Vizyoner Bir Lider Olarak Gaspıralı İsmail Bey

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 2, 365 - 379, 29.12.2022

Kürşad Yılmaz

https://doi.org/10.54979/turkegitimdergisi.1160114

Öz

Yakın tarihimizdeki sosyal ve kültürel hareketler arasında belki de en önemlisi olan Ceditçilik hareketinin en önemli uygulayıcısı Gaspıralı İsmail Bey’dir. Gaspıralı, okullar kuran, kitaplar yazan, gazete ve dergiler çıkaran, hayır cemiyetleri kuran, belediye başkanlığı yapan, fikirlerini yaymak için seyahatler yapan, kongreler düzenleyen, panayırlara katılan, akşam mektepleri açan, sonuç olarak sadece görüş bildirmeyen, fikirlerini bizzat uygulayan bir aydındır. Türk Dünyasındaki aydınlanma hareketlerinin hem kuramcısı hem de uygulayıcısı olan Gaspıralı’nın faaliyetleri ile büyük bir sosyal dönüşümün temelleri atılmıştır. Gaspıralı, eğitimci, gazeteci ve yazar kimliklerinin yanı sıra büyük bir fikir insanı, aydın ve vizyoner bir liderdir. Çünkü Gaspıralı, yaptıkları ile sadece yaşadığı dönemde değil, çok daha uzun sürecek bir dönemde etkiye sahip olmuştur. Bu makalede Gaspıralı’nın faaliyetleri vizyoner liderliğin üç önemli özelliği olan “yolu görmek, yolda yürümek ve yol olmak” davranışları temelinde değerlendirilmiştir. Değerlendirmelere göre Gaspıralı, etkileri günümüzde de devam eden büyük bir vizyoner liderdir.

Anahtar Kelimeler

Vizyoner liderlik, İsmail Gaspıralı, Usul-i Cedid, Cedidcilik

Kaynakça

• Akyol, T. (2012). Cedidcilik. İslam Ansiklopedisi. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları. ss. 211-213.
• Altınkurt, Y. ve Yılmaz, K. (2011). İlköğretim ve ortaöğretim okullarının vizyon, misyon ve değerleri ile ilgili bir çözümleme. Akademik Bakış, 23. http://www.akademikbakis.org/23/06.pdf.
• Arslan, M. (2016). Gaspıralı İsmail Bey’in eğitim reformu ve Usûl-i Cedîd. GAU Journal of Social and Applied Science, 8(1), 8-21.
• Cemiloğlu, M. (2014). İsmail Gaspıralı ve eğitim anlayışı. Her Yıl Bir Büyük Türk Bilgi Şölenleri 1 - İsmail Gaspıralı (Edt: A. Sınar Uğurlu ve S. Kırlı). Bursa: Türk Ocakları Bursa Şubesi Yayınları. ss. 38-44.
• Coşkun, R. (2012). 20. yüzyıl Türk aydınlanması: Türkiye’deki Turan ve Turan’daki Türkiye. Düşünce Dünyasında Türkiz, 3(17), 43-62.
• Çakmak, C. (2014). İsmail Gaspıralı’nın Ceditçi Aydın Fatih Kerimî üzerindeki etkisi. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 11(4), 284-293. DOI: 10.1501/MTAD.11.2014.4.55.
• Çelik, V. (2003). Eğitimsel liderlik (3. Baskı). Ankara: Pegem A Yayınevi.
• Demir, K. (2004). Öğrenen örgütlerde vizyon geliştirme. Öğrenen Örgütler (Edt: K. Demir ve C. Elma). Ankara: Sandal. ss. 93-117.
• Devlet, N. (1988). İsmail Bey (Gaspıralı). Ankara: Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayını.
• Devlet, N. (2011). Unutturulan, Türkçü, İslamcı, Modernist: İsmail Gaspıralı. İstanbul: Başlık Yayınları.
• Duran, M. (2011). Dilde fikirde işte birlik: İsmail Gaspıralı. 21. Yüzyıl, 34, 101-107.
• Endeman, J. L. (1990). Visionary leadership in superintendents and its effect on organizational outcomes (Doctoral Dissertation). Universty of La Verne.
• Ercilasun, A. B. (1991). İsmail Gaspıralı’nın Fikirleri. Türk Kültürü Dergisi, 337/338, 329-337.
• Ergün, M. ve Çiftçi, B. (2006). Türk dünyasının ilk ortak eğitim reformu: Usul-ü Cedid hareketi. I. Uluslararası Türk Dünyası Kültür Kurultayı. 9-15 Nisan 2006, Çeşme-İzmir. Ege Üniversitesi Türk Dünyası Araştırmaları Enstitüsü.
• Fisher, A. W. (1998). A model leader for Asia, Ismail Gaspirali. The Tatars of Crima: Return to the Homeland (Edt: E. A. Allworth). Durham: Duke University Press. pp. 29-47.
• Gül, Y. E. (2020). Türk halkları arasında Usul-İ Cedid mekteplerinin ortaya çıkışının sosyo-politik sebepleri. Sosyal Bilimler Dergisi - SOBİDER, 7(44), 435-447.
• Gündoğdu, A. (2012). Gaspıralı İsmail Bey ve Türk aydınlanması. Düşünce Dünyasında Türkiz, 3(17), 11-24.
• Hablemitoğlu, N. (2001). Dilde birlik ve Türklük bilinci. Türk Dünyası Dil ve Edebiyat Dergisi, 12(1), 369-383.
• Hablemitoğlu, N. (2006). Gaspıralı İsmail. İstanbul: Birharf Yayıncılık.
• Htdıraliyev, D. (1997). Türkistan'da "Cedit" hareketinin fikrî kaynakları ve Abay. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, 2(2), 79-89.
• İnalcık, H. (2014). Cafer Seydahmet Kırımer, Kırım Türkleri ve Türkçülük (1889–4 Nisan 1960). Her Yıl Bir Büyük Türk Bilgi Şölenleri 1 - İsmail Gaspıralı (Edt: A. S. Uğurlu ve S. Kırlı). Bursa: Türk Ocakları Bursa Şubesi Yayınları. ss. 1-6.
• Karčić, F. (2020). Jadidism - An inspiration for Bosnian Modernists. Journal of Muslim Minority Affairs, 40(2), 345-349. DOI: 10.1080/13602004.2020.1773101.
• Kasımov, B. (2009). Milli Uyanış. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi.
• Khalid, A. (2014). Ceditçilik ve Orta Asya’daki Yeni Kimliklerin Ayrıntılarına Giriş. https://www.altayli.net/ceditcilik-ve-orta-asyadaki-yeni-kimliklerin-ayrintilarina-giris.html.
• Khalid, A. (1998). The politics of Muslim cultural reform: Jadidism in Central Asia. California: University of California Press.
• Kıllıoğlu, M. E. (2019). Çarlık Rusyasında Ceditcilik/Yeni Usul hareketi. Journal of Awareness, 4,(1), 65-90.
• Kırımer, C. S. (1996). Gaspıralı İsmail Bey: Dilde, fikirde, işte birlik (Yay. Haz: R. Bakkal). İstanbul: Avrasya Bir Vakfı Yayınları.
• Kırımlı, H. (1996). Kırım Tatarlarında millî kimlik ve millî hareketler (1905-1916). Ankara: Türk Tarhi Kurumu Yayını.
• Kouzes, J. M. ve Posner, B. Z. (2017). The leadership challenge: How to make extraordinary things happen in organizations (6th Edition). New Jersey: John Wiley & Sons.
• Kuttner, T. (1975). Russian Jadidism and the Islamic World Ismail Gasprinskii in Cairo, 1908. A Call to the Arabs for the Rejuvenation of the Islamic World. Cahiers du Monde Russe et Sovietique, 16(3/4), 383-424.
• Lazzerini, E. J. (1973). Ismail Bey Gasprinski and Muslim modernism in Russia, 1878-1914 (Doctoral Dissertation). Unıversity of Washington.
• Ortaylı, İ. (1991). Reports and considerations of Ismail Bey Gasprinskii in Tercüman on Central Asia. Cahiers du Monde Russe et Sovietique, 32(1), 43-46.
• Özay, S. (2015). Ölümünün 100. yılında bir dava gazetecisi: Gaspıralı İsmail. İnsan & İnsan, 3, 51-60.
• Özden, Y. (2002). Eğitimde Yeni Değerler. Ankara: Pegem A.
• Pınarer, A. (2020). Türk Aydınlanmasının Kurucu Babası: İsmail Gaspıralı. https://books.google.kg/books?id=rLfPDwAAQBAJ&printsec=frontcover&hl=tr&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false.
• Roy, O. (2000). Yeni Orta Asya ya da ulusların imal edilişi (Çev: M. Moralı). İstanbul: Metis Yayınları.
• Saray, M. (1987). Türk dünyasında eğitim reformu ve Gaspıralı İsmail Bey (1851-1914). Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayını.
• Sarı, İ. (2016). Türk dünyası ve İsmail Gaspıralı: Türk dünyasının manevi şahsiyeti. Antalya: NoktaE Book Publishing.
• Sashkin, M. (1995). Visionary leadership. The leader's companion: Insights on leadership through the ages (Edt: T. Wren). New York: The Free Press. pp. 402-407.
• Selçuk, S. ve Özçelik, M. H. (2020). Gaspıralı İsmail Bey ve modern eğitim anlayışı. Aydın Türklük Bilgisi Dergisi (AY-TBD), 6(10), 71-84.
• Soyuçok, M. (2019). Usûl-i Cedit’te okuma yazma öğretimi. Millî Kültür Araştırmaları Dergisi, 3(1), 15-22.
• Sümer, K. K. (2012). Ağır yükle uzun yol: Kırım’da Ceditçilikten milli harekete. Düşünce Dünyasında Türkiz, 3(17), 231-254.
• TDK-Türk Dil Kurumu (2022). Güncel Türkçe sözlük. https://sozluk.gov.tr/.
• Tekcan, M. (2012). Türkistan-Özbek Ceditçiliği. Düşünce Dünyasında Türkiz, 3(17), 167-184.
• Temizyürek, F. (2014). Gaspıralı İsmail Bey’in Cedit mektepleri üzerine. Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, 11(4), 365-381.
• Temizyürek, F. (2003). Osmanlı mekteplerinde cedidcilik hareketi ve Türk dünyasına yansımaları. İsmail Bey Gaspıralı ve Ziya Gökalp Sempozyumları-Bildiriler (Yay. Haz: D. Karaca). Ankara: Türksoy Yayınları.
• Temizyürek, F. (1999). Selim Sâbit Efendi ve Usûl-i Cedîd hareketi içerisindeki yer (Doktora Tezi). Gazi Üniversitesi.
• Tichy, N. M. ve Devanna, M. A. (1986). The transformational leader. Training & Development Journal, 40, 27-32.
• Toker, M. (2004). İsmail Gaspıralı ve “dilde birlik” fikri üzerine. Selçuk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 16, 31-45.
• Tuna, M. Ö. (2002). Gaspirali v. Il’minskii: Two identity projects for the muslims of the Russian Empire. Nationalities Papers, 30(2), 265-289. doi:10.1080/00905990220140658.
• Turan, Ö. ve Evered, K. T. (2005). Jadidism in South-eastern Europe: The Influence of Ismail Bey Gaspirali among Bulgarian Turks. Middle Eastern Studies, 41(4), 481-502.
• Turan, S. (2020). Liderlik nedir?” Liderlik: Kuram - araştırma - uygulama (Edt: K. Yılmaz). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık. ss. 1-5.
• Türkyılmaz, S. (2013). İsmail Gaspıralı’nın eğitim anlayışı (Doktora Tezi). Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.