TÜRK KÜLTÜRÜNÜN GELECEK KUŞAKLARA AKTARILMASINDA SEMBOLLERİN ÖNEMİ (Doğum Geçiş Dönemi Örneği)

Yıl 2017, Cilt: 1 Sayı: 11, 530 - 554, 17.12.2017

Selçuk Kürşad Koca

Öz

Gelişen
ve değişen dünyada milletler, kendileri olarak var olabilmek için çaba
göstermektedir. Kendileri olarak kalmak değişime kapalı olmak anlamına
gelmemektedir. Kültürün ihtiyaçtan doğduğu gerçeği var oldukça değişim
kaçınılmazdır. İhtiyaçlarla şekillenen kültür, geleneksel kültürle beraber
devam etmektedir. Milletlerin kendi kültürleri ile gelecekte de var olabilmesi
değerlerini gelecek kuşaklara aktarabilme başarıları ile doğru orantılı
olacaktır. Milli kimliğin yapı taşları olan milli kültür unsurlarının, yeni
bireylere aktarımı bir takım kodlamaları ve sembolleştirmeleri de beraberinde
zorunlu hale getirmiştir. Kültürün sembolleştirilmesi fark edilmesini ve akılda
kalıcılığını arttırarak benimsenmesini kolaylaştırdığı için doğal olarak bu
yola gidilmiştir.

Bu
çalışmada milli kimliğin aktarımında halk kültürünün önemi ve halk kültürünün
Türk toplumu tarafından nasıl sembolleştirilerek aktarılmaya çalışıldığı
üzerinde durulmuştur.   Bu amaçla
kültürün iki ayrı kolu olan maddi ve manevi kültürel unsurları dikkate alarak
bu kültürel unsurların sembolik arka planı incelenmiştir.

Çalışmanın
ana konusu, hayatın geçiş dönemleri içerisinde yer alan “doğum geçiş dönemi”
ile sınırlandırılmıştır. Doğum, geçiş döneminde, inanç ve inanışlarla da
desteklenen sembollerin, milli kültürün gelecek kuşaklara aktarılmasında önemli
bir rol oynadığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Türk Kültürü, sembol, gelenek, doğum, toprak, kurt, geyik, umay

Kaynakça

• AÇA, Mehmet (2000), Türk Destancılık Geleneğine Bütüncül Yaklaşabilme ve Alp Kavramı Üzerine Bazı Yeni Yaklaşım Denemeler”, Milli Folklor, Yıl: 12, Sayı: 48.
• ALTUN, Işıl (2004), Kandıra Türkmenlerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm, Yayıncı Yayıncılık, Kocaeli.
• ALTUN, Işıl (2008), Kocaeli/Suadiye Çepni Halk Kültürü, Doğu Kütüphanesi Yayınları, İstanbul.
• ARAZ, Rıfat (1995), Harput'ta Eski Türk İnançları ve Halk Hekimliği, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, Ankara.
• ARTUN, Erman (2005), Halk Kültüründe Değişimin Topluma Etkisi ve Sonuçları, Halk Kültüründe Değişim Uluslararası Sempozyumu Bildirileri Kitabı, Motif Vakfı Yayınları, İstanbul
• ASLAN, Şenay (2005), Türk Mimari Süsleme Sanatlarında Mitolojik Kaynaklı Hayvan Figürleri (Orta Asya’dan Selçuklu’ya), Marmara Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü, İstanbul.
• ATASAĞUN, Galip (1996), İlahi Dinlerde (Yahudilik, Hristiyanlık ve İslam'da) Dini Semboller, Selçuk Üniversitesi, Yayımlanmış Doktora Tezi, Konya.
• AYDEMİR Adem (2010), Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı:187, Ağustos
• AYTAŞ, Gıyasettin (1999), Türk Kültür ve Edebiyatında Geyik Motifi ve "Haza Destan-ı Geyik", Hacı Bektaş Velî Dergisi, Sayı: 12, Ankara.
• BALIKÇI, Gülsen (1999), “Azerbaycan Quba’da Doğumla İlgili Adet ve İnanmaların Anadolu’daki Bazı Örneklerle Karşılaştırılması”, Anayurttan Atayurda Türk Dünyası, Yıl 7, Sayı 18, Ankara, s.4-15.
• BANARLI, Nihat Sami (1997), Resimli Türk Edebiyatı Tarihi, c.1, Milli Eğitim Basımevi, İstanbul.
• BAŞÇETİNÇELİK Ayşe (1998), Adana Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri Do-ğum-Evlenme-Ölüm, Ç. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Türk Dili ve Edebiyatı Anabilim Dalı (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Adana.
• BİNBAŞIOĞLU, Cavit (1998), Geleneksel Kültüre Göre Türkiye'de Çocuk Eğitimi Üzerinde Bir Araştırma, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• BORATAV, Pertev Naili (1984), 100 Soruda Türk Folkloru (İnanışlar, Töre ve Törenler, Oyunlar), Gerçek Yayınevi, İstanbul.
• ÇETİN, Çulpan Zaripova (2005), Tatar Türklerinin Düğün Geleneği, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, Cilt 2, Sayı 3.
• ÇETİN, İsmet (2002), Türk Mitinde Kut İyesi Kıdır ve Medeniyet Değişikliğinde Kıdır’dan Hızır ‘A Geçiş, Millî Folklor, Yıl: 14 Sayı: 54.
• ÇORUHLU, Yaşar (1995) Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi I, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• ÇORUHLU, Yaşar (2006), Türk Mitolojisinin Ana Hatları, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• DUYMAZ, Ali (2008), Türk Folklorunda Dış Ruh Tasarımı, bilig, Bahar / sayı 45.
• ELİADE Mircea(1994), Ebedî Dönüş Mitosu, çev. Ümit Altuğ, İmge Yayınları, İstanbul
• ELİADE, Mircea (2003), Dinler Tarihine Giriş, Kabalcı, İstanbul.
• GENÇ, Reşat (1997), Türk İnanışları İle Milli Geleneklerinde Renkler ve Sarı Kırmızı Yeşil;; Ankara
• GÖKALP, Ziya (2005), Türk Töresi, Haz. Yalçın Toker, 3. Baskı, Toker Yayınları, İstanbul.
• GÜLENSOY Tuncer (1989), Orhun'dan Anadolu'ya Türk Damgaları, İstanbul.
• GÜNAY Umay (1999), Türkiye’de Âşıklık Geleneği ve Rüya Motifi, Akçağ
• HALL, Stuart (2017) Temsil – Kültürel Temsiller ve Anlamlandırma Uygulamaları, Çev. İdil Dündar, İstanbul: Pinhan Yayıncılık. IŞIK, Ramazan (2004), “Türklerde Ağaçla İlgili İnanışlar ve Bunlara Bağlı Kültler”, Fırat Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 9:2, Elazığ.
• İNAN, Abdulkadir (1989), Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara
• İLYASOVA, Kurban Cemal ve Yaşar Kalafat (1998), “Türkmenistan ve Türk Halk İnançlarında Doğum”, Prof. Dr. Dursun YILDIRIM Armağanı, Ankara
• İNAN, Abdülkadir (1976), Eski Türk Dini Tarihi, Kültür Bakanlığı, Ankara
• İNAN, Abdülkadir (2000), Tarihte ve Bugün Şamanizm Materyaller ve Araştırmalar, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara
• JUNG, Carl. G. (2002), İnsan ve Sembolleri; Cev. Ali N. Babaoğlu, Okuyan Us Yayınları, İstanbul
• KAFESOĞLU, İbrahim (1980), Eski Türk Dini, Türk Kültürü Kaynak Eserleri Serisi:12, Ankara
• KALAFAT, Yaşar (1990), Doğu Anadolu’da Eski Türk İnançlarının İzleri, Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü Yayınları, Ankara
• KALAFAT, Yaşar (1997), Özbekistan–Anadolu Karşılaştırmalı Türk Halk İnançlarında Doğum, V. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildirileri (Gelenek, Görenek, İnançlar), Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara, s.249-271.
• KALAFAT, Yaşar (2000), Türk Dünyası Karşılaştırmalı Türkmen Halk İnançları, Avrasya Stratejik Araştırmalar Merkezi Yayınları, Ankara.
• KARADAVUT, Zekeriya; Ünsal Yılmaz Yeşildal(2007) Anadolu-Türk Folklorunda Geyik, Millî Folklor, Yıl 19, Say: 76 Kaynakça
• KILIÇ, Hatice Çiğdem (2003), Türk Kültüründe İnanç ve İnanışlar, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Sakarya
• KOCA, Selçuk Kürşad (2012), Türk Kültüründe Sembollerin Dili, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Sakarya.
• KÜÇÜK, Mehmet Alparslan (2013), Geleneksel Türk Dini’ndeki ‘Ana / Dişil Ruhlar’a Mitolojik Açıdan Bakış, Iğdır Ü. İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 1, Nisan
• KÖKTAN, Yavuz (2008), Gilan Türk Halk Kültüründe Geçiş Dönemleri (Doğum-Evlenme-Ölüm), Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi, Sakarya
• MASCETTİ, Dunn Manuella (1990), İçimizdeki Tanrıca, Kadınlığın Mitolojisi (cev.Belkıs Corakcı), Doğan Kitapçılık A.S., İstanbul.
• NAHYA, Zümrüt (1984), “Urfa'da Doğum Gelenek ve Görenekleri”, Türk Folkloru Araştırmaları 1983, Kültür ve Turizm Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları:52, Ankara, s.73 - 80.
• ÖGEL, Bahaeddin ( 1971), Türk Mitolojisi, Türk Tarih Kurumu, Ankara
• ÖGEL, Bahaeddin (1991), Türk Kültür Tarihine Giriş VI, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• ÖGEL, Bahaeddin (1993), Türk Mitolojisi I. Cilt, Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara.
• ÖĞÜT EKER, Gülin (2000), Türk Düğün Geleneği İçinde Karakeçili Türk Düğününün Ritüel Açıdan Değerlendirilmesi, Milli Folklor, Cilt 6, Yıl 12, Sayı 46, s.92-100.
• ÖRNEK, Sedat Veyis (2000), Türk Halk Bilimi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• RAGİBOVA, İlmira (2008), Kırgızistan’da Yaşayan Ahıska Türkleri’nin Folkloru, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya.
• RAHMAN, Abdukerim (2005), “Uygur Halk Şiirindeki Kalıplaşmış Semboller ve Anlamları”, Prof. Dr. Fikret Türkmen Armağanı, Kanyılmaz Matbaası, İzmir
• ROUX, Jean-Paul (1998), Türklerin ve Moğolların Eski Dini, Çev.: Aykut Kazancıgil, İşaret Yay., İstanbul
• SEPETÇİOĞLU, Necati (1995), Karşılaştırmalı Türk Destanları, Akran Yayınları, İstanbul
• ŞİMŞEK, Esma (2008), “Ölümsüzlük İlacı Elma”, Turkish Studies/ Türkoloji Araştırmaları Dergisi, Volume 3/5 Fall.
• ŞİŞMAN, Bekir (2002), “Samsun Yöresi’nde Geçiş Dönemleriyle (Doğum, Sünnet, Evlilik ve Ölümle) İlgili Yaşayan Halk İnançları ve Bunlara Ait Uygulamalar”, Erdem Türk Halk Kültürü Özel Sayısı-III, Cilt 13, Sayı 39, Atatürk Kültür Merkezi Yayınları, s.445-469. TEKİN, Talat (1994), Tunyukuk Yazıtı. İstanbul: Simurg Yayınları.
• TEKİN, Talat (2010), Orhon Yazıtları. Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara
• TEMREN, Belkıs (1995), Tasavvuf Düşüncesinde Demokrasi, Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• TURAN, Ahmet (1992), “Türk Folklorunda Albastı/Alkarısı İnancı”, Türk Kültürü Araştırmaları Doğu ve Güneydoğu Anadolu II, Milli Folklor Yayınları, Ankara, s.77-115.
• TÜRK, Hüseyin (1989), “Güneyevler Köyü’nde Doğumla İlgili Bazı Geleneksel Uygulamalar ve Boş İnançlar”, Türk Folkloru Araştırmaları 1989, Kültür Bakanlığı Milli Folklor Araştırma Dairesi Yayınları: 114, Ankara, s.103-117.
• TÜRKDOĞAN, Orhan (1982), “Doğu Anadolu’da Ana-Çocuk Bakımı İle İlgili Kültür Kalıpları”, II. Milletlerarası Türk Folklor Kongresi Bildirileri IV. Cilt (Gelenek-Görenek ve İnançlar), Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara, s.587-597.
• TÜRKKAHRAMAN, Mimar (2000 ), Siyasal Sosyalleşme ve Siyasal Sembolizm, Birey Yayıncılık, İstanbul.
• YILDIRIM, Dursun (1985), “Türk Folklor Araştırmalarının Problemleri”, Erdem AKM Dergisi, C.I, S.2.
• YOLOĞLU Güllü (1999), Türklerin Aile Merasimleri, Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları, Ankara
• YOUNG, Katharine (2006), Beden Folkloru, Halk Biliminde Kuramlar ve Yaklaşımlar, Geleneksel Yayıncılık, Ankara.
• YÜKSEL, Dilek (2007), Gaziantep ve Çevresinde Doğumla İlgili İnanış ve Uygulamalar, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.