KORUNAN ALANLARDA BÜTÜNCÜL YÖNETİM: BÜYÜK MENDERES DELTASI VE BAĞLANTILI SULAK ALAN SİSTEMİ ÖRNEĞİ

Yıl 2020, Cilt: 4 Sayı: 2, 282 - 301, 24.10.2020

Ebru Ersoy Tonyaloğlu Birsen Kesgin Atak Tuluhan Yılmaz

https://doi.org/10.32328/turkjforsci.756890

Öz

Korunan alanlar, tür ve habitat çeşitliliğinin korunmasının yanı sıra, tarihi ve kültürel değerlerin korunması ve yönetilmesi açısından da büyük öneme sahiptirler. Bu kapsamda birçok araştırmacı parçalanma ve izolasyonun peyzajlar ve türler üzerindeki olumsuz etkilerini azaltmak için peyzaj bağlantılılığının korunması ve geliştirilmesinin önemini vurgulamaktadır. Bu çalışmada Dilek Yarımadası-Büyük Menderes Deltası Milli Parkı, Bafa Gölü Tabiat Parkı, Azap Gölü, Sarıkemer taşkını, Avşar Gölü (taşkını) ve Büyük Menderes Nehrinin oluşturduğu su ve sulak alan sisteminde peyzaj bağlantılılığının mekansal ve tür temelli olarak tanımlanması yoluyla çalışma alanında bütüncül bir yönetim anlayışının oluşturulmasına ilişkin gerekliliğin ortaya koyulması amaçlanmıştır. Bu amaçla öncelikle çalışma alanının habitat haritası oluşturulmuş ve peyzaj metrikleri ile habitatların mekansal bağlantılılığı değerlendirilmiştir. Daha sonra, fonksiyonel/işlevsel bağlantılılık analizlerinin ve türlere özgü ekolojik ağlarının saptanmasında kullanılan ArcGIS yazılımı araçlarından “least-cost corridor”dan yararlanılmıştır. Analizler sonucunda fiziksel bağlantılılığın bazı türler veya tür grupları için işlevsel bağlantılılığı destekleyebileceği/artırabileceğini ancak bunun tüm türler için bir gereklilik olmadığı görülmüştür. Ancak, doğal ve yarı doğal habitatların sağladığı ekolojik işlevlerin ve ekosistem hizmetlerinin desteklenmesi ve sürdürülebilirliği bakımından, doğrusal habitatların büyük önem taşıdığı anlaşılmıştır. Sonuç olarak, iki korunan alan ve bu alanlar arasında kalan tarım alanlarının bütüncül bir yaklaşımla ele alınarak yönetilmesi gerekliliği ortaya koyularak geleceğe yönelik önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Aydın, işlevsel bağlantılılık, korunan alanlar, least-cost corridor, tarımsal alanlar

Destekleyen Kurum

Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

ZRF-17044

Teşekkür

Bu çalışma Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi Tarafından Desteklenmiştir. Proje numarası: ZRF-17044. Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri (BAP) Koordinasyon Birimine katkılarından dolayı teşekkür ederiz.

INTEGRATED MANAGEMENT IN PROTECTED AREAS: THE CASE OF BIG MEANDER DELTA AND ITS CONNECTED WETLAND SYSTEM

Öz

Protected areas are of great importance in terms of conservation and management of historical and cultural values as well as conservation of species and habitat diversity. In this context, many researchers emphasise the importance of protecting and enhancing landscape connectivity in order to reduce the adverse effects of fragmentation and isolation on landscapes and species. In this study we aimed to reveal the necessity of developing a holistic management approach in the water and wetland system formed by Dilek Peninsula-Büyük Menderes Delta National Park, Bafa Lake Nature Park, Azap Lake, Sarıkemer flood, Avşar Lake (flood) and Büyük Menderes River by identifying the structural/physical and species-specific landscape connectivity. For this, after creating a habitat map, the structural connectivity of habitats was measured on the basis of landscape metrics. Then, we used the “least-cost corridor” modelling approach in ArcGIS 10.5.1 to conduct the functional connectivity analysis and to determine the species-specific ecological networks. As a result of the study, it has been seen that physical connectivity may support/increase functional connectivity for some species or species groups, but this is not a requirement for all species. However, it has been found that linear habitats are of great importance in terms of supporting and sustaining ecological functions and ecosystem services provided by natural and semi-natural habitats. As a result, recommendations to future were made by revealing the need to manage the two protected areas and the agricultural areas between these areas with an integrated approach.

Anahtar Kelimeler

Aydın, least-cost corridor, functional connectivity, protected areas, agricultural areas

Proje Numarası

ZRF-17044

Kaynakça

• Aguilera, F., Valenzuela, L.M., & Botequilha-Leitão, A. (2011) Landscape metrics in the analysis of urban land use patterns: A case study in a Spanish metropolitan area. Landscape and Urban Planning, 99(3-4), 226-238.
• Anonim, (2017) Doğa Koruma ve Milli Parklar Genel Müdürlüğü, Dilek Yarımadası. ANKARA. http://www.dilekyarimadasi.gov.tr/hakkimizda.asp?id=1 (Erişim Tarihi: 21/05/2019).
• Ayram, C. A. C., Mendoza, M. E., Etter, A., & Pérez-Salicrup, D. R. (2019) Effect of the landscape matrix condition for prioritizing multispecies connectivity conservation in a highly biodiverse landscape of Central Mexico. Regional Environmental Change, 19(1), 149-163.
• Bellamy, C., Scott, C. , & Altringham, J. (2013) Multiscale, presence‐only habitat suitability models: Fine‐resolution maps for eight bat species. Journal of Applied Ecology, 50(4), 892-901.
• Benton, T. G., Vickery, J. A., & Wilson, J. D. (2003) Farmland biodiversity: is habitat heterogeneity the key?. Trends in ecology & evolution, 18(4), 182-188.
• Bilgili Y., (2002) Biyolojik Çeşitlilik ve Türkiye’nin Gen Kaynakları, Mavi Yeşil 5,10-11.
• Botequilha Leitão, A., Miller, J., Ahern, J., & McGarigal, K. (2006) Measuring landscapes. Island, Washington, DC.
• Brooks, T. M., Da Fonseca, G. A., & Rodrigues, A. S. (2004) Protected areas and species. Conservation Biology, 18(3), 616-618.
• Burel, F., & Baudry, J. (2003) Landscape ecology: concepts, methods, and applications. Science Publishers.
• Campbell, A., Clark, S., Coad, L., Miles, L., Bolt, K., & Roe, D. (2008) Protecting the future: Carbon, forests, protected areas and local livelihoods. Biodiversity, 9(3-4), 117-121.
• Cilliers, S. S., Müller, N., & Drewes, E. (2004) Overview on urban nature conservation: situation in the western-grassland biome of South Africa. Urban Forestry & Urban Greening, 3(1), 49-62.
• Collinge, S. K. (2009) Ecology of fragmented landscapes. JHU Press.
• Congalton, R.G., & Green, K. (2008) Assessing the accuracy of remotely sensed data: principles and practices. CRC press. 200.
• Deng, J.S., Wang, K., Hong, Y., & Qi, J.G. (2009) Spatio-temporal dynamics and evolution of land use change and landscape pattern in response to rapid urbanization. Landscape and Urban Planning, 92(3-4), pp.187-198.
• Ersoy, E. (2008) Uydu görüntüsü kullanımıyla Aliağa (İzmir) Kıyı Bölgesi'nde ekolojik açıdan önemli biyotopların haritalanması, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İzmir. 112.
• Ersoy, E., Jorgensen, A., & Warren, P.H. (2015) Measuring the spatial structure of urban land uses. The case of Sheffield, UK. J Environ Prot Ecol, 16(1), 393-401.
• Ersoy, E. (2016) Landscape Ecology practices in planning: landscape connectivity and urban networks. Sustainable urbanization, 291-316.
• Ersoy, E., Yılmaz, K.T., Atak, B.K., & Gülçin, D. (2019) Sentinel-2A Uydu Görüntüsünde Nesne Tabanlı Sınıflandırma Yöntemi Kullanılarak Kıyı Habitatlarının Haritalanması. Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 19(1), pp.152-161.
• Eşbah Tunçay H, Kelkit A, Deniz B, Kara B., & Bolca, M. (2009) Peyzaj sütrüktür indeksleri ile koruma alanları ve çevresindeki peyzajın geçirdiği değişimin tespiti ve alan kullanım planlaması önerilerinin geliştirilmesi: Dilek Yarımadası-Menderes Deltası Milli Parkı ve Bafa Gölü Koruma Alanı örneği. TÜBİTAK, Çevre, Atmosfer, Yer ve Deniz Bilimleri Araştırma Grubu, Proje Sonuç Raporu, Ankara.
• Fagan, W.F., & Calabrese, J.M. (2006) Quantifying connectivity: balancing metric performance with data requirements. In Crooks, K. R. & Sanjayan, M. (eds.). Connectivity Conservation. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Forman, R. T. T., & M. Godron. (1986) Landscape ecology. Wiley and Sons, New York, New York, USA. Forman, R. T. (1995) Some general principles of landscape and regional ecology. Landscape Ecology, 10(3), 133-142.
• Hassan, H. M., & Dregne, H. E. (1997) Natural habitats and ecosystems management in drylands: an overview. Environment Department, World Bank.
• Holland, J. M., Bianchi, F. J., Entling, M. H., Moonen, A. C., Smith, B. M., & Jeanneret, P. (2016) Structure, function and management of semi‐natural habitats for conservation biological control: a review of European studies. Pest Management Science, 72(9), 1638-1651.
• Hummel, C., Poursanidis, D., Orenstein, D., Elliott, M., Adamescu, M. C., Cazacu, C., ... & Hummel, H. (2019) Protected Area management: Fusion and confusion with the ecosystem services approach. Science of the Total Environment, 651, 2432-2443.
• Joly, P., Morand, C., & Cohas, A. (2003) Habitat fragmentation and amphibian conservation: building a tool for assessing landscape matrix connectivity. Comptes Rendus Biologies, 326, 132-139. Jongman, R. H. G., & Pungetti, G. (2004) Conclusions: into the twenty-first century. In Ecological networks and greenways; concept, desing, implementation (pp. 290-301).
• Jongman, R. H., Külvik, M., & Kristiansen, I. (2004) European ecological networks and greenways. Landscape and Urban Planning, 68(2-3), 305-319.
• Kerbiriou, C., Azam, C., Touroult, J., Marmet, J., Julien, J.F., & Pellissier, V. (2018) Common bats are more abundant within Natura 2000 areas. Biological Conservation, 217, pp.66-74.
• Lacoeuilhe, A., Machon, N., Julien, J. F., & Kerbiriou, C. (2018) The relative effects of local and landscape characteristics of hedgerows on bats. Diversity, 10(3), 72-87.
• Landis, D. A., Wratten, S. D., & Gurr, G. M. (2000) Habitat management to conserve natural enemies of arthropod pests in agriculture. Annual review of entomology, 45(1), 175-201.
• Leitão, A.B., Miller, J., Ahern, J., & McGarigal, K. (2012) Measuring landscapes: A planner's handbook. Island press.
• Levins, R. (1969) Some demographic and genetic consequences of environmental heterogeneity for biological control. American Entomologist, 15(3), 237-240.
• Lindenmayer, D.B., & Fisher, J. (2006) Habitat Fragmentation and Landscape Change: An Ecological and Conservation Synthesis. Island Press, Covelo, California.
• Lookingbill, T.R., Elmore, A.J., Engelhardt, K.A., Churchill, J.B., Gates, J.E., & Johnson, J.B. (2010) Influence of wetland networks on bat activity in mixed-use landscapes. Biological Conservation, 143(4), 974-983.
• Löfvenhaft, K., Björn, C., & Ihse, M. (2002) Biotope patterns in urban areas: a conceptual model integrating biodiversity issues in spatial planning. Landscape and Urban Planning, 58(2-4), 223-240.
• MacArthur, R. H., & Wilson, E. O. (1967) Island biogeography. Princeton.
• Minor, E. S., & Urban, D. L. (2008) A graph‐theory framework for evaluating landscape connectivity and conservation planning. Conservation Biology, 22(2), 297-307.
• Müllenhoff, M., Handl, M., Knipping, M., & Brückner, H. (2004) The evolution of Lake Bafa (Western Turkey)–Sedimentological, microfaunal and palynological results. Coastline Reports, 1(2004), 55-66.
• Noss, R. F. (1991) Landscape connectivity: different functions at different scales. Landscape linkages and biodiversity. Island Press, Washington, DC, USA, 27-39.
• Ostermann, O. P. (1998) The need for management of nature conservation sites designated under Natura 2000. Journal of Applied Ecology, 35(6), 968-973.
• Sütgibi, S. (2008) Doğal Ekosistemler Üzerinde İnsan Faaliyetlerinin Doğrudan ve Dolaylı Etkileri: Büyük Menderes Deltası. Marmara Coğrafya Dergisi, 18, 222-237.
• Taylor, P.D., Fahrig, L., Henein, K., & Merriam, G. (1993) Connectivity is a vital element of landscape structure. Oikos, 571-573.
• Taylor, P.D., Fahrig, L., & With, K.A. (2006) Landscape connectivity: a return tothe basics. In Crooks, K. R. & Sanjayan, M. (eds.). Connectivity Conservation. Cambridge, UK: Cambridge University Press.
• Tewksbury, J. J., Levey, D. J., Haddad, N. M., Sargent, S., Orrock, J. L., Weldon, A., ... & Townsend, P. (2002) Corridors affect plants, animals, and their interactions in fragmented landscapes. Proceedings of the National Academy of Sciences, 99(20), 12923-12926.
• Tonyaloğlu, E. E. and Atak, B. K. (2019) Delta Sistemlerinde Peyzaj Deseni ve Mekansal Bağlantılılığın Analizi, Büyük Menderes Deltası Örneği. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 16(2), pp.209-215.
• Turner, M. G., Gardner, R. H., O'neill, R. V., & O'Neill, R. V. (2001) Landscape ecology in theory and practice (Vol. 401). Springer New York.
• Watts, K., Handley, P., Scholefield, P., & Norton, L. (2008) Habitat Connectivity-Developing an indicator for UK and country level reporting. Phase 1 Pilot Study contract report to Defra. Forest Research & Centre for Ecology & Hydrology.
• Wild, R., McLeod, C., & Valentine, P. (2008) Sacred natural sites: guidelines for protected area managers (No. 16). IUCN.
• Yılmaz, T. (1986) Buca Yerleim Merkezinde Ekoloji Yönünden Önemli Biyotoplar Üzerinde Araştırmalar, Yüksek Lisans Tezi, Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Peyzaj Mimarlığı Ana Bilim Dalı, İzmir. 44.
• Zahn, A., Rottenwallner, A., & Güttinger, R. (2006) Population density of the greater mouse‐eared bat (Myotis myotis), local diet composition and availability of foraging habitats. Journal of Zoology, 269(4), 486-493.
• Zetterberg, P. (2011) Experimental investigation of TDD reciprocity-based zero-forcing transmit precoding. EURASIP Journal on Advances in Signal Processing, 2011, 1-10.