Xavier Bianchi’nin “Dictionnaire Français-Turc” Adlı Sözlüğünde İmlanın Gizlediği Telaffuzlar

Yıl 2010, Sayı: 20, 1 - 11, 01.06.2010

Yavuz Kartallıoğlu

Öz

Xavier Bianchi, 19. yüzyılın başında İstanbul’a gelmiş, ülkesine döndükten sonra da Türkçe ile ilgili sözlük ve konuşma kılavuzları hazırlamıştır. Onun en önemli eserlerinden birisi, Dictionnaire FrançaisTurc adlı sözlüğüdür. Bu sözlüğü dönemin diğer eserlerinden ayıran yön, sözlükte Türkçe kelimelerin hem Arap harfleri hem de Latin harfleri ile yazılmış olmasıdır. Eserde, Arap harfleri ile yazılan Türkçe kelimeler kalıplaşmış imlaya göre yazıldıkları için dilde değişen telaffuzları göstermezler. Latin harfleri ile yazılan Türkçe kelimelerde ise Bianchi, telaffuzu yazıya yansıtmış, böylece imla ile telaffuz arasındaki farklılıklar ortaya çıkmıştır. Bu yazıda, 19. yüzyıl Türkçesinde kelimeler ve eklerde bazı harflerin gizlediği telaffuzlar ele alınacaktır

Anahtar Kelimeler

Bianchi, imla, telaffuz, kelime, ek

Pronouncations Hidden by Spelling in Xavier Bianchi’s Dictionary "Dictionnaire Français-Turc"

Öz

Xavier Bianchi visited İstanbul in the beginning of the 19th century and prepared dictionary and phrasebooks in Turkish after he had returned to his country. One of his most important works is the dictionary, known as "Francais-Turc". what makes this dictionary noteworhy among other his works is the fact fact that Turkish words are written both together with Arabic characters and Latin characters. Turkish words with Arabic characters are written as to stereotyped pronouncation in the work. Therefore, they don't indicate the changes in the language. Bianchi reflects the pronouncation on writing in Turkish letters with Latin characters; as a result of this the differences between spelling and pronouncation are highlighted. In this paper, we will discuss pronouncations hidden by some characters in Turkish words and particles in the 19th century

Anahtar Kelimeler

Bianchi, spelling, pronouncation, word, particle

Kaynakça

• BIANCHI, X. (1843). Dictionnaire Français-Turc. Paris.
• CARBOGNANO, Cosimo Comidas De, (1794), Primi Principi della Grammatica Turca. Roma.
• DEVELİ, Hayati (1995). Evliya Çelebi Seyahatnamesine Göre 17. Yüzyıl Osmanlı Türkçesinde Ses Benzeşmesi ve Uyumlar. Ankara: TDK.
• DEVELİ, Hayati (1999). “Türkiye Türkçesinde İç Seste Ünsüz Benzeşmesi ve Yansızlaşma”, 3. Uluslar Arası Türk Dil Kurultayı, 1996, Ankara: TDK: 295-302.
• HITZEL, Frederic (1995). Enfants de langue et Drogmans (Dil Oğlanları ve Tercümanlar), (Çev. Mehmet Sert), YKY: İstanbul.
• KARTALLIOĞLU, Yavuz (2005). Klasik Osmanlı Türkçesinde Eklerin Ses Düzeni (16., 17. ve 18. Yüzyıllar), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (yayımlanmamış doktora tezi).
• KOÇ, Mustafa (2009). “19. Yüzyılda Eski İmla İle Hesaplaşmada ve Standart İmlada Söyleyişi Tespit Yolunda İlk Yerli Çalışma: Feraizcizade Mehmed Şakir’in Persenk’i”, Uluslararası Türklük Bilgisi Sempozyumu, (Erzurum, 25-27 Nisan 2007), Bildiriler I- II, Erzurum: 711-726.
• TULUM, Mertol (2009). Osmanlı Türkçesine Giriş. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• VIGUIER, M. (1790). Elemens de la langue turgue ou tables analytiques de la langue turque usuelle, avec leur developpement. Constantinople.