TÜRKÇENİN KÖKEN BİLGİSİ SÖZLÜĞÜNDE ALINTI SÖZCÜKLERİN YAZIMINA DAİR NOTLAR

Yıl 2021, Cilt: 2021 Sayı: 42, 57 - 68, 29.12.2021

Hatice Şirin

Öz

Türkoloji literatüründe, Türkçedeki alıntı sözcüklerle ilgili çok sayıda etimolojik çalışma mevcuttur. Bunlar arasında Stanisław Stachowski, Gustav Meyer, Andreas Tietze, Robert Dankoff, Hasan Eren, Marek Stachowski gibi Türkologların ünlü eserleri ilk olarak akla gelenlerdir. Mezkur billim insanlarının çalışmalarında, köken bilgisi açıklamaları, bazen çok detaylı, bazen de pragmatik amaçlara bağlı olarak kısa ve net olarak verilir. Alıntı sözcüklerin köken bilgisi sözlüklerindeki yazılış ilkelerinin belirlenmesi ve sınırlandırılması ise, Türkolojinin önemli problemlerinden biri olarak durmaktadır. Bu makalede Türkçedeki alıntı sözcüklerin etimolojilerinin yazılışında izlenmesi gereken ilkeler ve bunların köken açıklamalarında karşılaşılan problemler tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

sözlük alıntısı, Türkçede alıntılar, köken bilgisi, köken bilgisi sözlüğü, sözlük alıntısı, Türkçede alıntılar, köken bilgisi, köken bilgisi sözlüğü

Kaynakça

• Adamović, M. (2009). Floransalı Filippo Argenti’nin Notlarına Göre (1533) 16. Yüzyıl Türkçesi. (Çev. A. Merhan). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Akyıldız, A. (2018). İlk Türk Akademisi Encümen-i Dâniş. Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Badarneh, M. A. (2007). The linguistics of loanword adaptation in Arabic with special reference to Jordanian Arabic. G. Davis ve K. Bernhardt (Ed.), Lingua Et Linguistica 1.2 içinde (122-152. ss.). London: Shakespeare Centre Press and Lulu Enterprises.
• Bowden, J. (2005). Lexical Borrowing. P. Strazny (Ed.), Encyclopedia of linguistics içinde (Vol I. A-L, 620-622. ss.). New York: Routledge.
• Clauson, S. G. (1972). An Etymological Dictionary of Pre-Thirteenth-Century Turkish. Oxford: Clarendon Press.
• Doerfer, G. (1963-1975). Türkische und mongolische Elemente im Neupersischen. Wiesbaden: Franz Steiner Verlag GMBH.
• Durkin, P. (2009). The Oxford Guide to Etymology. Oxford: Oxford University Press.
• Durkin, P. (2014). Borrowed Words. A History of Loanwords in English. Oxford: Oxford University Press.
• Eker, S. (2010). Türkçe-Farsça Dil İlişkilerinde Anlam Kopyaları Üzerine Notlar. N. G. Ergan vd. (Ed.), Sosyoloji Yazıları 1, M. Cihat Özönder Anısına içinde (197-211. ss.). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Eren, H. (1999). Türk Dilinin Etimolojik Sözlüğü. Ankara: Bizim Büro Basım Evi.
• Fasmer, M. (1964-1973). Etimologiçeskiy slovar’ russkogo yazıka, 1-4 tom. Moskva.
• Georg, S. (2001). Türkisch / Mongolisch tängri Himmel / Gott und seine Herkunft. Studia Etymologica Cracoviensia, 6, 83-100.
• Haspelmath, M. (2009). Lexical borrowing: Concepts and issues. M. Haspelmath ve U. Tadmor (Ed.), Loanwords in the World’s Languages: A Comparative Handbook. Berlin: Walter de Gruyter.
• Haugen, E. (1950). The analysis of linguistic borrowing. Language, 26, 210-231. (Türkçe Tercümesi: Kerimoğlu, C. (2010). Dil Bilimsel Ödünçlemenin Analizi. Dil Araştırmaları, 7, 131-157).
• Johanson, L. (2002). Structural factors in Turkic language contacts. London: Curzon.
• Karaağaç, G. (1997). Alıntı Kelimeler Üzerine Düşünceler. Türk Dili, 552, 499-511.
• Kartallıoğlu, Y. (2016). Osmanlı Türkçesinde Ara Biçim I: Arapça ve Farsça Kelimeler. Dil Araştırmaları, 18, 103-124.
• Kastovsky, D. (1992). Semantics and Vocabulary. R. Hogg (Ed.), The Cambridge History of the English Language The Beginnings to 1066 içinde (Vol. I, 290-408. ss.). Cambridge: Cambridge University Press.
• Li, Y.-S. (2014). Some Star Names in Modern Turkic Languages-II. TDAY-Belleten, 62(2), 157-201.
• Meninski, F. M. (1680). Thesaurus Linguarum Orientalium Turcicae-Arabicae-Persicae I. Viennae.
• Mott, B.-L. ve Natalia, J. (2019). Semantic Borrowing in Language Contact. A. Grant (Ed.), The Oxford Handbook of Language Contact içinde (155-172. ss.). Oxford: Oxford University Press.
• Osman Sâib Efendi (1252/1836). Ahkâmü’l-emrâz (August François Chomel, Elements de pathologie générale’den çeviri), İstanbul: Darü’t-tıbaatü’l Âmire, 15.s.
• Öner, M. (2010). Türkçede Fransızca Örnekseme ile Yaratılan Sözler. Türk Dili Dil ve Edebiyat Dergisi, 99, 483-491.
• Öner, M. (2020). XIX. Asırda Yeni Dil ve Çok Anlamlılık. Kültür Araştırmaları Dergisi, 5, 170-183.
• Öztekten, Ö. (2001). Türkçedeki Arapça Alıntıların Fonolojisi Üzerine. Ege Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 10, 315-320.
• Redhouse, S. J. (1890). Turkish and English Lexicon. New Edition, Constantinople.
• Röhrborn, K. (1977-1998). Uigurisches Wörterbuch, Sprachmaterial der vorislamischen türkischen texte aus zentralasien, Lieferung I-6, Wiesbaden: Steiner.
• Smith, I. R. (2005). Language: Contact-Overview. P. Strazny (Ed.), Encyclopedia of linguistics içinde (Vol I. A-L, 600-602. ss.). New York: Routledge.
• Shiratory, K. (1945). Kaghan Unvanının Menşei. (Çev. İ. Gökbakır). TTK-Belleten 1945, 9(36), 497-504.
• Stachowski, M. (2011). Etimoloji. Ankara: Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Stachowski, M. (2012). On the consonant adaptation of Arabic (and some Persian) loan-words in an Ottoman Turkish dictionary by Arcangelo Carradori (1650). Studia Linguistica Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 129 supplementum, 373-381.
• Stachowski, M. (2019). Kurzgefaßtes etymologisches Wörterbuch der türkischen Sprache. Kraków: Księgarnia Akademicka.
• Stachowski, K. (2020). Phonetic renderings in Turkish Arabisms and Farsisms. Türkbilig, 40, 23-47.
• Şemsettin Sami (2010). Kamus-ı Türkî. (Hzl. P. Yavuzarslan). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Tietze, A. (2002). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati A-E, İstanbul-Wien: Simurg Yayınları.
• Tietze, A. (2016). Tarihi ve Etimolojik Türkiye Türkçesi Lugati K-L. S. Tezcan (Ed.), Ankara: Türkiye Bilimler Akademisi.
• Weinreich, U. (1953). Languages in Contact: Findings and Problems. New York: Linguistic Circle of New York.
• Wilkens, J. (2021). Handwörterbuch des Altuigurischen Altuigurisch-Deutsch-Türkisch. Eski Uygurcanın El Sözlüğü Eski Uygurca-Almanca-Türkçe. Göttingen: Akademie der Wissenschaften zu Göttingen.
• Winford, D. (2003). An Introduction to Contact Linguistics. Oxford: Blackwell.