Tüketicilerin Gıda Güvenliği Bilinç Düzeylerini Etkileyen Faktörler: Samsun İli Örneği, Türkiye

Yıl 2022, , 239 - 244, 15.08.2022

Uğur Başer , Osman Kılıç , Gamze Aydın Eryılmaz

https://doi.org/10.19159/tutad.1102254

Cited By: 1

Öz

Gıda güvenliği sağlıklı beslenmenin en önemli unsurlarından birisidir. Araştırmanın amacı, tüketicilerin gıda güvenliği bilinç düzeylerinin tespit edilmesi ve bunu etkileyen faktörlerin ortaya konulmasıdır. Araştırma verileri, Samsun ilinin Atakum ilçesinde örnekleme yöntemiyle belirlenen 384 tüketiciyle yapılan anketlerden elde edilmiştir. Araştırmada bilinç düzeyini ölçmek için tüketicilere 5’li likert tipi sorular yöneltilmiştir. Bilinç düzeyini etkileyen faktörlerin tespitinde ise sıralı probit model kullanılmıştır. Araştırma sonuçlarına göre tüketicilerin % 10.9’u düşük, % 45.6’sı orta, % 43.5’i ise yüksek bilinç düzeyine sahiptir. Düşük bilinç düzeyine sahip gruptaki tüketicilerin kişisel ve hanehalkı gelirleri diğer gruptakilere göre daha düşüktür. Düşük bilince sahip tüketicilerin % 50’si kadın iken, orta ve yüksek düzeyde bilince sahip tüketicilerde kadın oranı daha yüksektir. Aynı şekilde düşük düzeyde bilince sahip tüketicilerde lise mezunu oranı ilk sırada iken, orta ve yüksek bilinç düzeyine sahip tüketicilerde üniversite mezunu oranı ilk sıradadır. Sıralı probit model sonuçlarına göre yaş, kronik hastalık, medeni durum, evde çocuk olması ve hanehalkı geliri gıda güvenliği bilinç düzeyini istatistiksel olarak etkileyen önemli değişkenlerdir. Farklı sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyine sahip tüketicilerin bilinç düzeylerini etkileyen faktörlerin ortaya konulmasıyla ilgili araştırmalar, ulusal ve yerel düzeyde gıda güvenliği konusunda önlemlerin alınmasına katkı sağlayacaktır.

Anahtar Kelimeler

Gıda güvenliği, gıda tüketimi, tüketici bilinç düzeyi, sıralı probit model

Factors Affecting Consumers' Food Safety Awareness Levels: The Case of Samsun Province, Türkiye

Öz

Food safety is one of the most important factors of a healthy diet. The aim of the research is to determine the awareness levels of consumers about food safety and to reveal the factors affecting it. The data of the research was obtained from the surveys completed with 384 consumers determined by sampling method in the Atakum district of Samsun province. The five-point Likert-type questions in the research were asked to the consumers to measure their awareness levels. The ordered probit model was used to determine the factors affecting the awareness level. According to the results of research, 10.9% of the consumers have a low, 45.6% have a medium and 43.5% have a high awareness level. The personal and household incomes of consumers in the low awareness group are lower than those in the other groups. While 50% of consumers having low awareness are women, the proportion of women consumers with medium and high-level awareness is much higher. Similarly, while the rate of high school graduates is in the first place among low awareness consumers, university graduates are in the first place among consumers within the medium and high awareness groups. According to the ordered probit model results, age, chronical illness, marital status, having children at home and household income are significant variables affecting the food safety awareness level statistically. Research on the factors affecting the awareness levels of consumers having different socio-economic developments will contribute to taking adequate measurements about food safety at the national and local levels.

Anahtar Kelimeler

Food safety, food consumption, consumer awareness level, ordered probit model

Kaynakça

• Anonim, 2022. Gıda Güvenliği Bilgi Sistemi Çalışmaları. Tarım ve Orman Bakanlığı, (https://www.tarimorman.gov.tr/Konu/1441/gida-guvenligi-bilgi-sistemi-ggbs-calismalari), (Erişim tarihi: 05.05.2022).
• Başer, U., Bozoğlu, M., Kılıç Topuz, B., Alhas Eroglu, N., 2018. Türkiye’de gıda güvenliği mevzuatı ve uygulamaları. The 2nd International UNIDOKAP Black Sea Symposium on Biodiversity, 28-30 November, Samsun, s. 266-274.
• Collins, M., 1986. Sampling (Editör: R.Worcesterve ark. 1986), Consumer Market Research Handbook.
• Eryılmaz, G.A., Kılıç, O., Başer, U., 2018. Gıda güvenliği konusunda tüketici davranışlarının belirlenmesi: Samsun ili kentsel alan örneği. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 4(2): 237-245.
• Görür, N., Topalcengiz, Z., 2021. Food safety knowledge, hygiene practices, and eating attitudes of academics and university students during the coronavirus (COVID‐19) pandemic in Turkey. Journal of Food Safety, 41(5): 1-10.
• Gündüz, O., Aydoğan, C., 2015. Önlisans öğrencilerinin gıda güvenliği bilinç düzeyleri üzerine bir araştırma. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 6(1): 34-44.
• Kılıç, O., Eryılmaz, G.A., 2015. Factors affecting consumers’ awareness of food safety. Agro Food Industry Hi Tech, 26(3): 43-46.
• Kırmacı, H.A., Özçelik, H., 2021. Tüketicilerin gıda güvenliği ile ilgili bilgi düzeyleri ve tutumları (Ankara ili örneği). Safran Kültür ve Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(2): 258-273.
• Niyaz, Ö.C., İnan, İ.H., 2016. Türkiye'de gıda güvencesinin mevcut durumunun değerlendirilmesi. Adnan Menderes Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 13(2): 1-7.
• Ocak, S., Önder, H., 2014. Süt ürünlerinde tüketici tercihini etkileyen faktörler ve gıda güvenliği bilinci. Hayvansal Üretim, 55(2): 9-15.
• Oğur, S., Erkan, N., 2019. İstanbul’un bazı semtlerinde yaşayan bireylerin gıda güvenliği ve hijyen konusundaki bilgi ve tutumları. Bitlis Eren Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 8(1): 270-286.
• Onurlubaş, E., Gürler, A.Z., 2016. Gıda güvenliği konusunda tüketicilerin bilinç düzeyini etkileyen faktörler. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 33(1): 132-141.
• Öztürk, D., Eryılmaz, G.A., Kılıç, O., 2019. Öğrencilerin gıda güvenliğiyle ilgili bilinç düzeylerine göre tüketim davranışlarının belirlenmesi: Ordu Üniversitesi örneği. Türk Tarım-Gıda Bilim ve Teknoloji Dergisi, 7(10): 1611-1616.
• Şanlıer, N., 2009. The knowledge and practice of food safety by young and adult consumers. Food Control, 20: 538-542.
• Uzunöz, M., Büyükbay, E.O., Bal, H.S.G., 2008. Kırsal kadınların gıda güvenliği konusunda bilinç düzeyleri (Tokat ili örneği). Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 22(2): 35-46.
• Yüzbaşıoğlu, R., Kızılaslan, H., Kızılaslan, N., Kurt, E., 2018. Gıda güvenilirliği açısından tüketici davranışlarının incelenmesi: Sivas kentsel ve kırsal kesimde kırmızı et tüketimi. Gaziosmanpaşa Bilimsel Araştırma Dergisi, 7(3): 49-60.
• Zorba, N.N.D., Kaptan, M., 2011. Consumer food safety perceptions and practices in a Turkish community. Journal of Food Protection, 74(11): 1922-1929.