Seçim kavramının temeli, “tercih etme”ye dayanmakla birlikte, seçim
sistemi kavramı ile kastedilen seçimin nasıl yapılacağı, seçime ilişkin yöntem
ve tekniklerdir. Seçim sistemleri, çoğunluk sistemleri ve nispi temsil
sistemleri olmak üzere iki ana grupta incelenmektedir. Bununla birlikte hem
çoğunluk sistemlerinin hem de nispi temsil sistemlerinin birçok alt gruba
ayrıldığı da görülmektedir. Nispi temsil sistemlerinde egemen düşünce,
seçime katılan partilerin, parlamentoda, aldıkları oy oranlarıyla orantılı
olacak şekilde temsil edilmesi gerektiği yönündedir. Çoğunluk sistemlerinde
ise en çok oyu alan siyasi partilerin parlamentoda temsil edilmesi durumu söz
konusudur.
Türkiye’de yapılan milletvekili seçimlerine bakıldığında, tarihsel köken
itibarıyla seçimlerin Osmanlı Devleti’ne dayandığı görülmektedir. Osmanlı
Devleti’nde 1876’da Kânûn-ı Esâsî ilan edildikten sonra 1877 yılında ilk
seçimler yapılmıştır. Türkiye’de 1961 seçimlerine kadar çoğunluk sistemi
uygulanmıştır. 1961 seçimlerinden itibaren nispi temsil sistemleri
uygulanmıştır ve nispi temsil sistemlerinin farklı şekillerde uygulandığı da
görülmektedir. 1995 seçimlerinde uygulanmaya başlanan ülke barajlı
d’Hondt Sistemi, 2015 yılı Kasım ayında yapılan seçimler de dâhil olmak
üzere uygulanmaya devam etmiştir. 2017 yılında yapılan anayasa
değişikliğinin ardından 2018 yılında hükûmet sistemi değişmiş ve
parlamenter sistemden Cumhurbaşkanlığı Hükûmet Sistemi adı verilen yeni
bir hükûmet sistemine geçilmiştir. Bu süreçte, seçim ittifakı üzerine
çalışmalar yapılmış, görüşmeler gerçekleştirilmiş ve bu doğrultuda yasal
düzenlemeler de hayata geçirilmiştir. Seçim ittifakı ile seçim barajı olan
%10’un altında oy alan partiler, içinde yer aldığı ittifak %10 barajını
geçtiğinde barajı geçmiş olmaktadır. Söz konusu partiler için seçim barajı, bir
engel olmaktan çıkarılmaya çalışılmıştır. 2022 yılı Nisan ayı itibarıyla
yürürlüğe giren bir kanun ile seçim barajı, %10’dan %7’ye düşürülmüştür.
Seçim ittifakı ile seçim barajı engelinin aşılmaya çalışılması yönünde atılan
adımlar, barajın düşürülmesi yönünde yapılan değişiklikle desteklenmiştir.
Bu çalışmada da seçim ve seçim sistemi kavramları üzerinde durulmakta ve
seçim sistemleri hakkında bilgi verilmektedir. Türkiye’de uygulanan seçim sistemleri, çalışmanın konusunu oluşturmaktadır.
Türkiye’de seçimler,
tarihsel kökeni itibarıyla Osmanlı Devleti’ne dayanmaktadır. Dolayısıyla,
çalışmada Osmanlı Devleti’nde yapılan ilk seçimlerden, 1877 seçimlerinden
başlayarak 2018 yılında yapılan seçimler de dâhil olmak üzere
incelenmektedir. Çalışmanın kapsamını 1877-2018 yılları arasında yapılan
milletvekili seçimleri oluşturmaktadır. Çalışma ile Türkiye’de yapılan
seçimleri ve seçim sistemlerini sınırlamaksızın bir bütün olarak aynı
çalışmada ortaya koymak ve bu doğrultuda bir inceleme, değerlendirme
yapmak amaçlanmaktadır. Çalışmada konu tarihsel süreçte incelendiği için
tarihsel bir yaklaşım izlendiğini söylemek mümkündür.
Seçim Seçim Sistemi Çoğunluk Sistemleri Nispi Temsil Sistemleri Seçim Barajı
Birincil Dil | Türkçe |
---|---|
Bölüm | Araştırma Makaleleri |
Yazarlar | |
Yayımlanma Tarihi | 30 Haziran 2022 |
Yayımlandığı Sayı | Yıl 2022 Cilt: 2 Sayı: 2 |
TÜRKAV Kamu Yönetimi Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi Creative Commons Atıf-GayriTicari 4.0 Uluslararası Lisansı (CC BY NC) ile lisanslanmıştır.