MODERN TOPLUMDA YAŞ VE YAŞLI AYRIMCILIĞI

Yıl 2018, Cilt: 2 Sayı: 2, 181 - 214, 31.12.2018

Habibe Gülsüm Müftüler

Öz

Günümüzde modern toplumlarda ortalama
yaşam beklentisi artmakta ve nüfus yaşlanmaktadır. Bununla birlikte olumsuz
yaşlılık algısı ve yaşlıya yönelik önyargılı yaklaşım dikkat çekmektedir. Yaşlı
ayrımcılığı bireysel, kurumsal veya toplumsal boyutlarda gerçekleşmektedir. Bu
ayrımcılıkla özellikle günlük yaşamda, işyerinde, medyada ve kişiler arası
iletişimde karşılaşılmaktadır. Yaşlıya yönelik şiddet ve istismar da modern
toplumda karşılaşılan sorunlardandır. Bu nitel çalışmada bütünsel yaklaşım
tercih edilmiş ve dökümantasyon yöntemi kullanılmıştır. Özellikle yaşlılara
yönelik olumsuz yaklaşımın ve yaşlı ayrımcılığının gündeme getirilmesi hedeflenmiş
ve bu konudaki son gelişmeler detaylı bir şekilde analiz edilerek
yorumlanmıştır. Ayrıca hem yaşlı ayrımcılığının hem yaşlıya yönelik şiddet ve
istismarın önlenmesi konusunda toplumsal farkındalık oluşturulması, yasal ve
kurumsal düzenlemeler yapılması, yaşlı hizmetlerinin ve yaşlılara yönelik
sektörlerin geliştirilmesi ihtiyacına değinilmektedir. Genelde aktif ve
sağlıklı yaşlanmanın, yetişkin ve yaşlı eğitiminin, yaşlı istihdamının, evde
çalışmanın ve esnek emekliliğin desteklenmesi de yaşlıların yaşam koşullarının
iyileşmesini ve yaşlılara yönelik olumsuz davranışların önlenmesini
sağlayabilir.

Anahtar Kelimeler

Yaşlılık, Yaşlılık Algısı, Yaşlı Ayrımcılığı

Kaynakça

• Abrams, D., Russell, P. S., Vauclair, C. & Swift, H. J. (2011a). Ageism in Europe: Findings from the european social survey. 1-126 (Ray, S. & Robinson, N. Ed. 2011, Age UK improving later life, A report from EURAGE, European Research Group on Attitudes to Age).
• Abrams, D., Russell, P. S., Vauclair, C. & Swift, H. J. (2011b). Snapshot of ageism in the UK and across Europe. Age UK, March 2011, 1-12, EURAGE, University of Kent.
• Abrams, D. & Swift, H. J. (2012). Experiences and expressions of ageism: Topline results for the UK from round 4 of the European social survey. ESS Country Specific Topline Results-2, 2012, 1-13, Center for Comparative Social Surveys, London.
• Ageing Workforce, (2009). A literature review of the forms of age discrimination: An economic perspective. Workforce 2020, 1-60, New Zeland Government, Department of Labour, New Zeland.
• Akdemir, N., Görgülü, Ü. & Çınar, F. İ. (2008). Yaşlı istismarı ve ihmali. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 2008, 68-75, Ankara.
• Arda, B. (2012). Etik kurullar ve demokratik kültürdeki yerleri. 93-104 (12-13 Nisan 2012, Sosyal Dönüşüm, Biyoetik ve Kamu Politikaları Konferansı, BM Eğitim Bilim ve Kültür Kurumu Türkiye Milli Komisyonu, Ankara).
• Babaoğul, M. (2007). Yaşlı tüketiciler pazarı ve taraflara öneriler. Yaşlılıkta Kaliteli Yaşam, Hacettepe Ü. GEBAM, Halk Eğitimi Etkinlikleri, B.22, 138-147, Ankara.
• Baker, R. (2005). The status of age equality and non-discrimination in the EU. 56-61 (McGivern, Y. Ed. 2005, From ageism to age equality: Addressing the challenges. Conference Proceedings, Report No.86, The Equality Authority, Health Service Executive, National Council on Ageing-Older People).
• Baran, A. G. & Çoban, S. (2012). Kuramsal açıdan kuşaklar arası dayanışma: Yaşlı-genç ilişkileri. 189-204 (Metin, A., Özmete, E. vd. Der. 2012, Ankara Üniversitesi Yaşlılık Çalışmaları Uygulama ve Araştırma Merkezi YAŞAM, Ankara).
• Barnett, R. C. (2005). Ageism and sexism in the workplace. 25-30 (Generations, Ageism in the new millennium, Fall 2005, American Society on Aging).
• Bengtson, V. L. & Oyama, P. S. (2015). Kuşaklar arası dayanışma: Ekonomik ve toplumsal bağların güçlendirilmesi. (H. G. Müftüler, çev.). Toplum Bilimleri Dergisi, Ocak-Haziran 2015, 9(17), 577-594.
• Berk, L. E. (2014). Emotional and social development in late adulthood. 473-499 (Berk, L. E. Development through the lifespan. 2014, Part.9, Chapter.18, 6th Edition, London: Pearson).
• Bilton, T., Bonnett, K., Jones, P. vd. (2008). Sosyoloji. (K. İnal, çev. Ed.). Ankara: Siyasal.
• Blain, B. E. & Brenchley, K. J. M. (2017). Understanding age stereotypes and ageism. 175-187 (Blain, B. E. & Brenchley, K. J. M., Understanding the psychology of diversity. 2017, Chapter.9, 3rd Edition, Sage Publications).
• Boissonnault, P. (2008). Look out! Here come the boomers: Ageism and the apocalyptic demographic. Transformative Dialogues: Teaching & Learning Journal, March 2008, 1(3), 1-9.
• Bulut, M. (2012). Kültürel bağlamda yetişkinlik ve yaşlılık. 391-416 (Bacanlı, H. & Terzi, Ş. I. Ed. 2012, Yetişkinlik ve yaşlılık: Gelişimi ve psikolojisi. B.3/10, İstanbul: Açılım).
• Bytheway, B., Ward, R., Holland, C. & Peace, S. (2007). Too old: Older people’s accounts of discrimination, exclusion and rejection. 1-96 (A report from the research on age discrimination project (ROAD) to help the aged, Faculty of Health and Social Care, The Open University, London).
• Canatan, A. (2012). Yaşlılar ve toplum. 355-390 (Bacanlı, H. & Terzi, Ş. I. Ed. 2012, B.3/9, İstanbul: Açılım).
• Cerit, G. (2000). Yaşlıların satın alma sırasında karşılaştıkları sorunlar ve beklentilerinin incelenmesi. Bilim Uzmanlığı Tezi, Hacettepe Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ev Ekonomisi ABD, Ev Ekonomisi ve Aile Ekonomisi, Ankara.
• Ceylan, H., Kurtkapan, H. & Turan, B. (2015). Literatür: Türkiye’de yaşlıların yaşam durumları. 35-60 (Şentürk, M. & Ceylan, H. Ed. 2015, İstanbul’da yaşlanmak: İstanbul’da yaşlıların mevcut durumu araştırması. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Araştırma Merkezi & İstanbul Kalkınma Ajansı, İstanbul: Açılım).
• Ceylan, H., Ayar, M. & Günel, Z. (2015). Küresel ve yerel perspektiften yaşlılara yönelik sosyal politikalar ve uygulamalar. 61-106 (Şentürk, M. & Ceylan, H. Ed. 2015, İstanbul: Açılım).
• Cousins, S. O. (2005). Overcoming ageism in active living. 3-22 (ALCOA, Active Living Coalition for Older Adults, February 2005, Report, Health Canada and The Public Health Agency of Canada, Canada).
• Crawley, L. (2005). What is ageism?. 12-15 (McGivern, Y. Ed. 2005, From ageism to age equality: Addressing the challenges. Conference Proceedings, Report No.86, National Council on Ageing and Older People, Dublin).
• Crowley, N. (2005). Implementing equality for older people. 62-68 (McGivern, Y. Ed. 2005, From ageism to age equality: Addressing the challenges. Conference Proceedings, Report No.86, Dublin).
• Çayır, K. (2012). Yaşçılık, yaşa dayalı ayrımcılık. 1-13 (Çayır, K. & Ceyhan, M. A. Der. 2012, Çok boyutlu yaklaşımlar. İstanbul: Bilgi).
• Demez, G. (2012). Gençlik ideali: Anti-aging uygulamaları ve değişen yaşlılık algılarının medyada temsili. ETHOS: Felsefe ve Toplumsal Bilimlerde Diyaloglar, Ocak 2012, 5(1), 94-120.
• Doğan, C. (2007). Türkiye’de yaşlılık ve huzurevi olgusu. 33-67 (Bayraktar, M. F. Ed. 2007, Yaşlılık dönemi ve problemleri. İstanbul: Ensar).
• Duyan, G. Ç. (2008). Yaşlı istismarı. 151-172 (Ersanlı, K. & Kalkan, M. Ed. 2008, Psikolojik, sosyal ve bedensel açıdan yaşlılık. B.7, Ankara: Pegem).
• Dülger, İ. (2012). Dünyada ve Türkiye’de yaşlılığın değişen görünümü, değişen politikaları ve aktif yaşlanma kavramı. 31-49 (Metin, A., Özmete, E. vd. Der. 2012, Ankara Ü. YAŞAM, Ankara).
• Ekerdt, D. J. (2006). The busy ethic: Moral continuity between work and retirement. 253-261 (Moody, H. R. Ed. 2006, Aging concepts and controversies. Reading: 27, 5th Edition, USA: Pine Forge).
• Erçil, İ. K. (2012). Yaşlılıkta ikinci kariyer: Yaşlılık ekonomik bir sektör mü?. 181-186 (Metin, A., Özmete, E. vd. Der. 2012, Ankara Ü. YAŞAM, Ankara).
• Ersanlı, K. & Kalkan, M. (Ed.) (2008). Psikolojik, sosyal ve bedensel açıdan yaşlılık. Ankara: Pegem.
• Ersanlı, E. (2008). Yaşlıya bakım hizmetleri. 173-189 (Ersanlı, K. & Kalkan, M. Ed. 2008, B.8, Ankara: Pegem).
• Giddens, A. (2005). Sosyoloji. (C. Güzel, çev.). Genişletilmiş Baskı, Ankara: Ayraç.
• Gullette, M. M. (2013). Kültürle yaşlanmak. (I. Yıldız, çev.). İstanbul: Babil.
• Ikebe, O. (2012). Bölgede kamu biyoetik politikalarının oluşturulmasında UNESCO çalışmaları. 119-123 (12-13 Nisan 2012, Sosyal Dönüşüm Biyoetik ve Kamu Politikaları Konferansı, BM Eğitim Bilim ve Kültür Kurumu Türkiye Milli Komisyonu, Ankara).
• İlgar, L. (2008). Yaşlılık dönemi sosyal özellikleri ve serbest zaman etkinlikleri. 63-96 (Ersanlı, K. & Kalkan, M. Ed. 2008, B.4, Ankara: Pegem).
• Kalınkara, V. (2011). Temel gerontoloji: Yaşlılık bilimi. Ankara: Nobel Akademik.
• Kırdı, N., Can, F., Karaduman, A., Bayramlar, K. vd. (Ed.) (2007). Türkiye’de yaşlıların durumu ve yaşlanma ulusal eylem planı. 1-113, Sosyal Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Ankara: DPT.
• Kumaz, Ş. A. & Yavuzkanat, P. (2012). Türkiye’de yaşlılık, yoksulluk ve sosyal içerme ekseninde sosyal yardımlar. 123-135 (Metin, A., Özmete, E. vd. Der. 2012, Ankara Ü. YAŞAM, Ankara).
• Kurt, G., Beyaztaş, F. Y. & Erkol, Z. (2010). Yaşlıların sorunları ve yaşam memnuniyeti. Adli Tıp Dergisi, 2010, 24(2), 32-39.
• Kutsal, Y. G. (2005). Yaşlanan kadının sağlık sorunları. B.3, 30-49 (7 Mart 2005, Yaşlanan Kadın Sempozyumu Bildirileri, Hacettepe Ü. GEBAM & HÜKSAM, Ankara).
• Lozon, J. C. & Barratt, J. (2012). Revera report on ageism: Key results. IFA, International Federation on Ageing, September 2012, 2-21, Canada.
• Macnicol, J. (2010). Ageism and age discrimination: Some analytical issues. ILC-UK 2010, August 2010, No.1080496, 1-8, The International Longevity Center, England.
• Martens, A., Greenberg, J., Schimel, J. & Landau, M. J. (2004). Ageism and death: Affects of mortality salience and perceived similarity to elders on reactions to elderly people, Personality and Social Psychology Bulletin, 2004, (30), 1524-1536 (1-24).
• McGuire, S. L., Klein, D. A. & Chen, S. (2008). Ageism revisited: A study measuring ageism in East Tennessee USA. Nursing and Health Sciences, 2008, (10), 11-16.
• McNamara, T. K. & Williamson, J. B. (2012). Is age discrimination ever acceptable?. Public Policy & Aging Report, 2012 Summer, 22(3), 1-14, Boston College.
• Metin, A., Özmete, E. vd., (Der.) (2012). 18-24 Mart yaşlılara saygı haftası: Kuşaklar arası dayanışma ve aktif yaşlanma sempozyumu bildirileri. (T.C. Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı, Özürlü ve Yaşlı Hizmetleri Genel Müdürlüğü; Ankara Ü. YAŞAM, Ankara).
• Minichiello, V., Browne, J. & Kendig, H. (2000). Perceptions and consequences of ageism: Views of older people. Ageing and Society, 2000, (20), 253-278, Australian Research Council, Australia.
• Nelson, T. D. (2016). Yaş ve yaşlı ayrımcılığı: Kendi korkulan geleceğimize karşı önyargılar. (H. G. Müftüler, çev.). Toplum Bilimleri Dergisi, Ocak-Haziran 2016, 10(19), 413-430.
• North, M. S. & Fiske, S. T. (2013). Subtyping ageism: Policy issues in succession and consumption. Social Issues and Policy Review, 2013, 7(1), 36-57.
• Nussbaum, J. F., Pitts, M. J., Huber, F. N., Krieger, J. L. & Ohs, J. E. (2005). Ageism and ageist language across the life span: Intimate relationships and non-intimate interactions. Journal of Social Issues, 2005, 61(2) 287-305, USA: Blackwell.
• Obe, G. L. & Abrams, D. (2005). How ageist is Britain?. 1-19 (ESCR, Economic & Social Research Council, Age Concern Research Services, University of Kent, England).
• O’Connor, S. & Dowds, L. (2005). Ageism and attitudes to older people in the Republic of Ireland: Report of ARK Survey 2003, 16-32 (McGivern, Y. Ed. From ageism to age equality: Addressing the challenges. Conference Proceedings. 2005, Report No.86, National Council on Ageing and Older People, Dublin).
• Onur, B. (2011). Gelişim psikolojisi: Yetişkinlik, yaşlılık, ölüm. 9. Baskı, Ankara: İmge.
• Özcebe, H. (2007). Yaşlılar ve güvenli toplumlar. Yaşlılıkta Kaliteli Yaşam, Hacettepe Ü. GEBAM, Halk Eğitimi Etkinlikleri, B.20, 127-132, Ankara.
• Özdemir, S. (2012). Yaşlılık, çalışma yaşamı ve işgücü olarak yaşlılar. 117-119 (Metin, A., Özmete, E. vd. Der. 2012, Ankara Ü. YAŞAM, Ankara).
• Özgüç, M. (2012). Sosyal ve beşeri bilimler komiteleri adına son söz. 125-127 (12-13 Nisan 2012, Sosyal Dönüşüm, Biyoetik ve Kamu Politikaları Konferansı, BM Eğitim Bilim ve Kültür Kurumu Türkiye Milli Komisyonu, Ankara).
• Özmen, Ş. Y. (2013). Türk kültüründe yaşlının yeri ve medyayla yaşlılığın değişen konumu. Milli Folklor, 2013, 25(100), 110-119.
• Özmete, E. (2012). Açılış konuşması. 13-16 (Metin, A., Özmete, E. vd. Der. 2012, Ankara Ü. YAŞAM, Ankara).
• Palmore, E. (2005). Three decades of research on ageism. 87-90 (Generations ageism in the new millennium, Fall 2005, American Society on Aging).
• Semplici, S. (2012). Toplumun kamu politikalarına katılımı: Kamunun politika belirlenmesine katkısı. 79-90 (12-13 Nisan 2012, Sosyal Dönüşüm Biyoetik ve Kamu Politikaları Konferansı, BM Eğitim Bilim ve Kültür Kurumu Türkiye Milli Komisyonu, Ankara).
• Şentürk, M. (2015). Sonuç ve tartışma: Bir yaşam alanı olarak kent ve İstanbul’da yaşlanmak. 283-341 (Şentürk, M. & Ceylan, H. Ed. 2015, İstanbul: Açılım).
• Taluğ, C. (2012). Açılış konuşması. 9-10 (Metin, A., Özmete, E. vd. Der. 2012, Ankara Ü. YAŞAM, Ankara).
• Tornstam, L. (2006). The complexity of ageism: A proposed typology. International Journal of Ageing and Later Life, 2006(1), 43-68, The Social Gerontology Group, Uppsala University, Sweden.
• Tufan, İ. (2003). Modernleşen Türkiye’de yaşlılık ve yaşlanmak: Yaşlanmanın sosyolojisi. İstanbul: Anahtar.
• Tufan, İ. (2007a). Birinci Türkiye Yaşlılık Raporu. 1-177, Akdeniz Ü. Gerontoloji Bölümü, Geroyay (1-3 Şubat 2007, Birinci Türkiye Yaşlılık Çalıştayı: Türkiye’de Yaşlılık ve Yaşlılığın Geleceği, Akdeniz Ü. Antalya).
• Tufan, İ. (2007b). Modernleşme hareketi bağlamında Türkiye’de kuşaklar arası ilişkiler: Modernleşme hareketi genç ve yaşlı kuşakların ilişkilerine nasıl bir etki yapıyor?. 1-158, Akdeniz Ü. Gerontoloji Bölümü, Antalya: İTGE.
• Tufan, İ. (2011). Türkiye’de yaşlılara şiddet: 1. Türkiye gerontoloji atlası’ndan (GEROATLAS) bir kesit. Antalya: Geroyay.