MANİFESTO KAVRAMININ SİYASİ FORMDAN SANATSAL FORMA DÖNÜŞMESİ BAĞLAMINDA GERÇEKÇİ MANİFESTO

Yıl 2025, Cilt: 10 Sayı: 19, 328 - 354

Ebru Arslan , Evren Kavukcu

https://doi.org/10.55004/tykhe.1515116

Öz

Manifesto kavramı; ilk ortaya çıktığı yıllarda, siyasi ve devrimci bir yaklaşımla ele alınmamasına rağmen; 1789 tarihli Fransız Devrimi’yle başlayan süreçte siyasi ve devrimci bir nitelik kazanarak sıradan bir metin olmanın ötesinde eylem haline gelerek değişiklik göstermiştir. Fransız Devrim’inin eşitlik ilkesi, Fransız Devrimi ve Komünist Devrim arasındaki bağlantıyı açığa çıkarır. Herkesin eşit şartlarda yaşaması ve mülkiyet kavramının ortadan kalkması inancını paylaşan Marx ve Engels, 1848 yılında Komünist Manifesto’yu yazdılar. Manifestonun sahip olduğu ütopik, devrimci, ve vaatkar gibi özellikler, onun 20. Yüzyılda sanat ortamına girmesini sağladı. Komünist Manifesto’nun yazılmasının ardından 20.yüzyılda, hem toplumsal alanda hem de sanat alanında art arda yaşanan devrimler, o yüzyılın devrimler çağı olarak anılmasını sağladı. Komünist Manifesto’da belirtilen işçi devrimi de 1917 yılında Rusya’da ortaya çıktı. Devrimin ortaya çıktığı dönemin sanatı olan Konstrüktivist sanat ve bu sanat anlayışına mensup Antoine Pevsner ve Naum Gabo, 1920’de Gerçekçi Manifesto’yu yayınladılar. Bu çalışmada, manifestonun, siyasi formdan sanatsal forma dönüşümü irdelenmekte ve Komünist Manifesto içerisinden çıkan Rusya Devriminin gerçekleştiği dönemde yayınlanan Gerçekçi Manifesto kapsamında, siyasi ve sanat manifestolarının birbirleriyle olan ilişkisi incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Manifesto , Komünist Manifesto , Gerçekçi Manifesto , Antoine Pevsner , Naum Gabo.

Kaynakça

• Ağaoğulları, M. A. (1989). Fransız devriminde birey-devlet ilişkisi, A.Ü. SBF Dergisi. 44(3), ss. 195-228. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001521
• Akın, S. (2017). Devinimsel modüler heykeller. [Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Antmen, A. (2014). 20. yüzyıl Batı sanatında akımlar. Sel Yayıncılık.
• Artun, A. (2019). Sanatın iktidarı 1917 Devrimi, avangard sanat ve müzecilik. İletişim Yayınları.
• Artun, A. (2015). Sanat manifestoları, avangard sanat ve direniş. İletişim Yayınları.
• Berger, J. (2007). Sanat ve devrim (Çev. B. Berker). Adora Kitaplığı.
• Bozağaçlı, S. & Soyşekerci, S. (2010). Sanatın sosyo-ekonomik eksene yansımaları. MSGÜ Sosyal Bilimler, (1), ss. 24-40. https://dergipark.org.tr/en/pub/msgsusbd/issue/46951/589170
• Bridge F. R. ve Bullen R. (2005). The great powers and the European states system 1815-1914. Longman Group Limited.
• Buckley, E. (1978). Oxford Dictionary English. Oxford Üniversitesi.
• Canatan, B. (2007). Fransa: Devrime tutsak ülke. Muhafazakâr Düşünce. 3(11), ss. 45-54.
• Carr, E. H. (2013). Lenin’den Stalin’e Rus devrimi 1917-1929. (Çev. L. Cinemre). Yordam Kitap.
• Caws, M. A. (2001). Manifesto: A century of isms. University of Nebraska Press.
• Clark, T. (2017). Sanat ve propaganda, kitle kültürü çağında politik imge. (Çev. E. Hoşsucu). Ayrıntı Yayınları.
• Danchev, A. (2017). Fütüristlerden stuckistlere 100 sanatçı manifestosu. (Çev. M. E. Uslu). Espas Sanat Kuram Yayınları.
• Demir, Z. (2018). Karl Marx’ın bakış açısından kapitalist toplumda yabancılaşma ve sonuçları. Abant Kültürel Araştırmalar Dergisi, 3(5), ss. 63-74. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/467669
• Eagleton, T. (2011). Marx neden haklıydı? (Çev. O. Köymen). Yordam Kitap.
• Erzen, J. N. (2016). Çoğul estetik. (Çev. A. Fethi). Metis Yayınları.
• Farthing, S. (2017). Sanatın tüm öyküsü. (Çev. G. Aldoğan & F. C. Çulcu). Hayalperest Yayınları.
• Gencer, A. H. & Birol, Ö. H. (2014) A. Smith ve klasik okul, K. Marx ve Marksist sosyalizm, Jm Keynes ve Keynesgil devrim ve daha sonraki gelişmeler. Uluslararası Avrasya Ekonomileri Konferansı. ss. 934-943.
• Gombrich, E. H. (2015). Sanatın öyküsü. (Çev. E. Erduran & Ö. Erduran). Remzi Kitabevi.
• Güven, İ. (2016). Uygarlık tarihi. Pegem Yayınları.
• Harrison, C. & Wood, P. (2016). Sanat ve kuram. (Çev. S. Gürses). Küre Yayınları.
• Hemingway, A. (2015). Marksizm ve sanat tarihi. (Çev. F. Gültekin). Doruk Yayınları.
• Hobsbawm, E. (2003). Devrim çağı. (Çev. B. S. Şener). Dost Kitabevi.
• İpşiroğlu, M. & İpşiroğlu, N. (2017). Sanatta devrim. Hayalperest Yayınevi.
• Keyvanklı, D. (2006). Konstrüktivizm ve Türk heykel sanatına yansımaları. [Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi]. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi.
• Kıvılcımlı, H. (1970). Bilimsel sosyalizm’in doğuşu (Marks-Engels çağı). Köxüz Dijital Yayınları.
• Lale, A. (2019). Kuzey Kore’nin Juche ideolojisi ve Marksizm-Leninizm, Maoizmle mukayesesi. Doğu Asya Araştırmaları Dergisi, 2(2), ss. 66-93.
• Lenin, V. İ. (2003). Karl Marks marksizmin bir açıklaması ve kısa bir biyografik özeti. (Çev. V. Erdoğdu). Sol Yayınları.
• Lunaçarski, A., Gorki, M. & Lenin, V. İ. (1976). Sanatta sosyalist gerçekçilik. (Çev. F. Şahin). Parşömen.
• Lynton N. (2015). Modern sanatın öyküsü. (Çev. C. Çapan). Remzi Kitabevi.
• Malevich, K. S. (2013). Nesnesiz dünya: Süprematizm manifestosu. (Çev. T. Kaban). Dedalus.
• Marx, K. (2016). Fransa’da sınıf mücadeleleri 1848-1850. (Çev. E. Özalp). Yordam Kitap.
• Marx, K. & Engels, F. (2003). Komünist parti manifestosu. Eriş Yayınları.
• Marx, K. & Engels, F. (2013). Komünist manifesto. (Çev. C. Üster & N. Deriş). Can Yayınları.
• Özdemir, E. A. (2013). Hegel’de özgürlük ve siyaset felsefesi. [Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi]. Balıkesir Üniversitesi.
• Özer, A. & Akyüz U. (2016). Kinetik heykel sanatı öncüleri. Akdeniz Sanat Dergisi, 9(9), ss.74-91. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/275536
• Özdemir, D. (2023). Çağdaş sanat, bienal, küratör ilişkisi. İdil Sanat ve Dil Dergisi, 12(104), ss. 426-440. https://www.idildergisi.com/makale/pdf/1665440638.pdf
• Raby D. L. (2007). Demokrasi ve devrim: Günümüzde Latin Amerika ve sosyalizm (Çev. E. Günçiner). Yordam Kitap.
• Timur, T. (2017). Mutlak monarşi ve Fransız Devrimi. Yordam Kitap.
• Uslu, A. (2014). Avrupa'da erken dönem sosyalist teori ve işçi hareketleri (1830-1840). Akademik İncelemeler Dergisi, 9(1), ss. 1-24. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/17676
• Yayla, A. (2011). Marksizm niçin hâlâ popüler? Liberal Düşünce Dergisi, 16(61-62), ss. 7-22. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/790863
• Yurdakul, Ç. (2018). Marx’ın tarih anlayışı: tarihsel materyalizm, Uluslararası Sosyal ve Beşerî Bilimler Dergisi, 1(3), ss. 1-19. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/615592