Eski Türkiye Türkçesi Ağızlarının Sınıflandırılmasında Morfolojik Esaslar

Yıl 2002, Sayı: 4, 117 - 124, 01.06.2002

Hayati Develi

Öz

13.-16. yüzyıllar arasında fonolojik, morfolojik ve sentaktik seviyede birleştirici özellikleri1 itibariyle diğer Türk yazı dillerinden ayırt edilebilen bir Oğuzcanın varlığı açıktır. Bu dilin bir yazı dili hâline ulaşması göreceli olarak gecikmişse de 13. yüzyıldan itibaren hızlı bir şekilde gelişerek olgun bir seviyeye ulaşmıştır. Oğuzca İran, Azerbaycan, Irak, Suriye, Anadolu ve Balkanlarda geniş bir sahaya yayılmış olduğu ve Oğuz unsurları her zaman aynı siyasî içinde bulunamadıkları için konuşm a dilindeki diyalektlerin zamanla gelişerek nihayet 17. yüzyılın sonlarından itibaren birden fazla yazı dili şeklinde teşekkül ettiklerini tespit edebiliyoruz. Bunlar bugün için Türkiye Türkçesi, Azerbaycan Türkçesi ve Türkmen Türkçesi olarak adlandırılabilirler. Geriye doğru gidildiğinde bu ağızları belirleyen birleştirici özelliklerin ne zamandan itibaren ve hangi eserlerde teşekkül ettiğini tespit etmek, yani Oğuzcanın 14.-16. yüzyıllardaki ağızlarını ortaya koymak, Türk dili tarihi açısından halledilmesi gerekli bir iştir.

Kaynakça

• AKKUŞ. Mu/alTer |Ha/..| (1995 )Kitâb-ı Gıınya, Ankara: TDK Yay.
• AYAN. Hüseyin |Haz.J (1979) Şeyhoğlu Mustafa, Hurşîd-nûme (IJurşîd ii Ferahjiâd), İnceleme-Met iti-S özliik-Komi Dizini. Erzurum: Atatürk Üni. Yay.
• BANGUOĞLU Tahsin (1938) Altosmıınische Sprachstudien zu Siiheyl-ii Nevbahar. Breslau.
• BİLGİN. Azmi [Haz.] (1996) Naznıu'l-Hilûfyyat Tercümesi, Ankara: TDK Yay.
• CEMİLOĞLU . İsmet (1994) 14. Yüzyıla A it Bir Kısas-ı Enbiyâ N üshası Üzerinde Sentaks İncelem esi, Ankara: TDK Yay.
• ÇINAR.Türkân Alvan [Haz.] (1998) Hayâlî-i Gülşenî Dîvânı. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: İ.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• DİLÇİN, Cem [Haz.] (1991) M es'ûd hin Ahmed, Süheyl ü Nev-Bahâr, İncelemeMetin-Sözlük, Ankara.
• DİLÇİN, Dehri [Deri ] (1946) Şeyyâd Harnza Y ûsu f ve Zeliha. İstanbul: TDK Yay.
• ERGİN. Muharrem (1951) “ Kadı Burhanettin Divanı Üzerinde Bir Gramer Denemesi” , İ.Ü. TDED. III: 287-327.
• GANDJEİ. Tourkhan (1959) II C a n zo n ie re di Ş â h I s m â ’îl H a ( â 'J . N a p o li: İnstituto Universitaıio Orientale: 54+163.
• GÜLSEV İN , Gürer [Haz.] (1989) Ahmed-i D a’î, Miftâhü'l-Cenne (Dil Özellikleri-MetinSöz Dizimi), Doktora Tezi, Malatya: İnönü Üni. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KARAHAN, Leyla (1996) A nadolu Ağızlarının Sınıflandırılması, Ankara: TDK Yay.
• KARAHAN, Leylâ [Haz.] (1994) Erzurum lu Darîr, Kıssa-i Y û su f - Y û su f u Ziileylıa. Ankara: TDK Yay.
• KOÇ, Mustafa [Haz.] (1998) Elferecü Ba'de'ş-Şidde, 1. Cilt (Dil İncelemesi-Metin), 2. cilt (Sözlük), Doktora Tezi, İstanbul: İ. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• KORKM AZ, Zeynep [H az] (1973) Sadrüddiıı Ş eyhoğlu, M a rzu b â n -n â m e T e rc ü m e si, İ n c e le m e - M e tin - S ö z lü k - T ıp k ıb a s ım , Ankara: A. Ü. DTCF Yay.
• KÖKTEK İN.Nâzım [Haz.] (2001) Yûsuf-ı Meddâlı, Varka ve Gülşah (GirişGram er İncelem esi-M etin-Dizin), Erzurum: Atatürk Üni. Fen-Edebiyat Fakültesi Yay.
• Kutbeddin Muhammed İznikî, Kitabıı M u ka d d im eti f i - İ l m i ’l-İbâdât, Yazma, İstanbul: İ. Ü. Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü Seminer Kütüphanesi.
• MACİT, Muhsin (2002) Kcırakoyunlıı Hüküm d a rı C ihanşah ve Türkçe Şiirleri. Ankara: Gıafiker Yay.
• MANSUROĞLU, Mecdut (1958) Sultan Veled'iıı Türkçe M anzum eleri, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yay.
• MANSUROĞLU. Mecdut [Haz.] (1956) A hm ed Fakîlı, Çarlıname, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fak. Yay.
• MERMER, Ahmet [Haz.] (1997) Karamanlı A yn î ve Divanı, Ankara: Akçağ Yay.
• MİRZAZADE,H. (1962) Azerbaycan Dilinin Tarihi Morfologiyası, Baku.
• ÖNLER. Zafer [Haz.] (1999) Celalüddiıı Hızır (Hacı Paşa), Miiııtahab-ı Şifa, II, Sözlük, İstanbul: Simurg.
• ÖZKAN, Mustafa [Haz.] (1993) Malımud b. Kâdî-i Manyas, Gülistân Tercümesi, Giriş-İnceleme -M etin -S ö zlü k , Ankara: TDK Yay.
• SAUSSURE, F, (19&5)Geneldilbiliın Dersleri, (Çeviren: Berke Vardar), Ankara. Tarama Sözlüğü VII , Ankara: TDK Yay.
• TİMURTAŞ, F. Kadri (1977) Eski Türkiye Türkçesi, XV. Yüzyıl, GrarnerM etin-Sözlük, İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yay.