FERİT EDGÜ’NÜN “YILAN” ADLI KÜÇÜREK ÖYKÜSÜNÜN GÖSTERGEBİLİMSEL YÖNTEMLERLE ÇÖZÜMLENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 7 Sayı: 2, 297 - 307, 20.12.2023

Shaxnoza Karimova Sezgin Demir

https://doi.org/10.30563/turklad.1363870

Öz

Anlatılar; anlatma edimine bağlı, kişi, zaman ve uzam birlikteliğini zorunlu kılan, bir durum sözcesinin bir edim sözcesiyle başka bir durum sözcesine dönüştüğü olay temelli metinlerdir. Küçürek öyküler ise sözceleme ediminin yoğunlaşmasına dayalı, çoğu zaman birkaç sözceden oluşan, okur üzerinde şok etkisi yaratmayı hedefleyen yazınsal ürünlerdir. Ferit Edgü, Türk yazınında bu türün en önemli temsilcilerinden biridir. Bu çalışmanın amacı, Ferit Edgü’nün “Yılan” adlı küçürek öyküsünün anlam üretim sürecinin deneysel olarak somut söylemsel düzeyden anlatısal boyuta, oradan da soyut ve devingen bir yapıya sahip olan derin yapıya doğru deneysel bir okumaya/çözümlemeye tabi tutulmasıdır. Metne yönelik çözümlemede, bu türden bir deneysel okumayı/çözümlemeyi mümkün kılan gösterge bilimsel yöntemler kullanılmıştır. Gerçekleştirilen çözümleme sonucunda metnin derin yapısındaki “iktidar” temel anlamının “zayıf-güçlü” karşıtlığından ortaya çıktığı, ilgili öykünün diakronik düzlemde süregelen binlerce yıllık bir mücadelenin günümüze yansıması olduğu söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

anlatı, Ferit Edgü, gösterge bilimi, küçürek öykü, yılan

Analyzing ferı̇t edgü's short story "yılan" with semiotic methods

Öz

Narrative texts are event-based texts that depend on the act of narration, require the unity of person, time, and space, and in which a situation word turns into another situation word with an action word. On the other hand, short stories, which can be evaluated within the narrative type texts, are literary products based on the intensification of the speech act, often consisting of a few words, aiming to create a shock effect on the reader. Ferit Edgü is one of the most important representatives of this genre in Turkish literature. The aim of this study is to subject the meaning production process of Ferit Edgü's short story "Yılan" [The Snake] to an experimental reading/analysis from the concrete discursive level to the narrative level and from there to the deep level, which has an abstract and dynamic structure. In the analysis of the text, semiotic methods that enable this kind of experimental reading/analysis were used. As a result of the analysis, it can be said that the basic meaning of "power" in the deep structure of the text emerges from the opposition between "weak and strong", and that the related story is the reflection of a millennia-old struggle that continues on the diachronic plane.

Anahtar Kelimeler

narrative, Ferit Edgü, semiotics, short story, yılan

Kaynakça

• Akarsu, B. (1998). Felsefe Terimleri Sözlüğü. İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Akerson, F. E. (2010). Edebiyat ve Kuramlar. İstanbul: İthaki Yay.
• Aktaş, Ş. (1998). Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş. Ankara: AKÇAĞ Yay.
• Barthes, R. (2005). Göstergebilimsel Serüven, (Çev. Mehmet Rifat – Sema Rifat). İstanbul: YKY.
• Demir, S. (2015). Ferit Edgü’nün “Garip Aile” Küçürek Öyküsünün Gösterge Bilimsel Yöntemlerle Çözümlenmesi. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Y. 3, S. 12, s. 126-140.
• Dervişcemaloğlu, B. (2014). Anlatıbilim, İstanbul: Dergâh Yay.
• Eagleton, T. (2014). Edebiyat Kuramı Giriş. (Çev. Tuncay Birkan). İstanbul: Ayrıntı Yay.
• Eagleton, T. (2015). Edebiyat Nasıl Okunur. (Çev. Elif Ersavcı). İstanbul: İletişim Yay.
• Eco, U. (1991). Alımlama Göstergebilimi. (Çev. Sema Rifat). İstanbul: Düzlem Yay.
• Edgü, F. (2014). Leş: Toplu Öyküler. İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Eliuz, Ü. (2015). İmge ve Göstergeler Uzamı: Dede Korkut Hikâyeleri. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi/Journal of Turkish World Studies, Y. 15, S. 2.
• Erden, A. (2002). Kısa Öykü ve Dilbilimsel Eleştiri. İstanbul: Gendaş Yay.
• Guiraud, P. (1994). Göstergebilim. (Çev. Mehmet Yalçın). Ankara: İmge Kitabevi Yay.
• Günay, D. (2002). Göstergebilim Yazıları. İstanbul: Multilingual Yay.
• Günay, D. (2003). Metin Bilgisi. İstanbul: Multilingual Yay.
• Kıran, Z.; Kıran (Eziler), A. (2002). Dilbilime Giriş. Ankara: Seçkin Yay.
• Kıran (Eziler), A.; Kıran Z. (2003). Yazınsal Okuma Süreçleri. Ankara: Seçkin Yay.
• Korkmaz, R.; Deveci, M. (2011). Türk Edebiyatında Yeni Bir Tür: Küçürek Öykü. Ankara: Grafiker Yay.
• Öztokat, N. T. (2005). Yazınsal Metin Çözümlemesinde Kuramsal Yaklaşımlar. İstanbul: Multilingual Yay.
• Rifat, M. (1996). Homo Semioticus. İstanbul: YKY.
• Rifat, M. (2005). XX. Yüzyılda Dilbilim ve Göstergebilim Kuramları: 1. Tarihçe ve Eleştirel Düşünceler. İstanbul: YKY.
• Rifat, M. (2007). Metnin Sesi. İstanbul: İş Bankası Yay.
• Rifat, M. (2009). Göstergebilimin ABC’si. İstanbul: Say Yay.
• Sayın, Ş. (1999). Metinlerle Söyleşi. İstanbul: Multilingual Yay.
• Tekin, M. (2003). Roman Sanatı-1 (Romanın Unsurları). İstanbul: Ötüken Yay.
• Todorov, T. (2014). Poetikaya Giriş. İstanbul: Metis Yay.
• Uçan, H. (2006). Yazınsal Eleştiri ve Göstergebilim. Ankara: Hece Yay.
• Vardar, B. (2001). Dilbilim Yazıları. İstanbul: Multilingual Yay.
• Vardar, B. (2002). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Multilingual.
• Yücel, T. (1983). Yazın ve Yaşam. İstanbul: Yol Yay.
• Yücel, T. (1997). Alıntılar. İstanbul: YKY.