Yapay Zekâ Teknolojileri Kullanımının Ön Lisans Öğrencilerinin Dijital Okuryazarlık Düzeylerine Etkisi

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 4, 400 - 465, 20.12.2024

Abdulkerim Turkaya , Esra Benli Özdemir

https://doi.org/10.32329/uad.1486583

Öz

Bu araştırmada, ön lisans düzeyinde öğrenim gören öğrencilerin yapay zekâ teknolojileri kullanımının dijital okuryazarlık düzeyleri üzerine etkisi incelenmiştir. Araştırmanın çalışma grubu, 2023-2024 eğitim-öğretim yılı güz yarıyılında Ankara Müzik ve Güzel Sanatlar Üniversitesi Müzik ve Güzel Sanatlar Meslek Yüksekokulu Radyo ve Televizyon Programcılığı Programı (n=13) ile Geleneksel El Sanatları Programında (n=7) ikinci sınıf düzeyinde öğrenimine devam eden toplam 20 öğrenciden oluşmaktadır. Katılımcılara, öğrenim gördükleri programların öğretim programlarında yer alan “Bilgisayar Destekli Tasarım” dersi içeriğinde altı hafta boyunca “Yapay Zekâ Teknolojileri Kullanımı” eğitimi verilmiştir. Araştırma, nicel ve nitel yaklaşımların birlikte kullanıldığı karma araştırma yöntemiyle yürütülmüştür. Verilerin elde edilmesinde; nicel boyutta “Demografik Özellik Anketi” ve “Dijital Okuryazarlık Ölçeği” öntest ve sontest olarak uygulanması sonucu elde edilmiş, nitel boyutta ise, araştırmacılar tarafından hazırlanan “Yarı-Yapılandırılmış Görüşme Formu” kullanılarak elde edilmiştir. Araştırma sonucunda; nicel verilerin analizinde elde edilen sonuçlara göre, katılımcılara verilen altı haftalık eğitim ile bireylerin yapay zekâ teknoloji kullanımlarının dijital okuryazarlık düzeylerine olumlu ve yüksek düzeyde etkiye sahip olduğu görülmüştür. Nitel verilerin analizinde elde edilen sonuçlara göre ise, uygulama sonrasında yapılan görüşmelerde, öğrencilerin yapay zekâ teknolojileri kullanımının; tasarımlarını oluşturmada bilgisayar desteği kullanarak deneyim kazanmaları, pratiklik sağlaması ve teknolojik yetkinliğe sahip olmaları açısından fayda sağladığı ortaya çıkmıştır. Bu anlamda bilgi ve teknoloji çağında yaşadığımız göz önünü alındığında, ön lisans düzeyinde öğrenim gören öğrencilere yönelik öğretim teknolojileri kullanma yeterliliklerini arttıracakları yapay zekâ teknolojileri eğitimlerine daha çok yer verilmesi önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yapay Zekâ, Dijital Okuryazarlık, Dijital Teknoloji, Eğitim, Sanat

Individuals Use of Artificial Intelligence Technologies Impact on Digital Literacy Levels

Öz

In this study, the use of artificial intelligence technologies and digital literacy levels of associate degree students were examined in terms of various variables. The study group of the research continued their education at the second grade level in the Radio and Television Programming Program (n=13) and the Traditional Handicrafts Program (n=7) at Ankara Music and Fine Arts University Vocational School of Music and Fine Arts in the fall semester of the 2023-2024 academic year. It consists of a total of 20 students. The research was conducted with a mixed research method in which quantitative and qualitative approaches were used together. In order to obtain data, Demographic Characteristics Survey and Digital Literacy Scale were used in the quantitative dimension, and Semi-Structured Interview Form prepared by the researchers was used in the qualitative dimension. As a result of the research; According to the results obtained in the analysis of quantitative data, it was seen that the six-week training given to the participants and the use of artificial intelligence technology by individuals had a positive and high level of impact on their digital literacy levels. According to the results obtained in the analysis of qualitative data, in the interviews held after the application, students’ use of artificial intelligence technologies; It has been revealed that using computer support in creating their designs is beneficial in terms of gaining experience, providing practicality and technological competence. In this sense, considering that we live in the age of information and technology, it is suggested that more artificial intelligence technology training should be given to students studying at the associate degree level, where they will increase their proficiency in using instructional technologies.

Anahtar Kelimeler

Artificial Intelligence, Digital Literacy, Digital Technology, Education, Art

Kaynakça

• Arpa, M. (2017). Gelişen eğitim teknolojilerinin eğitim programlarına etkisi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 6(3), 128–135.
• Artut, S. (2018). Yapay Zekâ Olgusunun Güncel Sanat Çalışmalarındaki Açılımları. İnsan & İnsan Dergisi, 22, 767-783.
• Bayrakçı, S. (2020). Dijital Yetkinlikler Bütünü Olarak Dijital Okuryazarlık: Ölçek Geliştirme Çalışması (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Bayrakçı, S., ve Narmanlıoğlu, H. (2021). Dijital Yetkinlikler Bütünü Olarak Dijital Okuryazarlık: Ölçek Geliştirme Çalışması. Düşünce ve Toplum Sosyal Bilimler Dergisi, 4 , 1-30.
• Büyüköztürk, Ş. (2011). Deneysel desenler. (Experimental patterns). (3. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş. (2020). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. İstatistik, Araştırma Deseni SPSS Uygulamaları ve Yorum. Ankara: Pegem Akademi (27. Baskı).
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç-Çakmak, E., Akgün, Ö., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2008). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Pegem Akademi Yayınları.
• Chen, L., Chen, P., Lin, Z. (2020). Artificial intelligence in education: A review. IEEE Access, 8, 75264–75278.
• Copeland, B. J. (2024). Artificial Intelligence. https://www.britannica.com/technology/artificial-intelligence 16.05.2024 tarihinde erişim sağlanmıştır.
• Creswell, J. W. (2017). Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches. Thousand Oaks, CA: Sage ve Ankara: Eğiten Kitap.
• Erden, M. (1998). Eğitimde program değerlendirme. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Facer, K. (2009). Educational, social and technological futures: A report from the beyond current horizons programme. UK Department for Schools, Children and Family. Retrieved September, 1, 2016.
• Fraenkel, J. R., & Wallen, N. E. (2006). How to design and evaluate research in education (6th ed.). New York, NY: McGraw-Hill.
• Güneş, E., & Bahçivan, E. (2017). A mixed research-based model for pre-service science teachers’ digital literacy: Responses to “which beliefs” and “how and why they interact” questions. Computers & Education, 118, 96-106.
• Graham, M. S., & Benson, S. (2010). A springboard rather than a bridge: Diving into multimodal literacy. English Journal 100(2), 93-97.
• Graf, A. (2023). Yapay zekâ ve gelecek tasarımı. Birinci Basım. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Güllüoğlu, S.S. (2010). Bilgisayar destekli eğitimin mesleki gelişimdeki önemi. Academic Journal of Information Technology, 1(1), 3.
• Harasim, L., Hiltz, S.R., Teles, L. & Turoff, M. (1997). Learning networks: A field guide to teaching and learning online. 3. Baskı. Cambridge: MIT Press.
• Horrigan, John B. (2016). Digital readiness gaps. Pew Research Center.
• Ketizmen, A. (1997). Grafik teknolojisinde bilgisayar destekli tasarım ve grafik eğitimde verimliliğe etkileri (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi) Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü. Ankara.
• Marr, B. (2022). Yapay zekâ devrimi dijital dönüşüm işinizi nasıl etkileyecek. (Çev: Ümit Şensoy). İstanbul: Optimist Yayın Grubu.
• Newman, I., & Benz, C. R. (1998). Qualitative-quantitative research methodology: Exploring the interactive continuum. Carbondale and Edwardsville: Southern Illinois University Press.
• Nilsson, N. J. (2019). Yapay zekâ / Geçmişi ve geleceği. Çev. Mehmet Doğan. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Onursoy, S. (2018). Üniversite gençliğinin dijital okuryazarlık düzeyleri: Anadolu üniversitesi öğrencileri üzerine bir araştırma. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(2), 989-1013.
• Özerbaş, M. A., ve Kuralbayeva, A. (2018). Türkiye ve Kazakistan öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeylerinin değerlendirilmesi. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5 (1), 16-25.
• Özmen, B. (2012). Sosyal ağ destekli eğitim uygulamalarının öğrenci başarısı ve görüşlerine etkisi (Yayımlanmış yüksek lisans tezi). Fırat Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Elazığ.
• Pool, C. R. (1997). A new digital literacy a conversation with paul gilster. Educational Leadership, 55(3), 6-11.
• Russell, S., & Norvig, P. (2021). Artificial Intelligence: A Modern Approach. 4th Edition. Washington DC, USA.
• Serim, F., & Koch, M (1996). Net learning: Why teachers use the ınternet. New York: Songline Studios.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2001). Using multivariate statistics (Fourth edition). New York: Harper Collins Publishers.
• Timur, B., Timur, S., & Akkoyunlu, B. (2014). Öğretmen adaylarının sayısal yetkinlik düzeylerinin belirlenmesi. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi(33), 41-59.
• Türkiye Yeterlilikler Çerçevesinin Uygulanmasına İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik (2015). T.C. Resmi Gazete, 29537, 19 Kasım 2015.
• Ural, A., & Ergül, N. (2010). Bilimsel araştırma süreci ve SPSS ile veri analizi. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yavuz Aksakal, N., & Ülgen, B. (2021). Artificial intelligence and jobs of the future. TRT Akademi, 6(13), 834-852.
• Yeşildal, M. (2018). Yetişkin bireylerde dijital okuryazarlık ve sağlık okuryazarlığı arasındaki ilişki: Konya örneği (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Necmettin Erbakan Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2013). Sosyal Bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yontar, A. (2019). Öğretmen adaylarının dijital okuryazarlık düzeyleri. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(4), 815-824.