Öyküde Gizli ve Açık Laytmotifler: Vüsat O. Bener ve Ergin Çiftçi Örneği

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 2, 28 - 41, 30.12.2021

Dinçer Apaydın

https://doi.org/10.53372/turkoloji.1023073

Öz

Bu çalışmada Türk edebiyatının en başarılı öykücülerinden biri olarak kabul edilen Vüs’at Orhan Bener’in 1952 yılında yayımladığı “Havva” adlı öyküsü ile asıl mesleği hekimlik olan günümüz öykücülerinden Ergin Çiftçi’nin ilkin 1993’te yayımladığı “Salyangoz Mevsimi” adlı öyküsü; zihniyet, yapı, tema ve anlatım bakımından karşılaştırılmıştır. İki öykü arasında beliren tematik ve anlatıma dayalı benzerlik, yazarların bir konuyu ele alış ve işleyiş biçimleriyle üsluplarındaki farklılıklar açısından değerlendirilmiştir. Bu bağlamda ortaya çıkan özellikler her iki yazarın da öykülerinin kurgusuna ve derinliğine yardım eden birtakım laytmotiflerden faydalandıklarını göstermektedir. Çalışmanın girişinde laytmotif kavramı ve edebiyat sanatındaki –özellikle de anlatma esasına bağlı edebi metinlerdeki- karşılığı hakkında çeşitli çıkarımlar yapıldıktan sonra, laytmotiflerin bir öyküde nasıl kullanıldığı, öykünün yapısına ve kurgusuna ne gibi katkılarda bulunduğu adı geçen iki öykü üzerinden tespit edilmeye çalışılmıştır. Çözümlenen bu metinlerin aynı temayı işleyen ve birbirine denk sayılabilecek benzer anlatıcılar vasıtasıyla kurgulanan öyküler olduğu varsayımından hareketle, öyküde laytmotif kullanımının iki yazarın üslubu arasındaki farklılıkları belirlemede önemli bir rol oynadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Öykü, Laytmotif, Vüs'at Orhan Bener, Ergin Çiftçi, Öyküde 1950 Kuşağı

Kaynakça

• “Leitmotif”, Britannica, www.britannica.com/art/leitmotif (Erişim Tarihi: 02.10.2021).
• AKTAŞ, Şerif (2013). Anlatma Esasına bağlı Edebî Metinlerin Tahlili –Teori ve Uygulama-, Ankara: Kurgan Edebiyat.
• AYDIN, Emel (2012). “Öyküde Şiir Şiirde Öykü”, Yeni Türk Edebiyatı Araştırmaları, (8) 145-157.
• BENER, Vüs’at O. (1952). “Havva”, Varlık, (382) 16.
• BENER, Vüs’at O. (2009). Dost-Yaşamasız (3.baskı), İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• ÇİFTÇİ, Ergin (1993). “Salyangoz Mevsimi”, A’raf, (1) 7-10.
• ÇİFTÇİ, Ergin (2018). Korsanlar Seyir Defteri Tutmaz, Ankara: Çolpan Yayınları.
• DİLMAN, İlham (2011). Sevgi: Biçimleri, Boyutları ve Paradoksları, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• DOĞAN, Mehmet Can (2014). Bir Durumun Dergisi: A’raf, Ankara: Kurgan Edebiyat.
• ÖZATA DİRLİKYAPAN, Jale (2007). Yazınsal Kavrayışta Köklü Bir Değişim: Türk Öykücülüğünde 1950 Kuşağı, Doktora Tezi, Bilkent Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
• SAZYEK, Hakan (2015). Roman Terimleri Sözlüğü (2.baskı), Ankara: Hece Yayınları.
• SEVER, Özge (2020). Ergin Çiftçi: ‘İnsan olmak içine kapatıldığımız bir zırh’ [Söyleşi], https://porsukkultur.com/ergin-ciftci-insan-olmak-icine-kapatildigimiz-biz-zirh/ (Erişim Tarihi: 29.09.2021).
• TUTUMLU, Reyhan (2007). Vüs’at O. Bener’in Yapıtlarına Anlatıbilimsel Bir Yaklaşım, Doktora Tezi, Bilkent Üniversitesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümü.
• YİĞİTLER, Ş. Şükrü (2020). “Mustafa Kutlu’nun Bu Böyledir Adlı Eserinde Yapı ve Anlatım”, Söylem Filoloji Dergisi, 5(2), 379-394.