Yükseköğretimde Yönetişim: Türkiye’de Üniversite Senatoları ve Katılımcılık

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 3, 248 - 262, 20.12.2022

Hasan Avcı , Enes Gök

https://doi.org/10.32329/uad.1160853

Öz

Bu araştırmada, yönetişimin temel unsurlarından katılımcılığın yükseköğretimdeki uygulamalarının incelenmesi amaçlanmaktadır. Bu kapsamda, üniversitelerin en üst karar alma organı olan senatoların karar alma süreçlerinde paydaş katılım düzeyi iç paydaş görüşleri doğrultusunda incelenmiştir. Bu araştırma, nitel araştırma yaklaşımına dayalı betimsel bir çalışmadır. Artvin Çoruh Üniversitesi, Karadeniz Teknik Üniversitesi ve Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesinden seçkisiz olmayan örnekleme yöntemlerinden amaçlı örnekleme türlerinden maksimum çeşitlilik yöntemi ile belirlenmiş 33 katılımcı araştırmanın çalışma grubunu oluşturmuştur. Çalışma kapsamında, OECD’nin (Gramberger, 2001) katılım aşamaları çerçevesinde (bilgilendirme, istişare ve aktif katılım) yarı yapılandırılmış görüşme formu oluşturulmuş ve katılımcılarla yapılan yüz yüze görüşmeler aracılığıyla veriler toplanmıştır. Elde edilen verilere dayalı olarak oluşturulan kategori ve temalarda, katılımcıların doğrudan ifadelerine yer verilmiştir. Senatoların karar alma süreçlerine yönelik katılımcı görüşlerinden elde edilen verilerde, iç paydaş olarak akademik ve idari personel ile öğrenciler, katılım basamaklarının bilgilendirme, istişare, aktif katılım basamaklarında eksiklikler olduğunu ifade ederken yönetim görevinde olan katılımcılar katılım süreçlerinde eksiklik görmedikleri yönünde görüş bildirmişlerdir. Sonuç olarak yükseköğretimde yönetişimin katılım unsurunun incelendiği bu araştırmada, karar alma süreçlerine iç paydaş katılımı noktasında sorunlar olduğu görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

yönetişim, yükseköğretimin yönetimi, katılım, senato, yükseköğretimin paydaşları

Governance in Higher Education: University Senates and Participation in Türkiye

Öz

The purpose of this study is to examine implementations of participation, which is one of the elements of governance, in higher education. In this context, whether stakeholder engagement is achieved in resolution processes of senates, which are the highest decision-making bodies of universities, is examined in terms of internal stakeholder opinions. This descriptive study is based on qualitative research approach. The study group of the research consists of the participants selected from Artvin Çoruh University, Karadeniz Technical University and Recep Tayyip Erdoğan University by using maximum sampling method, one of the purposeful sampling types and non-random sampling methods. In order to collect data, a semi-structured interview form that includes the stages of involvement (informing, engagement and active participation) determined by OECD (Gramberger, 2001) was developed and face-to-face interviews were conducted with the participants. Direct expressions of the participants were included in the categories and themes created based on the obtained data. The findings obtained from the participants’ views on resolution process of senates indicate that academic and administrative staff and students who are internal stakeholders stated that there are deficiencies in all stages of involvement, while the participants who are in charge of management reported that there are not any deficiencies in the stages of involvement. The study results show that there are some problems related to internal stakeholder engagement.

Kaynakça

• Akkutay, E. A. (2017) Yükseköğretimde küreselleşme ve yansımaları. Eğitim ve Toplum Araştırmaları Dergisi, 4(1), 1-16.
• Aktan, C. C. (2004). Nasıl bir üniversite. Adapazarı: Değişim.
• Allen, D. K. (2009). Re-engineering change in higher education. Department of Information Studies, 2(2), 1-30.
• Arnstein, S. R. (1969). A Ladder of Citizen Participation. Journal of the American Institute of Planners, 35(4), 216-224.
• Aypay, A. (2003). Yükseköğretimin yeniden yapılandırılması: Sosyo ekonomik ve politik çevrelerin üniversitelerde kurumsal adaptasyona etkileri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 9(2), 194-213.
• Balyer, A. (2008). Sanayileşmiş bazı ülkelerle karşılaştırmalı olarak Türkiye’de üniversite açma politikaları: Teori ve uygulama. Doktora Tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Binbaşıoğlu, H. (2011). Yükseköğretimde eğitim hizmetlerinin pazarlanması: Bir pilot araştırma. Uluslararası Yüksek Öğretim Kongresi: Yeni Yönelişler ve Sorunlar, 3, 27-29.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö.E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2012). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Yayıncılık.
• CEC (2001). Commision of the European communities. European governance: A White Paper (COM 428, 25.07.01), Brussels: EC.
• Çelik, Z., & Gür, B. S. (2014). Yükseköğretim sistemlerinin yönetimi ve üniversite özerkliği: Küresel eğilimler ve Türkiye örneği. Journal of Higher Education ve Science/Yüksekögretim ve Bilim Dergisi, 4(1).
• Çiftçi, O. (1996). Temsil, katılma ve yerel demokrasi. Çağdaş Yerel Yönetimler Dergisi, 5(6), 5-14.
• Delbecq, A. L., Bryson, J. M., & Van de Ven, A. H. (2013). University governance: Lessons from an innovative design for collaboration. Journal of Management Inquiry, 22(4), 382-392.
• Demirci, M. (2010). Katılımcı demokrasi açısından kent konseyleri: Eleştirel bir değerlendirme. Çağdaş Yerel Yönetimler, 19(1), 21-46.
• Doğramacı, İ. (2007). Türkiye’de ve dünyada yükseköğretim yönetimi. Meteksan, Ankara.
• Dursun, D. (2004). Siyaset Bilimi. 2. Baskı, İstanbul: Beta Yayıncılık.
• Elmas, M. (2012). Bologna süreci: Uygulama veya uygulayamama. Journal of Higher Education ve Science/Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 2(3).
• Erdem, A. R. (2013). Bilgi toplumunda üniversitenin değişen rolleri ve görevleri. Yükseköğretim Dergisi, 3(2), 109-120.
• Erdoğan, A., & Toprak, M. (2012). Governance of higher education in Turkey, leadership and governance in higher education for decision-makers and administrators. C.3, Berlin: Raabe.
• Eroğlu, H. T. (2006). Yönetime katılma biçimleri ve yerel yönetimlerde demokratik mekanizmalar. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 1(11), 190-206.
• Gök, E. (2016). The Turkish higher education system from the kaleidoscope of Martin Trow. Eğitim ve Bilim, 41(184).
• Gök, E., & Gümüş, S. (2015). Akademik bir alan olarak yükseköğretim yönetimi. Türkiye’de Yükseköğretim: Alanı, Kapsamı ve Uygulamaları içinde, Ankara: Pegema Yayıncılık.
• Gramberger, M. R. (2001). Citizens as partners: OECD handbook on information, consultation and public participation in policy-making. Publications de l'OCDE.
• Gümüş, S. (2018). ABD'de eyalet düzeyindeki yükseköğretim kurullarının incelenmesi ve Türkiye için reform önerileri. Yönetim, kalite güvencesi ve finansman. Eğitim ve Bilim, 43(193).
• Gündoğan, E. (2010). Yönetişim: kavram, kuram ve boyutlar. M. Akif Çukurçayır, H. Tuğba Eroğlu, Hülya Eşki Uğuz (Editörler), Yönetişim içinde, 15-55.
• Günay, D., & Günay, A. (2011). 1933'den günümüze Türk yükseköğretiminde niceliksel gelişmeler. Journal of Higher Education ve Science/Yüksekögretim ve Bilim Dergisi, 1(1).
• Günay, D., & Günay, A. (2016). Dünyada ve Türkiye'de yükseköğretim okullaşma oranları ve gelişmeler. Journal of Higher Education ve Science /Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 6(1).
• Gürüz, K. (1994). Türkiye'de ve dünyada yükseköğretim, bilim ve teknoloji. TUSİAD.
• Gürüz, K. (2001). Dünyada ve Türkiye’de yükseköğretim (Tarihçe ve bugünkü sevk ve idare sistemleri). Ankara: ÖSYM Yayınları 4.
• Haktankaçmaz, M. İ. (2004). Türk kamu yönetiminde yönetişimin uygulanabilirliği. Amme İdaresi Dergisi, 37(1), 45-62.
• Heaney, T. (2010). Democracy, shared governance, and the university. New Directions for Adult and Continuing Education, 2010(128), 69-79.
• Hoştut, S. (2018). Türk üniversitelerin paydaş analizi. Erciyes Üniversitesi İletişim Fakültesi Akademik Dergisi, 5(3), 188-200.
• Innes, Judith E., & Booher, David E. (2004). Strategies for the 21. st century. planning, Theory ve Practice, 5(4), 419-436.
• Involve. (2005). İnsanlar ve katılım: Yurttaşlar karar almanın merkezine nasıl yerleştirilir. Kalkınma Bakanlığı.
• Jessop, B. (1995). The regulation approach, governance and post-Fordism: alternative perspectives on economic and political change? Economy and Society, 24(3), 307-333.
• Jessop, B. (1998). The rise of governance and the risks of failure: the case of economic development. International Social Science Journal, 50(155), 29-45.
• Kalfa, C., & Ataay, F. (2008). Yönetişim: Devlet toplum ilişkilerinde yeni bir aşama. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(3).
• Kooiman, J. (1993). Social-political governace: Introduction. Ed: Jan Kooiman, Modern governance new government-society ınteractions içinde, London, Sage Publications, 1-6.
• Korkut, H. (2002). Sorgulanan yükseköğretim. Ankara: Nobel Yayınları.
• YÖK. (2007). Türkiye'nin yükseköğretim stratejisi. T.C. Yükseköğretim Kurulu.
• Kuruuzum, A., Asilkan, O., & Cizel, R. B. (2005). Student participation in higher education institutions in Turkey. Higher Education in Europe, 30(3-4), 345-355.
• Küçükcan, T., & Gür, B. S. (2009). Türkiye'de yükseköğretim: Karşılaştırmalı bir analiz. SETA, Siyaset, Ekonomi ve Toplum Araştırmaları Vakfı.
• Kwiek, M. (2002). Yükseköğretimi yeniden düşünürken yeni bir paradigma olarak küreselleşme: Gelecek için göstergeler, (Çeviren: Emrah ve Akbaş), Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 2(1), 132–154.
• Lima Bildirgesi (2003). Akademik özgürlük ve yükseköğretim kurumlarının özerkliği dünya üniversiteler servisi. Eğitim, Bilim ve Toplum Dergisi, 1(4), 88-92.
• Lukensmeyer, C. J. (2012). Bringing citizen voices to the table: A guide for public managers. John Wiley ve Sons.
• Manning, K. (1997). Authenticity in constructivist inquiry: Methodological considerations without prescription. Qualitative Inquiry, 3(1), 93-115.
• Memduhoğlu, H. B., & Yılmaz, K. (2013). Yönetimde yeni yaklaşımlar. Ankara: Pegem Akademi, 1-556.
• Menon, M. E. (2005). Students’ views regarding their participation in university governance: Implications for distributed leadership in higher education. Tertiary Education and Management, 11(2), 167-182.
• Miles, M. B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. California: Sage Publications.
• Nabatchi, T. (2012). A manager's guide to evaluating citizen participation. Washington, DC: IBM Center for the Business of Government.
• Osborne, D., & Gaebler, T. (1992). Reinventing government: How the entrepreneurial spirit is transforming government. Reading Mass. Adison Wesley Public Comp.
• Özer, M. A. (2006). Yönetişim üzerine notlar. Sayıştay Dergisi, 63(1), 59-89.
• Özoǧlu, M., Gür, B. S., & Gümüş, S. (2016). Rapid expansion of higher education in Turkey: The challenges of recently established public universities (2006–2013). Higher Education Policy, 29(1), 21-39.
• Rhodes, R. A. (1997). Understanding governance: Policy networks, governance, reflexivity and accountability. Open university press.
• Roberts, N. C. (2008). The age of direct citizen participation. Nancy C. Roberts (ed.), An ASPA Classics Volume, United States of America: M.E. Sharpe, 3-9.
• Rochford, F. (2001). Issues of university governance and management giving rise to legal liability. Journal Of Higher Education Policy and Management, 23(1), 49-61.
• Ruige, A., Üskent, S., & Micka, P. (2014). Yönetişim ve katılım etkili katılım için araçlar yöntemler mekanizmalar. İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü, Yönetişim ve Katılım Rehberi, Stratejik Yerel Yönetişim Projesi, Başak Matbaası.
• Sözen, S. (2013). Kamu yönetimi. T.C. Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2979
• Stoker, G. (1998). Governance as theory: Five propositions. International Social Science Journal, 50(155), 17-28.
• Şaylan, G. (1979). Bürokratik sistemlerde yönetime katılma olgusu ve yapısal sınırlılıklar. Amme İdaresi Dergisi, 12(2), 19-32.
• Şenses, F. (2007). Uluslararası gelişmeler ışığında Türkiye yükseköğretim sistemi: temel eğilimler, sorunlar, çelişkiler ve öneriler. Economic Research Center Report, ODTÜ, Ankara.
• Tekeli, İ. (1999). Modernite aşılırken siyaset. İmge Kitabevi.
• Turan Tek, H. (2013). Yönetişim ve yeni kamu yönetimi. F. Neval Genç (Ed.), Yönetişim, Türk kamu yönetimine yansımaları içinde. Konya: Çizgi Yayıncılık.
• Vatanartiran, S. (2013). Roles and functions of university senates in Turkish universities. Eğitim ve Bilim, 38(170).
• Visakorpi, J., Stankovic, F., Pedrosa, J., & Rozsnyai, C. (2007). Türkiye’de yükseköğretim: Eğilimler, sorunlar ve fırsatlar. İstanbul: Graphis Matbaa Yayıncılık.
• Yamaç, K. (2009). Bilgi toplumu ve üniversiteler. Eflatun Basım Dağıtım Yayıncılık.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yılmaz, K., & Horzum, M. B. (2005). Küreselleşme, bilgi teknolojileri ve üniversite. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(10), 103-121.
• Yılmaz, O. (2001). Kamu yönetimi reformu. Ankara: DPT.
• Y.Ö.K. Kanunu. (1981). 17506 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan 2547 sayılı YÖK Kanunu.