Kum ve Demir Tozunun Mıknatıs ile Ayrılması Etkinliği Üzerine Bir Öğretim Programı İncelenmesi

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 1, 57 - 75

Ramazan Çeken

https://doi.org/10.33907/turkjes.1596538

Öz

Kum ve demir tozu karışımının mıknatıs ile ayrılması, fen bilimleri dersi öğretim programları ve ders kaynaklarında yer alan etkinliklerden biridir. Söz konusu etkinlikte kullanılan malzemelerden olan kumun, demir minerali içerebilmesine rağmen demir tozundan ayrılmaya çalışılması, öğrenme sürecinde kavramların yanlış olarak yapılandırılmasına yol açabilecek bir durumdur. Bu çalışmada Türkiye’de 2000 yılı sonrasında uygulamaya konulan fen bilimleri dersi öğretim programlarında yer alan mıknatıs içerikleri, kavramların doğru bir şekilde öğrenilmesine olanak sağlayabilmesi bakımından kritik önem taşıyan sarmal program geliştirme yaklaşımı bağlamında incelenmiştir. İlgili öğretim programı ve ders kaynaklarının doküman analizi sonucunda, mıknatıs ile kum ve demir tozu karışımının ayrılması etkinliğine ders kitapları ve kaynaklarında yer verildiği anlaşılmaktadır. Öğretim programı geliştirenler, ders kitabı yazarları, araştırmacılar ve diğer yetişkinlerin, içerikleri düzenlerken, ön öğrenmeleri, sonrakileri destekleyecek bir bakış ile desteklemesi gerekmektedir. Kum ile demir tozunun mıknatıs kullanılarak ayrılması etkinliğinin içeriğinde yer alan ve bilimsel olarak sorunlu olabilecek bakış açısının iyi anlaşılması ve buna göre alternatif etkinliklerin planlanması ve önerilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Mıknatıs, karışımların ayrılması, kum ve demir tozu, fen öğretim programı

A Curricular Examination on Separation of Sand and Iron Dust Activity

Öz

Kum ve demir tozu karışımının mıknatıs ile ayrılması, fen bilimleri dersi öğretim programları ve ders kaynaklarında yer alan etkinliklerden biridir. Söz konusu etkinlikte kullanılan malzemelerden olan kumun, demir minerali içerebilmesine rağmen demir tozundan ayrılmaya çalışılması, öğrenme sürecinde kavramların yanlış olarak yapılandırılmasına yol açabilecek bir durumdur. Bu çalışmada Türkiye’de 2000 yılı sonrasında uygulamaya konulan söz konusu öğretim programlarında yer alan mıknatıs içerikleri, kavramların doğru bir şekilde öğrenilmesine olanak sağlayabilmesi bakımından kritik önem taşıyan sarmal program geliştirme yaklaşımı bağlamında incelenmiştir. İlgili öğretim programı ve ders kaynaklarının doküman analizi sonucunda, mıknatıs ile kum ve demir tozu karışımının ayrılması etkinliğine ders kitapları ve kaynaklarında yer verildiği anlaşılmaktadır. Öğretim programı geliştirenler, ders kitabı yazarları, araştırmacılar ve diğer yetişkinlerin, içerikleri düzenlerken, ön öğrenmeleri, sonrakileri destekleyecek bir bakış ile desteklemesi gerekmektedir. Doğal kum ile demir tozunun mıknatıs kullanılarak ayrılması etkinliğinin içeriğinde yer alan ve bilimsel olarak sorunlu bakış açısının iyi anlaşılması ve buna göre alternatif etkinliklerin planlanması ve önerilmesi gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

karışımların ayrılması, kum ve demir tozu, fen öğretim programı, Mıknatıs

Kaynakça

• Aikenhead, G. S. (2006). Science education for everyday Life. Columbia University Teachers College Press.
• Aktaş Y. (2002). Okul öncesi dönemde fen eğitimi. Yaşadıkça Eğitim, 76, 4-6.
• ACSC. (2002). Science 4 curriculum. New Brunswick: Department of Education, Educational Programs Services Branch.
• Balcı. A. (2009). Sosyal bilimlerde araştırma yöntem, teknik ve ilkeler (7.Baskı). Pegem Akademi.
• Bayat, O., Arslan, V., Vapur, H. ve Uçurum, M. (2004, 13-14 Mayıs). Kuvars kumu kirleticilerinin oksalik asit liçi ile uzaklaştırılması [Sözlü sunum]. 5. Endüstriyel Hammadeler Sempozyumu, İzmir, Türkiye.
• Bodner, G. (1986). Constructivism: A theory of knowledge. Journal of Chemical Education, 63(10), 873-878.
• Bowen, G. A. (2017). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27-40. https://doi.org/10.3316/QRJ0902027
• Bruner, J. (2009). Eğitim süreci. (T. Öztürk, Çev). Pegem A Yayıncılık.
• Challoner, J. (1999). TÜBİTAK popüler bilim kitapları fizik. (G. Tanrıöver, Çev.). İmaj A.Ş.
• Charles, C. M. (2003). Öğretmenler için Piaget ilkeleri (4. Baskı). (G. Ülgen, Çev). Nobel Yayın Dağıtım.
• Çeken, R. (2023). Fen öğretimi programlarında kuvvetlerin sınıflandırılması. O. A. Uğur (Ed.), Eğitim Bilimleri Alanında Akademik Araştırma ve Derlemeler (523-536) içinde. Platanus Publishing.
• Çepni, S. ve Çil, E. (2009). Fen ve teknoloji programı ilköğretim 1. ve 2. kademe öğretmen el kitabı. Pegem Akademi.
• Çetin, M., Şatıroğlu, G. ve Yanık, S. (2018). İlkokul fen bilimleri 4. sınıf ders kitabı. Ata Yayıncılık
• Elmaci, E. (2018). Otizm spektrum bozukluğu olan 7. sınıf kaynaştırma öğrencilerine fen bilgisi deneylerinin öğretiminde video-destekli resimli etkinlik çizelgesinin etkililiği [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi].
• Fosnot, C. T. ve Perry, R. S. (2007). Oluşturmacılık: Psikolojik bir öğrenme teorisi. S. Durmuş (Çev.). (9-42) içinde. Nobel Yayın Dağıtım.
• Giancoli, D. C. (2009). Fen bilimleri ve mühendisler için fizik (4. Baskı). G. Önengüt (Çev. Ed). Akademi Yayıncılık.
• Gökçe, O. (2006). İçerik analizi kuramsal ve pratik bilgiler. Siyasal Kitabevi.
• Güneş., T., Güneş, H., Çelikler, D. ve Demir S. (2006). Fen bilgisi laboratuvar deneyleri. Anı Yayıncılık.
• Hawking, S. W. (1987). Zamanın kısa tarihi. Say, S. ve Uraz, M. (Çev.). Milliyet Yayın A. Ş.
• Horoz, E. M. (2018). Çıtak (Bigadiç-Balıkesir) çevresi dere kumu ve dere sularının metal içeriği ve dağılımı [Yüksek Lisans Tezi/Balıkesir Üniversitesi]. https://dspace.balikesir.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12462/3389?show=full
• Karamustafaoğlu, O., Yiğit, N., Alev, N. ve Özsevgeç, T. (2006). Genel fizik laboratuvarı I-II deney kitabı. N. Yalçın (Ed.). Anı Yayıncılık.
• Kaya, M. (2009). Manyetizma. (Ed: G. Önengüt). Akademi Yayıncılık.
• Kaya, T. (2015). İlkokul fen bilimleri 4. Fenbil Yayıncılık ve Ticaret A. Ş.
• Kıral, B. (2020). Nitel bir veri analizi yöntemi olarak doküman analizi. Siirt Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8(15), 170-189.
• Korkut, H. M. (2019). Fen edebiyat ve eğitim fakültesi mezunu fen bilimleri öğretmenlerinin ölçme-değerlendirme okuryazarlıklarının belirlenmesi [Yüksek lisans tezi, Zonguldak Bülent Ecevit Üniversitesi].
• Kuş, E. (2006). Sosyal bilimlerde bilgisayar destekli veri analizi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Küçükahmet, L. (2003). Öğretimde planlama ve değerlendirme (13. Baskı). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• MEB (2000). İlköğretim fen bilgisi dersi (4, 5, 6, 7 ve 8. sınıflar) öğretim programı. Milli Eğitim Bakanlığı Tebliğler Dergisi, 2518, 1000-1105.
• MEB. (2005). İlköğretim dördüncü ve beşinci sınıflar Fen ve Teknoloji dersi öğretim programı ve kılavuzu. Devlet Kitapları Müdürlüğü.
• MEB. (2007). İlköğretim Altıncı sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programı ve kılavuzu: Pasifik Yayıncılık.
• MEB. (2008). İlköğretim sekizinci sınıf fen ve teknoloji dersi öğretim programı ve kılavuzu. Tuna Matbaacılık
• MEB. (2009). İlköğretim 1, 2 ve 3. sınıflar hayat bilgisi dersi öğretim programı ve kılavuzu. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB (2013). Fen bilimleri dersi öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB (2018). Fen bilimleri dersi öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı.
• MEB (2024a). Fen bilimleri dersi öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. https://mufredat.meb.gov.tr/
• MEB (2024b). Dördüncü sınıf çalışma soruları 1. Milli Eğitim Bakanlığı Ölçme, Değerlendirme ve Sınav Hizmetleri Genel Müdürlüğü. https://cdn.eba.gov.tr/yardimcikaynaklar/2022/01/odsgm/ekitap/calisma/4calisma1.pdf
• MEB (2024c). Okul öncesi eğitim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. https://mufredat.meb.gov.tr/
• MEB (2024ç). Hayat bilgisi dersi öğretim programı. Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığı. https://mufredat.meb.gov.tr/
• Osmanoğlu, Ş. (2022). Ortaokul fen bilimleri ders kitaplarındaki kimya etkinliklerinin yenilenmiş bloom taksonomisine göre incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Balıkesir Üniversitesi]. https://dspace.balikesir.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12462/12519
• Önder, Ş., Şahin, S., Akar, A., Karataş, İ. ve Yurt, N. (2005). 4. Sınıf fen ve teknoloji ders kitabı. Sözcü Yayıncılık Pazarlama Dağıtım Ltd. Şti.
• Permatasari, I., Palit, C. ve Subandrio, S. (2021). Laboratory test and analysis of recovery from separation of iron sand using magnetic separator. Earth and Environmental Science, 882, 1-9. https://doi.org/10.1088/1755-1315/882/1/012015
• Sak, R., Şahin Sak, İ. T., Öneren Şendil, Ç. ve Nas, E. (2021). Bir araştırma yöntemi olarak doküman analizi. Kocaeli Üniversitesi Eğitim Dergisi, 4(1), 227-256. https://doi.org/10.33400/kuje.843306
• Serter Bal, S. (2021). Öğretmen ve öğrenci hedeflerinin fen bilimleri dersi programındaki yedinci sınıf düzeyindeki kazanımlarla ilişkisinin incelenmesi [Yüksek lisans tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi]. http://adudspace.adu.edu.tr:8080/xmlui/handle/11607/4215
• Sertel, N., Ateş, Ş., Mutlu, G., Özerk, O. C., Bulut Üstün, A., Karademir, R. ve Yeleser, L. (2023). Konya-Karapınar kumulları. MTA Doğal Kaynaklar ve Ekonomi Bülteni, 35, 129-138. https://www.mta.gov.tr/dosyalar/images/dogalkaynaklar/makaleler/581/tr_20230906154309_581_3_75dda29d.pdf
• Söylemez, N. (2008). Sivas bölgesi hazır beton üretiminde doğal kum-çakıl ile kırmataş ürünlerinin mukayesesi [Yüksek Lisans Tezi/Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü]. https://acikbilim.yok.gov.tr/handle/20.500.12812/603883
• Stavy, R. ve Tırosh, D. (2000). How students (mis-)understand science and mathematics. Colombia University Teachers College Press.
• Swan, W. F. G. (1925). Why the earth is a magnet? The Scientific Monthly, 21(1), 90-95. https://www.jstor.org/stable/7598
• Svoboda, J. (2004). Magnetic methods fort he treatment of minerals. Elsevier.
• Tel, M., ve Sabah, E. (2016). Manyetitli sahil kumlarının zenginleştirilmesi. Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi, 22(3), 220-225. https://doi.org/10.5505/pajes.2015.67699
• Tezcan, H. ve Yılmazel, S. (2004). Lise öğrencilerinin çözünürlük konusundaki kavram yanılgılarının tespiti ve giderilmesi konusunda yöntemlerin ve değer bazı etkenlerin araştırılması. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 2(3), 323-340. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tebd/issue/26127/275215
• Ülgen, G. (2004). Kavram geliştirme (4. Baskı). Nobel Yayın Dağıtım.
• Ünal, H. (2003). Ögrenme halkası yönteminin fen bilgisi dersi “maddelerin sınıflandırılması ve dönüşümleri” konusunun ögretilmesinde başarıya etkisi [Yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi]. https://avesis.marmara.edu.tr/yonetilen-tez/21b9cf33-590e-4c93-baf2-268590c23118/ogrenme-halkasi-yonteminin-fen-bilgisi-dersi-maddelerin-siniflandirilmasi-ve-donusumleri-konusunun-ogretilmesinde-basariya-etkisi
• Wiils, B. A. ve Napier-Munn, T. J. (2006). Mineral processing technology (Seventh Edition). Elsevier Science & Technology Books.
• WSSS. (2009). Revised Washington state k-12 science standards. Washington State Superintendent of Puplic Instruction.
• Yalçın, N. (2006). Genel fizik laboratuvarı I-II deney kitabı. Anı Yayıncılık.
• Yalın, H. İ. (2008). Öğretim teknolojileri ve materyal geliştirme (20. Baskı). Nobel Yayın Dağıtım.