Kür/Kül “Cesur, Kahraman” Sözcüğü Üzerine

Yıl 2018, Sayı: 35, 155 - 164, 01.01.2018

Bilge Özkan Nalbant

Öz

Kül Tigin adı dolayısıyla birçok çalışmanın konusu olan kür/kül sözcüğü hakkındaki tartışmalar bugün bile devam etmektedir. Kaşgarlı Mahmut’un DLT’deki açıklamasından hareketle köl “göl” olarak okunup anlamlandıran bu sözcüğün, bu anlamıyla Türk unvan geleneğinde yeri bulunmamaktadır. Kür/kül sözcüğünü bir bakıma köl sözcüğüyle karışmıştır. Türk unvan geleneğine daha uygun olan kür/kül unvanını bir daha değerlendirmek ve Kaşgarlı’dan bağımsız olarak yerine oturtmak gerekmektedir. Bu çerçevede kaynaklar ve /r/⁓/l/ ses değişmesinden alternans hareketle kür/kül sözcükleri tekrar çalışma konusu edilecektir

Anahtar Kelimeler

Kül “cesur, kahraman”, Kür “Cesur, hile”, Kül Tigin, /r/⁓/l/ değişimi alternans

On the Kür/Kül “Brave, Hero” Word

Öz

On the Kür/Kül “Brave, Hero” Word Absract: The debate about the kür/kül word, which is the subject of many studies due to the name Kül Tigin, continue seven today. In the light of the description of Mahmut Kashgari in the DLT, this word is read and interpreted as the "lake", is not found in theTurkish title tradition in this sense. It is necessary to evaluate the kür/kül word again in this context and to place it independently of the Kashgari in the context of this title which is compatible with the Turkish title tradition. The kür/kül word will also be studied again by moving from the sources in this frame and moving from / r / ⁓ / l / sound change alternance

Anahtar Kelimeler

Kül "brave, heroic”, Kür "Brave, cheat", Kül Tigin, Alternance of /r/⁓ / l

Kaynakça

• AYDIN, Erhan (2011).Uygur Kağanlığı Yazıtları, Konya: Kömen Yay.
• BANGUOĞLU, Tahsin (1959). Türk Grameri, Birinci Bölüm, SesBilgisi, Ankara: TTK Yay.
• BARTOLD, VasilyVladimiroviç (2006).Orta-Asya Türk Tarihi Hakkında Dersler, Yay. Haz. Kazım Yaşar Koparman, İsmail Aka; Çev. Ragıp Hulusi Özdem, Ankara: TTK Yay.
• BAZİN, Louis (1981).“Kül Tegin ou Köl Tegin?”. Scholia, 1-7.
• BAZİN, Louis (2016). “Kül Tegin mi KölTegin mi?”, Çev. Ebru KABAKÇI, Dil Araştırmaları, Güz 2016/19: 209-214.
• BERBERCAN, Mehmet Turgut (2009). “Kür” Kelimesi Üzerine Yapı ve Anlam Bilgisi Yönünden Görüşler”, Selçuk Üniversitesi, Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 25:171-182
• CLAUSON, SirGerard (1962). Turkish and Mangolian Studies. London: The Royal Asiatic Society of Great Britain and Ireland.
• CLAUSON, SirGerard(1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish, Oxford.
• DANKOFF, Robert (1983).Wisdom of Royal Glory, Chicago.
• DS: Derleme Sözlüğü I-XII, (1993) Ankara: TDK Yay.
• DOERFER, Gerhard (1967). Türkische und Mongolische Elemente im Neupersischen III, Wiesbaden
• DONUK, Abdülkadir (1988). Eski Türk Devletlerinde İdarî-Askerî Unvan ve Terimler, İstanbul:Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı.
• ERCİLASUN, Ahmet Bican, AKKOYUNLU, Ziyat (2014). Dîvȃnu Lugȃti’t-Türk, Giriş- Metin-Çeviri-Notlar-Dizin, Ankara: TDK Yay.
• ERDAL, Marcel (2004). A Grammar of Old Turkic, BrillLeiden, Boston.
• HAMİLTON James Russell (1962).“Toquz-Oguz et On-Uygur”,JournalAsiatique, Sayı CCL: s. 23-63 not 10, Çev. Yunus Koç, İsmet Birkan, Türk Dilleri Araştırmaları 7 (1997): 187-232.
• HAMİLTON James Russell (1998). Budacı İyi ve Kötü Kalpli Prens Masalının Uygurcası, Kalyanamkara ve Papamkara, Türkçeye Çevirenler: Ece Korkut-İsmet Birkan, Ankara: Simurg Yay.
• KAFESOĞLU, İbrahim (1998). Türk Millî Kültürü, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• KARA, Funda (2011). Muhammed Yakûb-ı Çîngî Zebȃn-ı Türkî (Kelür-nȃme), İnceleme- Metin- Dizin, Erzurum: Fenomen Yayıncılık.
• NALBANT, Mehmet Vefa (2016) “Dede Korkut Alp Eren midir? Korkut Adı Üzerine Yeni Bir Etimoloji Denemesi” Dil Araştırmaları, Bahar 2016/18: 125-133
• ORKUN, Hüseyin Namık (1941). Eski Türk Yazıtları, I-V, Ankara: TDK Yay.
• ÖLMEZ, Mehmet (2010).“Eski Uygur Ve Çin Kaynakları Işığında Orhon Yazıtlarında Geçen Yer Ve Kişi Adları”,Orhun Yazıtlarının Bulunuşundan120 Yıl Sonra Türklük Bilimi ve 21. Yüzyıl konulu 3. Uluslararası Türkiyat Araştırmaları Sempozyumu, 629-640.
• ÖLMEZ, Zuhal Kargı (1996). Şecere-i Terâkime, (Giriş-Metin-Dizin), Ankara: Simurg Yay.
• RÖHRBORN, Klaus (1971). Eineuigurische Totenmesse. Text, Übersetzung, Kommentar, Berliner Turfan-TexteII, Berlin.
• RÖHRBORN, Klaus (1991). Diealttürkische Xuanzang-Biograplıie VII, Wiesbaden: Otto Harrassovvitz.
• SERTKAYA, Osman Fikri (2014). “Kür Şad Adının Etimolojisi veya Türk Tarihinde Kür Şad Adlı Bir Kişi Var Mıdır?”, Gazi Türkiyat, Bahar 2014/14: 1-10.
• TEKİN, Talat (2000). Orhon Türkçesi Grameri, Ankara: Türk Dilleri Araştırmaları Dizisi: 9.
• TEMİR, Ahmet (1981). “Türkçe Kül-Tigin ve Moğolca Otçigin Adları Üzerine”, Scholia, 194-200.
• YURTBAŞI, Metin(1996). Örnekleriyle Deyimler Sözlüğü, Ankara: MEM Ofset Ltd. Şti.
• http://www.lafsozluk.com/2011/03/kul-ile-ilgili-deyimler-ve-anlamlari.html http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_gts&kelime=erkin