MELİH CEVDET ANDAY’IN ÖLÜMSÜZLÜK ARDINDA GILGAMIŞ BAŞLIKLI ŞİİRLERİNDE KAHRAMANIN SONSUZ YOLCULUĞU

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 1, 200 - 217, 14.11.2022

Türkan Yeşilyurt

https://doi.org/10.53372/turkoloji.1076231

Öz

Melih Cevdet Anday’ın Ölümsüzlük Ardında Gılgamış adlı şiir kitabı üç bölümden oluşmaktadır: “Yaz Sonu Şiirleri”, “Öğle Uykusundan Uyanırken Çiftlikteki Gece” ve “Ölümsüzlük Ardında Gılgamış”. Kitapla aynı ada sahip bu son bölümde dört şiir vardır: “Güneşe Yakarı”, “Uygar ile Yabanıl”, “Orman ile Düzen” ve “Ölüm ile Ölümsüzlük”. Bu dört şiir; kahramanın sonsuz yolculuğu, yola çıkış, erginleme, dönüş bağlamında irdelenmiştir. Ayrılış, kahramana yolculuk çağrısıdır. Erginleme, kahramanın geçmesi gereken sınavlardır. Dönüş ise sınavları aşan ve aydınlanan kahramanın ayrıldığı yere dönüşüdür. Gılgamış; tarım, hayvancılık ve ticaret sayesinde bolluğun, bereketin yaşandığı; çevresine yapılmış duvarla halkının düşmanlardan korunduğu Uruk şehrinin kralıdır. Ayrıca sedir ormanlarının bekçisi canavarı, arkadaşı Enkidu ile birlikte öldüren kahramandır. Gılgamış, dostu Enkidu’nun ölümü üzerine ölüm korkusuna kapılır. Sonsuzluk arayışına girer. Bunun için kendisine ölümsüzlük verilmiş olan Utnapiştim’i arayıp bulur. Ancak bu yolda başından birçok macera geçer. Gılgamış, Uruk’a erginlenmiş olarak geri döner. O, yaşadığı tecrübeler sonucunda değişmiş ve dönüşmüştür. Cahillik döneminden aydınlanma dönemine geçmiştir.

Anahtar Kelimeler

erginleme, Gılgamış, kahramanın sonsuz yolculuğu, Melih Cevdet Anday

THE ENDLESS JOURNEY OF THE HERO IN MELİH CEVDET ANDAY'S POEMS WITH THE TITLE GILGAMIS BEHIND IMMORTALITY

Öz

Melih Cevdet Anday's poetry book Gilgamesh Behind Immortality consists of three parts: "End of Summer Poems", "Night on the Farm While Waking Up from Noon Sleep" and "Gilgames Behind Immortality". There are four poems in this final chapter, which has the same title as the book: "Burst to the Sun", "Civilized and Wild", "Forest and Order", and "Death and Immortality". These four poems; The hero's endless journey has been examined in the context of his departure, initiation, and return. Departure is a journey call to the hero. Initiation are tests that the hero must pass. The return, on the other hand, is the return of the hero, who has passed the exams and is enlightened, to the place where he left off. Gilgamesh; thanks to agriculture, animal husbandry and trade, abundance and fertility are experienced; He is the king of the city of Uruk, where his people are protected from enemies by a wall built around it. Also, the keeper of the cedar forests is the hero who slew the beast along with his friend Enkidu. Gilgamesh fears death after the death of his friend Enkidu. He seeks infinity. For this, he seeks and finds Utnapishtim, who has been given immortality. However, he goes through many adventures on his way. Gilgamesh returns to Uruk initiated. He has changed and transformed as a result of his experiences. It has passed from the period of ignorance to the period of enlightenment.

Anahtar Kelimeler

initiation, Gilgamesh, hero, Melih Cevdet Anday

Kaynakça

• AİSOPOS (2018). Masallar (Bütün Ezop Masalları). (çev. İo Çokona). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• AKDOĞAN, Turgut Buğra (2019). Gılgamış. Eskişehir: Dorlion Yayınları.
• ANDAY, Melih Cevdet (2007). Sözcükler (Bütün Şiirleri). (haz. Sevengül Sönmez). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• __ (2009). Akan Zaman Duran Zaman. İstanbul: Everest Yayınları.
• __ (2015). Şiir Yaşantısı: Şiir Yazıları. (haz. Yalçın Armağan). İstanbul: Everest Yayınları.
• BAŞARAN, Melih (1996). “Yapıçözüm ve Kaynak Sorunsalı M. C. Anday’ın Kaynakları”. Defter 27: 95-121.
• CAMPBELL, Joseph (2020). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu. (çev. Sabri Gürses). İstanbul: İthaki Yayınları.
• ÇIĞ, Muazzez İlmiye (2017). Sümer Hayvan Masalları. Ankara: Düşizi.
• __ (2021a). Gilgameş (Bilgameş): Tarihte İlk Kral Kahraman. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• __ (2020). Ortadoğu Uygarlık Mirası I. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• __ (2021b). Ortadoğu Uygarlık Mirası II. İstanbul: Kaynak Yayınları.
• ELİADE, Mircea (2015). Doğuş ve Yeniden Doğuş: İnsan Kültürlerinde Erginlenmenin Dini Anlamları. (çev. Fuat Aydın). İstanbul: Kabalcı Yayıncılık..
• __ Mitlerin Özellikleri. (çev. Sema Rifat). İstanbul: Alfa.
• FOWLES, John (2020). Ağaçlar. (çev. Süha Sertabiboğlu). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• GARDİN, Nanon ve Robert Olorenshaw (2019). Larousse Semboller Sözlüğü. Ed. Ömer Faruk Harman ve İsmail Taşpınar. (çev. Beyza Akşit). İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• KEARNEY, Richard (2012). Yabancılar, Tanrılar ve Canavarlar: Ötekiliği Yorumlamak. (çev. Barış Özkul). İstanbul: Metis Yayınları
• KOÇAK, Orhan (1989). “Melih Cevdet Anday’ın Şiirinde Ten ve Tin”. Defter 10: 93-116.
• KRAMER, Samuel Noah (1999). Sümer Mitolojisi. (çev. Hamide Koyukan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• __ (2002). Tarih Sümerle Başlar. (çev. Hamide Koyukan). İstanbul: Kabalı Yayınevi.
• LEEMİNG, David Adams (2020). Mitoloji: Kahramanın Yolculuğu. (çev. Ilgın Yıldız). İstanbul: Say Yayınları.
• MAGEE, Bryan (2017). Felsefenin Öyküsü. (çev. Bahadır Sina Şener). İstanbul: Alfa.
• TOPUZ, Hıfzı (2019). Anı ve Mektuplarda Melih Cevdet Anday. İstanbul: Remzi Kitabevi.