Dil Öğrenimi Açısından Adeylemler ve Ortaçlar

Yıl 2016, Sayı: 31, 57 - 78, 01.01.2016

Julian Rentzsch

Öz

Türkçe adeylem ve ortaç dizgeleri Türk dilini öğrenen yabancılar için sorunlar yaratmaktadır. Bu sorunların bazıları, Türkçe ve Hint-Avrupa dilleri arasındaki yapı farklılığından kaynaklanmaktadır. Bunun dışında, Türkçe adeylem ve ortaç dizgelerinin kendileri de oldukça kapsamlıdır ve çeşitli anlambilimsel ve sözdizimsel karşıtlıklar kodlamaktadır. Adeylem ve ortaç dizgelerine ait birimlerin kümeleri, biçimbilimsel açıdan kesişmekte ve her iki kümede yer alan birimlerin somut bağlamda hangi işlevi yerine getirdiğini çözümlemek, bazen, karmaşık bir deşifre işlemi gerektirmektedir. Üstelik bazı biçimbirimlerin işlev ler i, dilbilgisi ve ders kitaplarında günümüze dek tatmin edici bir şekilde betimlenmemiştir. Bu sorunsallık adeylemlerin ve ortaçların yer aldığı yapıları öğrenmeyi zorlaştırmaktadır. Bu çalışmada adeylem ve ortaç dizgeleriyle ilgili sorunlar örneklerle gösterilecek, dizgeler arası işlevsel farklar açıklanacak, dizgeler içi anlambilimsel ve sözdizimsel karşıtlıklar tespit edilecek ve bu değişkenlerin dil öğrenimi açısından önemi saptanacaktır

Anahtar Kelimeler

Türkçe eğitimi, Yabancı dil, Adeylem, Ortaç, Sözdizimi, Anlambilim, Karmaşıklık, Gizli karmaşıklık

Verbal Nouns and Participles in Teaching Turkish to Foreign Learners

Öz

Turkish systems of verbal nouns and participles are problematic for foreign learners of Turkish. Some of the problems are related to the structural differences between Turkish and the Indo-European languages. Additionally, the inventoriesof Turkish verbal nouns and participles are quite comprehensive and encode several semantic and syntactic contrasts. Some morphological entities can function either as a verbal noun or as a participle, and assessing the concrete function of those items that may belong to both systems will occasionally necessitate a complex process of decoding. Moreover, until now, the functions of some morphological entities have not yet been described in a satisfying way in the grammar books and manuals. This makes learning the structures that involve verbal nouns and participles difficult. In this paper the problems related to the verbal noun and participle systems will be identified and exemplified. The functional differences between the systems as well as the system-internal semantic and syntactic contrasts will be determined and the relevance of these parameters for language learning will be shown

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish, Foreign language, Verbal nouns, Participles, Syntax, Semantics, Complexity, Hidden complexity

Kaynakça

• BANGUOĞLU, Tahsin (1974). Türkçenin Grameri. İstanbul: Baha Matbaası.
• BİSANG, Walter (2009). “On the evolution of complexity — sometimes less is more in East and mainland Southeast Asia”. In: SAMPSON, Geoffrey — GİL, David — TRUDGİLL, Peter (Haz.). Language complexity as an evolving variable. Oxford: Oxford University Press: 34–49.
• DENY, Jean (1921). Grammaire de la langue Turque. Dialecte Osmanli. Paris: Imprimerie Nationale.
• DİK, Simon C. (1989) (21997). The theory of Functional Grammar. Part 1: The structure of the clause. Edited by Kees HENGEVELD. Berlin – New York: Mouton de Gruyter.
• ERGİN, Muharrem (1958). Türk Dil Bilgisi. (İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları 785.) İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• GENCAN, Tahir Nejat (31975). Dilbilgisi. İstanbul: (TDK Yayınları 418.) Murat Matbaacılık.
• GÖKSEL, Aslı & KERSLAKE, Celia (2005). Turkish. A comprehensive grammar. London – New York: Routledge.
• HENGEVELD, Kees & MACKENZİE, J. Lachlan (2008). Functional Discourse Grammar. A typologically-based theory of language structure. Oxford: Oxford University Press.
• JOHANSON, Lars (1971). Aspekt im Türkischen. Uppsala.
• JOHANSON, Lars (1998). “The structure of Turkic”. In: JOHANSON, Lars & CSATÓ, Éva Á. (Haz.). The Turkic languages. London: Routledge: 30–66.
• JOHANSON, Lars (2000). “Viewpoint operators in European languages”. In: DAHL, Östen (Haz.). Tense and aspect in the languages of Europe. (EUROTYP 20/6.) Berlin – New York: Mouton de Gruyter: 27–187.
• KONONOV, Andrej N. (1956). Grammatika sovremennogo tureckogo literaturnogo jazyka. Moskva – Leningrad: Izdatel’stvo Akademii Nauk SSSR.
• KORKMAZ, Zeynep (2003) (22007). Türkiye Türkçesi Grameri. Ankara: TDK Yayınları 827
• KORNFİLT, Jaklin (1997). Turkish. London – New York: Routledge.
• LANDMANN, Angelika (2009). Türkisch. Grammatisches Lehrbuch für Anfänger und Fortgeschrittene. Wiesbaden: Harrassowitz.
• LEWİS, G.L. (1967). Turkish Grammer. Oxford – New York: Oxford University Press.
• MÜLLER, August (1889). Türkische Grammatik mit Paradigmen, Litteratur, Chrestomathie und Glossar. Berlin: H. Reuther’s Verlagsbuchhandlung.