SABAHATTİN ALİ’NİN “KIRLANGIÇLAR” ÖYKÜSÜ ÜZERİNE ALEGORİK BİR OKUMA

Yıl 2021, , 14 - 23, 12.06.2021

Zeynep Durak

https://doi.org/10.53372/turkoloji.933022

Öz

Modern öykü düzlemine geçişi temsil etmesi bakımından önemli bir yere sahip olan Sabahattin Ali, 1927-1947 yılları esas alındığında sosyalist/toplumcu-gerçekçi bir yazar olarak görülür. Hikâyelerinde toplumun her tabakasından insan karşımıza çıksa da Sabahattin Ali’nin eleştirisini üzerlerinden verdiği belirli kurgu kişileri vardır. Olay ağırlıklı öykülerini köylü, işçi, aydın, bürokrat, ağa, doktor, mahkûm gibi tipler aracılığıyla bir çatışma zeminine oturtur. Toplumcu-gerçekçi anlayış ekseninde anılan ve eserleri bu anlayışa bağlı olarak incelenen yazar, yaşamında hisli ve samimi bir duyarlılığa sahiptir. Bu hissin görüldüğü öykülerinden biri 1933 yılında yazdığı, 1935 yılında Varlık Dergisi’nde yayımladığı “Kırlangıçlar”dır. Sabahattin Ali’nin öykülerindeki çatışmayı sağlayan karakterlerin genel görünümlerinden farklı olarak bağlamın içinde aşk-ayrılık, birey-sürü karşıtlığı görülen “Kırlangıçlar” adlı öyküsü, alegorik anlatım tarzıyla diğer öykülerinden ayrılmaktadır. Söz konusu öyküde birey ile toplum arasındaki uyumsuzluk, iki kırlangıç karakterize edilerek ifade edilmiştir. Doğrudan verilmeyen anlam kırlangıçların davranışları, sürü ile iletişimsizliği, birbirleriyle olan etkileşimi içerisinde kendisini göstermektedir. Ele alınan öykünün öncelikle yapısal unsurları incelenerek çerçevesi belirlenmiş, zaman geçişinin ve yazarın öyküyü kurgulayışının birbirine paralellik gösterdiği saptanmıştır. Bireyin sürüye karşı olan tutumu bağlamında “Kırlangıçlar” öyküsünün verili temsiller üzerinden alegorik bir okuması yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Sabahattin Ali, “Kırlangıçlar”, alegori, birey, toplum

Kaynakça

• Aktaş, Ş. (2017). Anlatma Esasına Bağlı Edebi Metinlerin Tahlili. Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Ali, S. (2020a). Değirmen. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ali, S. (2020b). Markopaşa Yazıları ve Ötekiler. (H. Altınkaynak, Dü.) İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Andaç, F. (2017). Öykü Yazmak Hikâye Anlatmak. İstanbul: Eksik Parça Yayınları.
• Cevizci, A. (2020). Büyük Felsefe Sözlüğü (Cilt I). İstanbul: Say Yayınları.
• Çetin,N. (2015). Roman Çözümleme Yöntemi.Ankara: Akçağ Yayınları.
• Çetin, N. (2017). Türk Hikâyesi Tahlilleri. İstanbul: Nobel Yayınları.
• Heidegger, M. (2020). Varlık ve Zaman (3. b.). (K. Ökten, Çev.) İstanbul.
• Huyugüzel, Ö. F. (2018). Eleştiri Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Koçakoğlu, B. (2018). "Gerçek ile Kurgu Arası Bir Oyun Alanı: Sabahattin Ali'de Üstkurmaca". Hece(253), 128-141.
• Korkmaz, R. (2016). Sabahattin Ali İnsan ve Eser. İstanbul: Kesit Yayınları.
• Kul, E. (2002). “Geçici Olanın Çekiciliği Karşısında Bernhard’ın Durumu”. Kül(31), 24-25.
• Kul, E. (2018). "Refik Halit Karay’ın Hikâyelerinde Nitelik ve Mahiyeti Bakımından Kadın-Erkek İlişkilerine Bakış. Turkish Studies(13), 321-346.
• Külahlıoğlu İslam, A. (2016). "Cumhuriyet Dönemi Türk Hikayesi".Yeni Türk Edebiyatı El Kitabı içinde (Ramazan Korkmaz, Ed.). Ankara: Grafiker Yayınları.
• Le Bon, G. (1997). Kitleler Psikolojisi. İstanbul: Hayat Yayınları.
• Reyhanoğulları, G. (2018). "'Kendi Dilinde Kekeme': Sivaslı Ali". Roman Kahramanları, 35-41.
• Reyhanoğulları, G. (2020). "Ferit Edgü'nün 'Karakış' Adlı Küçürek Öyküsünde İçe Dönmenin Ontolojisi". Türkoloji, 217-246.
• Stevick, P. (2017). Roman Teorisi. (S. Kantarcıoğlu, Çev.) Ankara: Akçağ Yayınları.
• Tekin, M. (2018). Roman Sanatı. İstanbul: Ötüken Yayınları.