From Dârülfünûn to University: Formation of the Turkish Philosophical Society

Yıl 2024, , 281 - 295, 20.09.2024

Mehmet Sabri Genç

https://doi.org/10.32329/uad.1521234

Öz

In this article, the effects of the westernization process, which continued in the mid-19th century as a result of political and sociocultural reasons, on higher education culture are examined through the philosophy community. It is known that our thinkers and the works they authored, who emerged during the westernization process in the institution called Dârülfünûn in the last periods of the Ottoman Empire, were ignored or ignored in order to create a different philosophical culture based on other foundations after the university reform. Likewise, it is known that there were thinkers who rebelled against this ‘ignoring’ as a result of the University Reform in post-Republican Turkey. In this study, the problems and conflicts that emerged with the transition from Dârülfünûn to the University institution are discussed, and the Turkish philosophical society and culture, especially those arising from the Department of Philosophy at Istanbul University, are examined in detail.

Anahtar Kelimeler

Westernization, Dârülfünûn, University, Reform, Turkish Philosophical Society

Dârülfünûndan Üniversiteye: Türk Felsefe Camiasının Oluşumu

Öz

Bu makalede, 19. Yüzyılın ortalarında daha önceden ortaya çıkmış siyasi ve sosyokültürel sebepler neticesinde devam eden batılılaşma sürecinin yükseköğrenim kültürüne etkileri, felsefe camiası üzerinden incelenmektedir. Osmanlı’nın son dönemlerinde Dârülfünûn adlı kurumda batılılaşma sürecinde ortaya çıkmış olan düşünürlerimizin ve müellifi oldukları eserlerin, üniversite reformu sonrası başka temeller üzerine kurulu farklı bir felsefî kültürü oluşturabilmek adına görmezden gelindiği ya da yok sayıldığı bilinmektedir. Aynı şekilde, Cumhuriyet sonrası Türkiye’sinde yapılan Üniversite Reformu neticesinde bu ‘yok sayılma’ya başkaldıran düşünürlerimizin de varlığı bilinmektedir. Bu çalışmada, Dârülfünûndan Üniversite kurumuna geçişle birlikte ortaya çıkan sorunlar, çatışmalar ele alınmakta, ayrıca özellikle İstanbul Üniversitesi Felsefe Bölümü’nden neşet eden Türk felsefe camiası ve kültürü incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Batılılaşma, Dârülfünun, üniversite, reform, Türk felsefe camiası

Kaynakça

• Bağdatlı, Ö. (2010). Bedia akarsu’nun felsefe anlayışı, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 18: 253- 279
• Bıçak, A. (2010). Türk düşüncesi II / Kaygılar, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Bulutoğlu, S. (2010). Macit gökberk felsefesinin ana çizgileri, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 18: 229-253
• Bulutoğlu, S. (2011). Takiyettin mengüşoğlu felsefesinin anahatları, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 19: 175-201
• Demir, R. (2018). Philosophia ottomanica osmanlı felsefesi, Antalya: Lotus Kitap
• Demirtaş, A. (2018). Dârülfünûndan üniversiteye öğretim üyelerinin toplumsal profilleri (1900-1946). [Doktora tezi]. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Direk, Z. (1998). Türkiye’de felsefenin kuruluşu, Defter Dergisi, 33: 69-80
• Dölen, E. (2009). Türkiye üniversite tarihi 1: osmanlı döneminde Dârülfünûn (1863-1922), İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Dölen, E. (2013). İstanbul Dârülfünûnu’nda alman müderrisler 1915-1918, İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları
• Duralı, T. (2010). Dârulfünûn felsefe bölümü yüz on yaşında. Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 18: 11-33
• Duralı, T. (2011) Sorun nedir?, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Duralı, Ş. T. (2020). Omurgasızlaştırılmış türklük, İstanbul: Dergâh Yayınları
• Kara, İ. (2001) Bir felsefe dili kurmak, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Kara, İ. (2012). Nurettin Topçu. Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi içinde (Cilt 41, 248-253, ss.). Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı
• Karaböcek, C. (2010). H. Vehbi eralp ve düşüncesi, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 18: 215-228
• Özgül, M. K. (2014) XIX: Asrın benzersiz bir politekniği: Münif Paşa, İstanbul: Dergâh Yayınları.
• Şenel, C. (2011). Nihat keklik: hayatı ve çalışmaları, Kutadgubilig Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 19: 217-236
• Vural M. (2011). Hilmi ziya ülken ve türkiye’de felsefe çalışmalarına katkıları. Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, 9 (17): 519-540