Vladimir İvanoviç Alekseevski’nin Raporuna Göre 1891 Yılında Ardahan’da Gerçekleşen Difteri Salgını

Yıl 2020, Cilt: 5 Sayı: 1, 215 - 240, 18.06.2020

Harun Arslantürk

Öz

1877-78 Türk-Rus savaşı neticesinde Çarlık sınırları içinde kalan Kars ve çevresinde Rus işgali kırk yıl kadar sürmüştür. Dönemin Rus Askeri Valiliği tarafından devam eden işgal yıllarında askeri, idari, ekonomi, eğitim ve sağlık alanlarında çeşitli faaliyetler yürütülmüştür. Ruslar, sağlık faaliyetleri kapsamında başta Kars Merkez olmak üzere bu vilayete bağlı diğer yerleşim yerlerinde hastaneler ve eczaneler açmış, her geçen yıl sağlık bütçesi miktarını ve sağlık personeli sayısını kademeli olarak artırmıştır. Rusların bölgede sağlık faaliyetlerine önem verdiği ve sağlık hususunda bir düzen oturtmaya çalıştığı bu yıllarda hiç beklemedikleri bir sağlık sorunuyla karşılaşılmıştır. Bu sorun 1891 yılında Kars Vilayeti Ardahan okruguna bağlı Nikolayevka’da difteri salgınının meydana gelmesidir. Salgının başlamasıyla Ruslar Ardahan’da görev yapan Rus Doktor Vladimir İvanoviç Alekseevski’yi, salgını durdurmakla görevlendirmiştir. Alekseevski’nin raporu doğrultusunda idari ve tıbbi gerekli bütün güvenlik önlemleri alınarak salgının daha fazla yayılım göstermesinin önüne geçilmiştir. Günümüzden yaklaşık yüz otuz yıl kadar öncesine uzanan bu süreç, her ne kadar kısıtlı imkânlarla yapılan salgınla mücadelenin mikro düzeyde bir örneğini teşkil etse de alınan kararlar ve uygulanan yöntemler bakımından içinde bulunduğumuz sürece dair çıkarım yapmak açısından kıymete haizdir. Bu çalışmada geçmişte yaşanan bir difteri salgın vakası, Alekseevski’nin notlarından yola çıkılarak değerlendirilmiş ve yıllar önce Ardahan’da ortaya çıkan bir salgına karşı alınan sağlık tedbirlerinin günümüzde karşı karşıya kaldığımız salgın hastalıklara karşı verilen mücadeledeki uygulamalarla da benzerlik gösterdiği ortaya konulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Çarlık Rusya, Ardahan, Salgın, Difteri, Nikolayevka, Vladimir İvanoviç Alekseevski

Kaynakça

• Obzor Karsskoy Oblasti za 1894 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1895. Obzor Karsskoy Oblasti za 1895 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1896. Obzor Karsskoy Oblasti za 1896 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1897. Obzor Karsskoy Oblasti za 1897 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1898. Obzor Karsskoy Oblasti za 1898 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1899. Obzor Karsskoy Oblasti za 1899 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1900. Obzor Karsskoy Oblasti za 1902 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1903. Obzor Karsskoy Oblasti za 1903 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1904. Obzor Karsskoy Oblasti za 1904 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1905. Obzor Karsskoy Oblasti za 1905 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1906. Obzor Karsskoy Oblasti za 1906 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1907. Obzor Karsskoy Oblasti za 1907 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1908. Obzor Karsskoy Oblasti za 1908 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1909. Obzor Karsskoy Oblasti za 1909 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1910. Obzor Karsskoy Oblasti za 1910 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1911. Obzor Karsskoy Oblasti za 1912 god., (Prilojenie k vsepoddanneyşumu otçetu voennago gubernatora Kars. Obl.), Tipografiya Kantselyarii Voennago Gubernatora Karsskoy Oblasti, Kars 1914. ALEKSEEVSKİ, V. İ., “Oçerk Difteritnoy Epidemii v Ardaganskom Okrug, Karsskoy Oblasti, Letom 1891 goda”, Sankt-Peterburg 1893, s. 1-18. AYDIN, İlknur, Bulaşıcı Hastalıklar: Bakım ve Korunma, Palme Yay., Ankara 2005. BADEM,Candan, Çarlık Yönetiminde Kars, Ardahan, Artvin 1878-1918, Aras Yay., İstanbul 2018. DÖKMECİ, İsmet, Büyük Tıp Sözlüğü, Nobel Tıp Kitapevleri, İstanbul 2014. GERASİMENKO, G. A., Zemskoe Camoupravlenie v Rossii, Moskva 1990. GÜLER, Çağatay, Öğrenci Tıp Sözlüğü, Palme Yay., Ankara 2012. KOSTAKOĞLU Uğur - YILMAZ Gürdal, “Difteri”, Türkiye Klinikleri: Enfeksiyon Hastalıkları Dergisi, C. 8/ S. 3, 2015, s. 1-5. KRASNOPEVTSEV, N., “V. İ. Alekseevski. Nekrolog”, Gazeta Krasnıy Pahar, 9 İyun 1926. KURAT, Akdes Nimet, XVIII. Yüzyıl Sonundan Kurtuluş Savaşına Kadar Türk-Rus İlişkileri, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2011. MCNEİLL, William H., Dünya Tarihi, Çev. Alâeddin Şenel, İmge Kitabevi, Ankara 2015. NİKİFORUK, Andrew, Mahşerin Dördüncü Atlısı: Salgın ve Bulaşıcı Hastalıklar, Çev. Selahattin Erkanlı, İletişim Yay., İstanbul 2013. PASHA Alaaddin - ERDEM Hakan, “Difteri ve Diğer Corynebacterium Enfeksiyonları”, Enfeksiyon Hastalıkları, Edt. Firdevs Aktaş, Nobel Tıp Kitabevleri, Ankara 2011, s. 239-244. TÜRKDOĞAN, Orhan, Kars’ta Bir Etnik Grup: Malakanlar’ın Toplumsal Yapısı, IQ Yay., İstanbul 2005. ÜLKER, Süreyya, Tıp Terimleri El Sözlüğü Latince-Türkçe, Erkam Matbaası, İstanbul 2002.