ÜSTÜN YETENEKLİ ÇOCUKLARIN EĞİTİM HAKKI

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 1, 1 - 24, 30.06.2018

Merve Deniz Pak , Seda Attepe Özden

Öz

Üstün yetenekli çocuklar, spor, sanat, yaratıcılık
gibi alanlarda yaşıtlarına göre daha yüksek performans gösteren çocuklar olarak
tanımlanmaktadır. Üstün yetenekli çocukların eğitim hayatında pek çok sorunla
karşılaştığı bilinmektedir. Eğitim sürecinde yaşıtlarından farklı oldukları
için dışlandıkları; üstün yetenekleri olduğu için fazladan bir eğitime
gereksinim duymadıkları yönünde önyargılarla karşılaştıkları görülmektedir.
Ayrıca eğitim ortamlarının üstün yetenekli çocukların ihtiyaçlarına yönelik olarak
yapılandırılmadığı da bir gerçeklik olarak karşımıza çıkmaktadır. Üstün
yetenekli çocukların eğitim hayatlarının gereksinimleri doğrultusunda fırsat
eşitliği perspektifinden hareketle düzenlenmesi ve eğitim haklarının ilgi,
yetenek ve kapasiteleri doğrultusunda sağlanması gereklidir. Bu çalışmada üstün
yetenekli çocukların eğitim ihtiyaçlarının ve uygulamaların mevcut durumu
ulusal ve uluslararası hukuk çerçevesinde ortaya konulacak ve hak ihlalleri
bağlamında Türkiye’de üstün yetenekli çocukların eğitimi tartışılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Üstün yetenekli çocuklar, hak temelli yaklaşım, eğitim hakkı, özel eğitim, fırsat eşitliği

EDUCATION RIGHTS OF GIFTED CHILDREN

Öz

Gifted children are defined as children who perform better than their peers in areas such as sport, art, and creativity. Gifted children face many problems in their education. They are excluded because they are different from their peers in the education process; they seem to have prejudiced that they do not need any extra training because they are superior talents. It is also a fact that educational environments are not structured for the needs of gifted children. It is necessary to regulate the education for the gifted children in accordance with their needs and from the perspective of equality of opportunity and to ensure the right of education in terms of interests, abilities and capacities. In this study, the current situation of the education of gifted children will be introduced regarding with national and international practice and human rights violations in the context of the education of gifted children in Turkey will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Gifted children, rights-based approach, right to education, special education, equal opportunity

Kaynakça

• Acar, T., Şen, Z., Doğan, N., & Senemoğlu, N. (2016, Haziran). Üstün yetenekli çocukların öğretmenleri ne diyor? Bir ihtiyaç analizi çalışması. III. International Eurasian Educational Research Congress’de sunulmuş sözlü bildiri, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Ak, A. (2011) Üstün yeteneklilerin eğitimi ve Güney Kore modeli. Gönüllü Eğitim / Eğitim Bilim ve Kültür Dergisi, 7(16), 70-71.
• Akkanat, H. (1999, Ağustos). Türkiye’de özel yetenekli çocuklar için ne yapılıyor? Gifted And Talented: A Challenge For The New Millenium Congress’de sunulmuş sözlü bildiri, İstanbul.
• Akkutay, Ü. (1984). Osmanlı Ansiklopedisi (C.5). Ankara: Yeni Türkiye Yayınları.
• Altun, F. (2015). Üstün yetenekli öğrencilerin psikolojik danışma ve rehberlik ihtiyaçları, psikolojik danışma yaşantıları ve rehber öğretmenlerin üstün yeteneklilerle ilgili yeterlik düzeyleri. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Trabzon.
• Aydoğan, Y., & Gültekin Duman, G. (2017). Yasa ve yönetmelikler ışığında geçmişten günümüze özel yetenekli çocukların hakları. Üstün Zekâlılar Eğitimi ve Yaratıcılık Dergisi, 4(2), 1-11.
• Bakioğlu, A., & Levent, F. (2013). Suggestions for gifted education in Turkey. Journal of Gifted Education Research, 1(1), 31-44.
• Bilgili, A. E. (2000). Üstün yetenekli çocukların eğitimi sorunu. M. Ü. Atatürk Eğilim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 12, 59-74.
• İnsan Hakları Evrensel Beyannanmesi. (1948). Birleşmiş Milletler. 10 Aralık 1948.
• Çocuk Hakları Sözleşmesi. (1989). Birleşmiş Milletler. 20 Kasım 1989.
• Bisland, A. (2004). Developing leadership skills in young gifted students. Gifted Child Today, 27(1), 24-27.
• Borland, J. H. (2005). Gifted education without gifted children. In R.J. Sternberg & J.R. Davidson (Eds.) Conceptions of giftedness (pp. 1-19). USA: Cambridge University Press.
• Coleman, M. R. (2003). The Identification of Students Who Are Gifted. Washington: ERIC Digest. Institute of Education Sciences. http://www.ldonline.org/article/The_Identification_of_Students_Who_are_Gifted adresinden elde edilmiştir.
• Çetinkaya, Ç., & Döner, İ. (2012). Türkiye’de üstün yeteneklilere tanınan hakların incelenmesi. Sakarya University Journal of Education, 2(3), 7-20.
• Dağlıoğlu, E. (2004, Eylül). Okul öncesi çağdaki üstün yetenekli çocukların eğitimi. I. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi’nde sunulmuş sözlü bildiri, Çocuk Vakfı, İstanbul.
• Dede, Ş. (1996). Özel Eğitim Hakkında Salamanca Bildirisi. Özel Eğitim Dergisi, 2(2) 91- 94.
• Devlet Planlama Teşkilatı. (2008). http://ekutup.dpt.gov.tr/plan/ep2008.pdf adresinden elde edilmiştir.
• Doğan, M., Tekcan, N., & Cürebal, F. (2004, Eylül). Üstün ve özel yetenekli öğrencilere yönelik bir okul modeli: TEVİTÖL. I. Türkiye Üstün Yetenekli Çocuklar Kongresi’nde sunulmuş sözlü bildiri, Çocuk Vakfı, İstanbul.
• Fifield, S., & Ackerman, C. M. (2005). Gifted and talented education. Journal of University of Delaware Education Research & Development Center, 19: 1-5.
• Freeman, J. (2002). Out-of-school educational provision for the gifted and talented around the world. Retrieved Feb 10, 2018, from www.joanfreeman.com/pdf/Text_part_one.pdf.
• Gagné, F. (1998). A proposal for subcategories within the gifted or talented populations. Gifted Child Quarterly, 42, 87–95.
• Gross, M. U. M. (2002). Social and emotional issues for exceptionally intellectually gifted students. In M. Neihart, S. M. Reis, N. M. Robinson, & S. M. Moon (Eds.), The social and emotional development of gifted children: What do we know? (pp. 19–29). Waco, TX: Prufrock Press.
• Gurin, P., Nagda, B. R. A., & Lopez, G. E. (2004). The benefits of diversity in education for democratic citizenship. Journal of Social Issues, 60(1), 17-34.
• Hotaman, D., & Yüksel-Şahin , F. (2009). Üstün yetenekli öğrencilerin eğitiminde fırsat eşitliği ile kişisel, eğitsel ve mesleki rehberlik yardımı. The 5th International Balkan Education and Science Congress’de sunulmuş sözlü bildiri, Trakya Üniversitesi, Edirne.
• İnönü Üniversitesi Üstün Yetenekliler Araştırma ve Uygulama Merkezi. (1993). Üstün yeteneklilerin eğitimi. Retrieved Feb 10, 2018, from http://uyem.inonu.edu.tr/x.asp?d=73.
• Karabulut, R. (2010). Türkiye’de üstün yetenekliler eğitiminin tarihi süreci. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Bolu.
• Kıray, G. (2013). Khatena- Torrance yaratıcılık algı envanterinin Türkiye koşullarına uyarlanması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Arel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kontaş, H. (2010). Learning strategies of gifted elementary students. Elementary Education Online, 9(3), 1148-1158.
• Kurnaz, A. (2014). Evaluation of science and art centers in the twentieth year depending on the reports and Directors' views. Journal of Gifted Education Research, 2(1), 1-22.
• Levent, F. (2011). Üstün yeteneklilerin haklarını kim koruyacak? Beylikdüzü İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü Eğitim Dergisi, 1(1), 22-23.
• Levent, F. (2013). Günlük gazetelerde üstün yetenekli çocuklara yönelik haberlerin incelenmesi. I. Türkiye Çocuk ve Medya Kongresi Bildiriler Kitabı içinde (s. 321). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• İlköğretim ve Eğitim Kanunu. (1961). T.C. Resmi Gazete, 10705, 12 Ocak 1961.
• Mili Eğitim Temel Kanunu. (1973). T.C. Resmi Gazete, 1739, 14 Haziran 1973.
• Milli Eğitim Bakanlığı Bilim Sanat Merkezi Yönergesi. (2007). T.C. Resmi Gazete, 8422166, 25 Ocak 2007.
• Ortaöğretim Kurumları Yönetmeliği (2013). T.C. Resmi Gazete, 28758, 7 Eylül 2013
• National Association for Gifted Children. (2016). Asynchronous development. Retrieved Feb 10, 2018, from http://www.nagc.org/resourcespublications/resources/social-emotional-issues/asynchronous-development.
• Özbay, Y. (2013). Üstün yetenekli çocuklar ve aileleri. Ankara: Hangar Marka İletişimi ve Reklam Hizmetleri.
• Özdiyar, Ö., Demirkaya, A. S., & Gürlen, E. (2016). Üstün yetenekli öğrencilerin eğitim ihtiyaçlarına ilişkin konu alanı uzmanlarının görüşleri. III. International Eurasian Educational Research Congress’de sunulmuş sözlü bildiri, Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi, Muğla.
• Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. (1997). T.C. Resmi Gazete, 23011, 6 Haziran 1997.
• Özkan, N. (2009). Üstün zekâlı-üstün yetenekli çocukların eğitiminde okulun, öğretmenin ve ailenin yeri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Beykent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Yönetimi Anabilim Dalı, İstanbul.
• Parker, W. D. (2002). Perfectionism and adjustment in gifted children. In G. L. Flett & P. L. Hewitt (Eds.), Perfectionism: Theory, research, and treatment (pp. 133-148). Washington, DC, US: American Psychological Association.
• Reis, S. M., & McCoach, D. B. (2000). The underachievement of gifted students: What do we know and where do we go?. Gifted Child Quarterly, 44(3), 152-170.
• Renzulli, J. S. (1976). The enrichment triad model: A guide for developing defensible programs for the gifted and talented. Gifted Child Quarterly, 20(3), 303-306.
• Rimm, S. B. (2006). Keys to parenting the gifted child (3rd ed.). Arizona: Great Potential Press.
• Sak, U., Ayas, M. B., Sezerel, B. B., Öpengin, E., Özdemir, N. N., & Gürbüz, S. D. (2015). Türkiye'de Üstün Yeteneklilerin Eğitiminin Eleştirel Bir Değerlendirmesi. Türk Üstün Zekâ ve Egitim Dergisi, 5(2), 110.
• Steiner, H. H., & Carr, M. (2003). Cognitive development in gifted children: Toward a more precise understanding of emerging differences in intelligence. Educational Psychology Review, 15(3), 215-246.
• Şahin, F. (2015). Educational programs, services and support for gifted students in Turkey. Journal of Theory and Practice in Education, 11(4), 1207-1223.
• Şenol, C. (2011). Üstün yetenekliler eğitim programlarına ilişkin öğretmen görüşleri: BİLSEM Örneği. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Fırat Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Tarhan, S., & Kılıç, Ş. (2014). Üstün Yetenekli bireylerin tanılanması ve Türkiye’deki eğitim modelleri. Üstün Yetenekliler Eğitimi ve Araştırmaları Dergisi (UYAD), 2(2).
• Tunnicliffe, C. (2010). Teaching Able, Gifted and Talented Children: Strategies, Activities & Resources. Sage Publications.
• Türkiye Büyük Millet Meclisi. (2012). Üstün yetenekli çocukların keşfi, eğitimleriyle ilgili sorunların tespiti ve ülkemizin gelişimine katkı sağlayacak etkin istihdamlarının sağlanması amacıyla meclis araştırma komisyonu raporu. Retrieved Feb 10, 2018, from http://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem24/yil01/ss427.pdf.
• Türkiye Cumhuriyeti Anayasası. (1982). T.C. Resmi Gazete, 2709, 7 Kasım 1982.
• Türkiye Üstün Zekalılar Yüksel Eğitim ve Gelişim Vakfı. (2010). Üstün yetenekli çocukların eğitimi. Retrieved Feb 10, 2018, from https://tuzyev.org/ustun-yetenekli-cocuklarin-egitimi/
• Herkes için Eğitim Dünya Beyannamesi. (1990). UNESCO, 5-9 Mart 1990.