MULTI-CRITERIA DECISION MAKING METHODS IN GREEN PORT AND SUSTAINABLE PORT STUDIES: A SYSTEMATIC LITERATURE REVIEW

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 36 - 61, 31.12.2024

Yeliz Çelik , Murat Yorulmaz

https://doi.org/10.52736/ubeyad.1513586

Öz

A green port can be defined as a port that aims to be environmentally friendly in its activities, makes the best use of resources and causes the least harm to living things. Green ports improve the quality of the ecosystem at an optimum level by raising environmental management standards and play a strategically critical role in sustainable port operations by considering economic benefits. In this context, with the increasing importance of global maritime trade, green ports have become a necessity for human health and the environment. Accordingly, this study examines green port and sustainable port studies through a systematic literature review and evaluates the multi-criteria decision-making methods used in these studies. This study focuses on determining the methodology of the studies conducted to determine the criteria of green ports, the years in which the studies were conducted, and where these studies were published. In this study, it was concluded that most of the authors preferred the AHP method and this method had the highest utilization rate. TOPSIS, SWARA and FAHP methods, which are suitable for criteria analysis and ranking studies, were used to a lesser extent.

Anahtar Kelimeler

MARITIME, GREEN PORT, SUSTAINABLE PORT, SYSTEMATIC LITERATURE REVIEW, MCDMM

YEŞİL LİMAN VE SÜRDÜRÜLEBİLİR LİMAN ÇALIŞMALARINDA ÇOK KRİTERLİ KARAR VERME YÖNTEMLERİ: SİSTEMATİK LİTERATÜR ARAŞTIRMASI

Öz

Yeşil liman, faaliyetlerinde çevre dostu olmayı amaçlayan, kaynakları en iyi şekilde kullanan ve canlılara en az zarar veren liman olarak tanımlanabilir. Yeşil limanlar, çevre yönetim standartlarını yükselterek ekosistem kalitesini optimum seviyede iyileştirir ve ekonomik faydayı da göz önünde bulundurarak sürdürülebilir limancılık faaliyetleri açısından da stratejik açıdan kritik bir rol oynar. Bu kapsamda küresel deniz ticaretinin artan önemiyle birlikte, yeşil limanlar insan sağlığı ve çevre için bir zorunluluk haline gelmiştir. Bu doğrultuda çalışmada yeşil liman ve sürdürülebilir liman çalışmaları sistematik literatür araştırması ile incelenmiş ve söz konusu bu çalışmalarda kullanılmış olan çok kriterli karar verme yöntemleri değerlendirilmiştir. Bu çalışma yeşil liman kriterlerini belirlemeye yönelik yapılan çalışmaların hangi yöntem ile yapıldığını, hangi yıllarda çalışmalara ağırlık veriliğini ve bu çalışmaların nerelerde yayımlandığını belirlemeye odaklanmıştır. Bu çalışmada, yazarların çoğunun AHP yöntemini tercih ettiği ve bu yöntemin kullanım oranının en yüksek olduğu sonucuna varılmıştır. Kriter analizi ve sıralama çalışmaları için uygun olan TOPSIS, SWARA VE FAHP yöntemlerinin ise daha az oranda kullanıldığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

DENİZCİLİK, YEŞİL LİMAN, SÜRDÜRÜLEBİLİR LİMAN, SİSTEMATİK LİTERATÜR ARAŞTIRMASI, ÇKKVY

Kaynakça

• Abood, K. A. (2007). Sustainable and Green Ports: Application of Sustainability Principles to Port Development and Operation. 30 Years of Sharing Ideas: 1997-2007, 1-10. doi: 10.1061/40834(238)60
• Akandere, G. (2021). Yeşil Sertifikalı Limanların Performansının Entegre ENTROPİ-TOPSIS Yöntemleri ile Değerlendirilmesi. Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 39(4), 515-535. doi: 10.17065/huniibf.888903
• Akın, M. (2020). Yeşil Limanlarda Performans Kriterlerinin Değerlendirilmesi Üzerine Nicel Bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi). İskenderun Teknik Üniversitesi Mühendislik ve Fen Bilimleri Enstitüsü, İskenderun.
• Ballini, F., Vakili, S., Schönborn, A., Ölçer, A., Canepa, M. ve Sciutto, D. (2022). Optimal Decision Making for Emissions Reduction Measures for Italian Container Terminals. Journal of Engineering for the Maritime Environment, 236(1), 283–300. doi: 10.1177/147509022110276
• Booth, A, Papaioannou, D., Sutton, A. ve Steele, M. (Ed.). (2012). Systematic Approaches to a Successful Literature Review. London: Sage Publications.
• Bucak, U. (2016). Yeşil Performans Göstergeleri ve Sürdürülebilir Liman Kavramı (Yüksek Lisans Tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Çetin, O. (2009). Denizcilik Sektöründe Mukayeseli Bir Model. Güvenlik Stratejileri Dergisi, 5(10), 30-55. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/güvenlik. strtj/ issue/7533/99198
• Çınar, N. (2021). İyi Bir Sistematik Derleme Nasıl Yazılmalı?. Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 6(2), 310-314. doi: 10.26453/otjhs.888569
• Demir, E. (2021). Yeşil Liman Kriterlerinin AHS Metodu ile Analiz Edilerek Liman Performans Değerlendirilmesinin Yapılması (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İstanbul.
• Doğan, H. (2022). Yeşil Liman Performans Kriterlerinin Önem Derecelerinin SWARA Yöntemiyle Belirlenmesi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Uluslararası Sosyal Bilimler Konferansı II, Çanakkale, Türkiye, 4-5 Temmuz 2022. Erişi adresi: https://usbkonferansi.comu.edu.tr/dosyalar/Usbkonferansi/uluslararasi-kitap-1.pdf
• DTO. (2023). Denizcilik Sektör Raporu, Deniz Ticaret Odası ,115-128. Erişim adresi:https://www.denizticaretodasi.org.tr/media/SharedDocuments/sektorraporu/2024/Denizcilik%20Sektör%20Raporu_web.pdf
• Elzarka, S. ve Elgazzar, S. (2014). Green Port Performance Index for Sustainable Ports in Egypt: a Fuzzy AHP Approach. Conference: The 7th International Forum on Shipping, Ports, and Airports IFSPA 2014: Sustainable Development in Shipping and Transport Logistics, Hong Kong, China, 19-21 Mayıs 2014. Erişim adresi: https://www.researchgate.net/publication/280385412_Green_Port_Performance_Index_for_Sustainable_Ports_in_Egypt_a_Fuzzy_AHP_Approach
• Garg, C. P., Kashav, V. ve Wang, X. (2023). Evaluating Sustainability Factors of Green Ports in China Under Fuzzy Environment. Environment, Development and Sustainability, 25, 7795–7821. doi: 10.1007/s10668-022-02375-7
• Hua, C., Chen, J., Wan, Z., Xu, L., Bai, Y., Zheng, T. ve Fei, Y. (2020). Evaluation and Governance of Green Development Practice of Port: A Sea Port Case of China, Journal of Cleaner Production, 249. doi: 10.1016/j.jclepro.2019.119434
• Hüseynzade, M. (2006). Deniz Taşımacılığının Ülke ve Bölge Kalkınmasındaki Rolü (Yüksek Lisans Tezi). Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Jesson, J., Matheson, L. ve Lacey, F. M. (2011). Doing Your Literature Review: Traditional and Systematic Techniques. California: Sage Publications.
• Karaçam, Z. (2013). Sistematik Derleme Metodolojisi: Sistematik Derleme Hazırlamak İçin Bir Rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 26-33. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/deuhfed/issue/46815/ 587078#article_cite
• Kartal, A. (2022). Denizcilik İşletmelerinde Hizmet Kalitesinin Ölçümü: Hopa Limanı’nda Bir Uygulama (Yüksek Lisans Tezi). Bandırma Üniversitesi, Bandırma.
• Kayapınar Kaya, S., Kundu, P. ve Görçün, Ö. F. (2023). Evaluation of Container Port Sustainability using WASPAS Technique Using on Type-2 Neutrosophic Fuzzy Numbers. Marine Pollution Bulletin, 190, 114849. doi: 10.1016/j.marpolbul.2023.114849
• Keske, B. (2021). Yeşil Liman Olabilme Potansiyelleri Açısından Limanların ANP-BOCR Yöntemi ile Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). Gümüşhane Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Gümüşhane.
• Korucuk, S., Memiş, S. (2019). Yeşil Liman Uygulamaları Performans Kriterlerinin Dematel Yöntemi ile Önceliklendirilmesi: İstanbul Örneği. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(16), 134-149. doi: 10.33692/avrasyad.543735
• Kotowska, İ. (2016). Policies Applied by Seaport Authorities to Create Sustainable Development in Port Cities. Transportation Research Procedia ,16, 236–243. doi: 10.1016/j.trpro.2016.11.023
• Köseoğlu, M. C. ve Solmaz, M. S. (2020). Türkiye ve Dünya Yeşil Liman Ölçütlerinin Karşılaştırmalı Bir Değerlendirmesi. Dokuz Eylül Üniversitesi Denizcilik fakültesi Dergisi, 12, 33-57. doi: 10.18613/deudfd.803386
• Lam, J. S. L. ve Voorde, E. V. D. (2012). Green Port Strategy for Sustainable Growth and Development. International Forum on Shipping, Ports and Airports (IFSPA), 3(5), 27-30. Erişim adresi: https://www.scirp.org/reference/referencespapers?Referenc eid=1479571
• Lirn, T., Wu, Y. J. ve Chen, Y.J. (2013). Green Performance Criteria for Sustainable Ports In Asia. International Journal of Physical Distribution & Logistics Management, 43(5-6), 427-451. doi: 10.1108/IJPDLM-04-2012-0134
• Mahmud, K. K., Chowdhury, M. M. H. ve Shaheen, M. M. A. (2023). Green Port Management Practices for Sustainable Port Operations: A Multi Method Study of Asian Ports. Maritime Policy & Management, 50(8). doi: 10.1080/03088839.2023.2258125
• Majidi, A., Mirzapour Al-e-Hashem S. M. J. ve Zolfani, S. H. (2021). Sustainability Ranking of the Iranian Major Ports by Using MCDM Methods. Mathematics, 9, 2451. doi: 10.3390/math9192451
• Özispa N. ve Arabelen, G. (2021). Limanların Sürdürülebilirlik Stratejilerinin AHP Yaklaşımı ile Önceliklendirilmesi. Journal of Yasar University, 16(63), 1430-1453. doi: 10.19168/jyasar.873388
• Petersen K., Vakkalanka S. ve Kuzniarz L. (2015). Guidelines for Conducting Systematic Mapping Studies in Software Engineering: An Update. Information and Software Technology, 64, 1-18. doi: 10.1016/j.infsof.2015.03.007
• Satır, T. ve Sağlamtimur, N. D. (2018). The Protection of Marine Aquatic Life: Green Port (EcoPort) Model inspired by Green Port Concept in Selected Ports from Turkey, Europe and the USA. Periodicals of Engineering and Natural Scinces, 6(1),120-129. doi: 10.21533/pen.v6i1.149
• Şimşek, N. (2023). Konteyner Limanlarında Enerji Verimliliği Uygulamalarının AHP Yöntemi ile Değerlendirilmesi (Yüksek Lisans Tezi). İskenderun Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, İskenderun.
• Tarigan A. P. M, Hasan, M. M., Wahab, M. K. A., Elhadj Dogheche, E. ve Djamaludin A. (2021). Renewable Energy Source Selection for a Green Port with AHP. Medan International Conference on Energy and Sustainability, Medan, Indonesia, 27-28 October 2020. doi: 10.1088/1755-1315/753/1/012001
• Tezcan, Ö. ve Kan, Ö. (2023). Meta-Synthesis of Research on Green Port Performance Evaluation Criteria. Scientific Journal of Maritime Research, 37, 227-239. doi: 10.31217/p.37.2.6
• Vahabzadeh, N. ve Khamseh A. A. (2023). Green Ports Assessment Model Regarding Uncertainty by Best-Worst and Hesitant Fuzzy VIKOR Methods: Iranian Ports. International Journal of Supply and Operations Management, xx(xx), xx-xx. doi: 10.22034/IJSOM.2023.109553.2477
• Yalçın, G. C., Karahan, K., Toygar, A., Simic, V., Pamucar, D. ve Köleoğlu, N. (2023). An Intuitionistic Fuzzy-Based Model For Performance Evaluation of EcoPorts. Engineering Applications of Artificial Intelligence, 126, 107192. doi: 10.1016/j.engappai.2023.107192
• Yavuz, N. (2022). Sosyal Bilimlerde Sistematik Literatür Analizi. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 51(1), 0347-0360. doi: 10.30794/pausbed.1134606
• Yorulmaz, M. ve Patruna, E. (2022). Sürdürülebilir Yeşil Liman Algısının ve Yönetiminin Değerlendirilmesi. Uluslararası Afro-Avrasya Araştırmaları Dergisi, 7(13), 148-168. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/ijar/issue/68612/1012468
• Yorulmaz, M. ve Baykan, Y. (2023). Türkiye’de Sürdürülebilir Liman İşletmeciliği ve Yönetimi Literatürünün Değerlendirilmesi. Sürdürülebilir Çevre Dergisi, 3(1), 1-12. Erişim adresi: https://dergipark.org.tr/tr/pub/cevder/issue/78365/12 34453