Saadet Çağatay’ın ilk tanıtım yazısı ışığında Türkiye’de dilbilgisi çalışmaları

Yıl 2011, Cilt: 18 Sayı: 2, 87 - 96, 01.08.2011

Zafer Önler

https://doi.org/10.1501/Trkol_0000000225

Öz

Cumhuriyet döneminde, Tahsin Banguoğlu’nun 1940 yılında yazmış olduğu “Ana Hatlarıyla Türk Grameri” başlıklı kitap, daha sonra yazılan dilbilgisi kitaplarına örnek oluşturmuştur. Bu esere bir değerlendirme yazısı yazan Saadet Çağatay, yöntem olarak eseri takdirle karşılamış ancak eksik olarak gördüğü noktalara da işaret etmiştir. Daha sonraki yıllarda yazılmış olan çok sayıdaki dilbilgisi kitapları, Banguoğlu’nun, sözü edilen ve daha sonra yazdığı dilbilgisi kitaplarını, dilbilim alanındaki çok büyük gelişmelere karşın, yöntem ve anlayış açısından aşamamışlardır. Özellikle dilbilim alanındaki gelişmelerden uzak kalınması, yazılan kitapların çoğuna birbirlerinin tekrarı niteliğini vermiştir. Bu eserlerde eşzamanlılık, ölçünlü dil ve ağız malzemesi olguları bile göz önüne alınmadığından, hâlâ J. Deny’nin verdiği kimi örnekler bile tekrar edilmektedir. Birçok dilbilgisi kategorileri birbirine karıştırılmaktadır. Niçin yazılmış oldukları anlaşılamayan, birbirlerinin her bakımdan tekrarı niteliğindeki bu kitaplar, Türkiye Türkçesinin modern dilbilgisi kitabı olmaktan uzaktır. Gerek dilbilgisi, gerekse dilbilimin dünyada ulaşmış olduğu gelişmelerden yararlanarak, Türkiye Türkçesinin grameri üzerine geniş kapsamlı bilimsel çalışmalara ihtiyaç bulunmaktadır

Anahtar Kelimeler

Dilbilgisi, Türkiye Türkçesi, dilbilgisi kitapları, Türkoloji, Saadet Çağatay, Tahsin Banguoğlu.

On Saadet Çagatay's Commnets and the studies on Turkish Grammar

Öz

The book titled “Ana Hatlarıyla Türk Grameri” which was written by Tahsin Banguoğlu in 1940 in the Republican era, became a model for the grammar books written later on. Saadet Çağatay who wrote an evaluation article for this work, appraised it as its method but also indicated its incomplete points. Many grammar books written later on, could not go beyond Banguoğlu’s grammar books which are mentioned and which he wrote afterwards in turn of method and perception in spite of the major progress in the field of linguistics. In particular, being far from the developments in the field of linguistics caused the books written in this field to become repetitions of each other. Despite not taking “synchronism”, “standard language” and “dialectical materials” into consideration in these works, some examples given by J. Deny are still in use. Many grammatical categories in these works are stirred. These books which are the repetitions of each other in every respect and can not be understood the reason of their being written, are distant from the modern grammar book of Turkish language. Profound scientific studies on the grammar of modern Turkish language are essential availing of the developments which both the grammar and linguistics has reached in the world

Anahtar Kelimeler

Grammar, Turkish language, grammar books, Turkology, Saadet Çağatay, Tahsin Banguoğlu.

Kaynakça

• AKSAN, D. (1971). Anlambilimi ve Türk Anlambilimi, Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları. Ankara.
• BANGUOĞLU, T. (1940). Ana Hatlarıyla Türk Grameri. Ankara. II. Baskı: Dergâh Yayınları, İstanbul 1979.
• -------- (1959). Türk Grameri, Birinci Kitap, Sesbilgisi. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• -------- (1974). Türkçenin Grameri, Ankara.
• BAYRAV, S. (1969). Yapısal Dilbilimi. İstanbul.
• ÇAĞATAY, S. (1941). “Dr. T a h s i n B a n g o ğ l u , Ana Hatlarıyle Türk Grameri; Maarif Matbaası, İstanbul 1940, 96 sahife”. Ülkü. Halkevleri ve Halkodaları Dergisi. C: XVII-99. Ankara: Zebra Mat. Mayıs 1941. s.285-286.
• DENY, J. (1921). Grammaire de la langue turque, dialecte osmanli. Paris.
• ------- (1941). Türk Dili Grameri (Osmanlı Lehçesi). Çev: Ali Ulvi Elöve. İstanbul.
• ÜÇOK, N. (1947). Genel Dilbilim (Lengüistik). Ankara.
• ------- (1951). Genel Fonetik. İstanbul: Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Yayınları.