cohen, E. (1985). The tourist guide. Annals of Tourism Research, 12(1), 5–29.
• Costa, P. T., Jr., & McCrae, R. R. (1988). Personality in adulthood: A six-year longitudinal study of self-reports and spouse ratings on the NEO Personality Inventory. Journal of Personality and Social Psychology, 54, 853–863.
• Cüceloğlu, D. (1991). İnsan ve Davranışı. Remzi Kitabevi.
• Digman, J. M. (1989). Five robust trait dimensions: Development, stability, and utility. Journal of Personality, 57, 195–214.
• Erhart, K. H. (2006). Job characteristics beliefs and personality as antecedents of subjective person-job fit. Journal of Business and Psychology, 21(2),193-226.
• Eser, S. (2017). Kişilik özelliklerinin mesleğe yönelik tutuma etkisinde öğrenme stilleri ve akademik motivasyonun aracılık rolü: Lisans turizm rehberliği öğrencileri üzerine bir araştırma (Tez No. 504230) [Doktora tezi, Mersin Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Goldberg, L. R. (1990). An alternative “description of personality”: The big-five factor structure. Journal of Personality and Social Psychology, 59, 1216–1229.
• Güzel, F. Ö. & Köroğlu, Ö. (2014). Turist rehberlerinin liderlik ve aracılık rollerinin tur deneyimine etkisi: doğa turları üzerine bir araştırma. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(4), 939-960.
• Heung, V. C. S. (2008). Effects or tour leader’s service quality on agency’s reputation and customers’ word-of mouth. Journal of Vacation Marketing, 14(4), 305–15.
• Hough, L. M. & Ones, D. S. (2001). The structure, measurement, validity and use of personality variables in industrial work and organizational psychology. In N. Anderson, D.S. Ones, H.K. Sinangil & C. Viswesvaran (Eds.) Handbook of Industrial Work and Organizational Psychology 11 (pp.233-277). London: SAGE Publication.
• Huang, S. S., Weiler, B. & Assaker, G. (2015). Effects of interpretive guiding outcomes on tourist satisfaction and behavioral intention. Journal of Travel Research, 54(3), 344-358.
• Judge, T. A., Bono, J. E., Ilies, R., & Gerhardt, M. W. (2002). Personality and leadership: A qualitative and quantitative review. Journal of Applied Psychology, 87(4), 765–780. doi:10.1037//0021-9010.87.4.765.
• Kabakulak, A. (2018). Kişilik özelliklerinin mesleki tutum ve iş doyumuna etkisi: turist rehberleri üzerine bir araştırma (Tez No. 510144) [Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Keleş, Y. (2019). Duygusal emek kişilik özellikleri ile ilişkili mi? Otel çalışanları üzerine bir araştırma. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(1), 257-267. https://doi.org/10.32709/akusosbil.508600.
• Kozak, M. (2015). Bilimsel araştırma: Tasarım, yazım ve yayın teknikleri (2. Baskı). Detay Yayıncılık.
• Köroğlu, Ö. (2013). Turist rehberlerinin iş yaşamındaki rolleri üzerine kavramsal bir değerlendirme. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 16, 91-112.
• Köroğlu, Ö. (2014). Meslek seçimi ile kişilik özellikleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi: Turizm rehberliği öğrencileri üzerine bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 137-157.
• Luthans, F. (2010). Organizational behavior: An evidence-based approach, (12th Ed.). McGraw-Hill/Irwin.
• McCrae, R. R., & Costa Jr, P. T. (1989). Different points of view: Self-reports and ratings in the assessment of personality. Recent Advances in Social Psychology: An International Perspective, 429-439.
• McCrae, R. R., & Costa, P. T., Jr. (1997). Personality trait structure as a human universal. American Psychologist, 52, 509-516.
• Mossberg, L. L. (1995). Tour leaders and their importance in charter tours. Tourism Management, 16(6), 437-445.
• Northouse, P. G. (2016). Leadership: Theory and practice (7th Ed.). Thousand Oaks, CA: Sage.
• Özkan, Ç., Yumuk Günay, G. & Demiralay, T. (2020). Kişilik özellikleri, hizmet verme yatkınlıkları ve sosyal kaytarma davranışları arasındaki ilişkiler: Trakya bölgesi konaklama işletmeleri üzerinde bir araştırma. Trakya Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi E-Dergi, 9(2), 165-184.
• Özoğul, G. (2017). Profesyonel turist rehberlerinin kişilik özellikleri ile mesleki bağlılık arasındaki ilişki üzerine psikolojik sermayenin aracılık etkisi (Tez No. 488685). [Doktora tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Özsoy, A. & Tayfun, A. (2020). Profesyonel turist rehberlerinin kişilik özellikleri ile sundukları hizmet kalitesi arasındaki ilişki. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 1101-1116. DOI: 10.33206/mjss.618025.
• Pelit, E., Kabakulak, A., & Ateş, M. (2020). Turist rehberi adaylarının kişilik özellikleri ile kültürel zekâ düzeyleri ve mesleki tutumları arasındaki ilişki: Afyon Kocatepe Üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(4), 30–50.
• Randall, C. & Rollins, R. (2005, May 17-20). Role of the tour guides in national parks. Eleventh canadian congresson leisure research, Canadian Association for Leisure Studies, Nanaimo, Canada.
• Robbins, S. P. & Judge, T. A. (2017). Organizational behavior (17th Ed.), Pearson Publishing.
• Schmidt, C. J. (1979). The guide tour: Insulated adventure. Urban Life, 7(4), 441-576.
• Somer, O., Korkmaz, M. & Tatar, O. (2002). Beş faktör kişilik envanterinin geliştirilmesi- I: Ölçek ve alt ölçeklerin oluşturulması, Türk Psikoloji Dergisi, 17(49), 21–33.
• Soybalı, H. H., Kabakulak, A. & Başar, B. (2020). Üniversite öğrencilerinin kişilik özelliklerinin rekreasyon faaliyetlerine katılım düzeyi üzerindeki etkisi: Afyon Kocatepe Üniversitesi örneği. Journal of Recreation and Tourism Research (JRTR), 7(2), 107–134.
• Sünbül, E. (2017). Yöneticilerin kişilik özelliklerinin liderlik davranışlarına etkisi üzerine ampirik bir araştırma (Tez No.471879) [Yüksek lisans tezi, Yıldırım Beyazıt Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Terglav, K., Konečnik Ruzzier, M., & Kaše, R. (2016). Internal branding process: Exploring the role of mediators in top management's leadership-commitment relationship. International Journal of Hospitality Management, 54, 1–11. https://doi.org/10.1016/j. ijhm.2015.12.007.
• Tsaur, S. H., & Teng, H. Y. (2017). Exploring tour guiding styles: The perspective of tour leader roles. Tourism Management, 59, 438-448.
• Turan, M., Zorlu, Ö. & Kabakulak, A. (2018) Kişilik özelliklerinin kariyer tercihlerine etkisi: Turizm rehberliği öğrencileri örneği, İçinde N. Hacıoğlu, C. Avcıkurt, A. Kılıç ve H. Ulusoy (Eds.). Turist Rehberliği Üzerine Güncel Araştırmalar (1. Baskı, ss. 512-522). Detay Yayıncılık.
• Turist Rehberleri Birliği (TUREB), (2022). Mevzuat, Yasa, Kanun, Turist Rehberi, http://www.tureb.org.tr/tr/Page/Detail/60. (Erişim Tarihi: 12.06.2022).
• Türk Dil Kurumu, (2022). “Kişilik”, https://sozluk.gov.tr/ (Erişim Tarihi:12.06.2022).
• Türkmen, M. T. (2017). Turist rehberlerinin duygusal zekâ yetenekleri ile liderlik davranışları arasındaki ilişkinin belirlenmesine yönelik bir araştırma (Tez No. 440891), [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi]. YÖK Tez Merkezi https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Úbeda-García, M., Claver Cortés, E., Marco-Lajara, B., & Zaragoza-Sáez, P. (2014). Strategy, training and performance fit. International Journal of Hospitality Management, 42, 100–116. https://doi.org/10.1016/j.ijhm.2014.06.001.
• Wang, K. C., Hsieh, A. T., & Chen, W. Y. (2002). Is the tour leader an effective endorser for group package tour brochures?. Tourism Management, 23(5), 489-498.
• Wong, J. Y. & Lee, W. H. (2012). Leadership through service: An exploratory study of the leadership styles of tour leaders. Tourism Management, 33, 1112-1121. https://doi.org/10.1016/j.tourman.2011.11.022.
• World Federation of Tourist Guide Associations (WFTGA), (2022). What is a Tourist Guide?, https://wftga.org/about-us/what-is-a-tourist-guide/. (Erişim Tarihi: 12.06.2022).
• Yukl, G. (2013). Leadership in organisations. Upper Saddle River: Prentice Hall.
• Zel, U. (2001). Kişilik ve liderlik. Seçkin Yayınevi.