SEMIOTICS AND DIALECTS: QUALITIES OF SIGNS IN THE CASE OF ERZİNCAN DIALECT

Yıl 2024, , 142 - 155, 31.03.2024

Yahya Kemal Beyitoğlu

https://doi.org/10.37999/udekad.1432705

Öz

Language has a deep world of meaning beyond all rules about it. All grammatical rules also help convey the meaning clearly. One of the most important elements in this system is words. Words are also one of the basic concepts of semiotics, which studies systems consisting of signs. It is seen that in forms of communication whose primary purpose is to be understood, simple, short expressions are chosen, and body language often accompanies communication. Dialects are languages in which people express themselves with short, simple expressions and sometimes through body language. For this reason, the signs preferred in dialects have a great connotation power. In this study, the signs in the Erzincan dialect were examined based on Kloepfer's classification in the context of their qualities. Accordingly, signs are divided into three parts: “icon-type signs”, “identifier, index type signs” and “symbol type signs”. Then, icon-type signs were examined under two headings: “onomatopoeic icon-type signs” and “icon-type signs in which phonemes give iconic meaning”. Symbol type signs are discussed under five subheadings: “symbol type signs in the nature of item-tool, structure-location name”, “symbol type signs related to nutrition”, “symbol-type signs depicting physical characteristics”, “symbol type signs indicating location-direction, style-situation” and “symbol type signs indicating movement”.

Anahtar Kelimeler

semiotics, dialect, Erzincan dialect, sign

СЕМИОЛОГИЯ И ДИАЛЕКТЫ: КАЧЕСТВА СИМВОЛОВ НА ПРИМЕРЕ ЭРЗИНДЖАНСКОГО ДИАЛЕКТА

Öz

Язык обладает глубоким смысловым миром, выходящим за рамки всех правил, касающихся его. Все грамматические правила также помогают четко передать смысл. Одним из наиболее важных элементов в этой системе являются слова. Слова также являются одним из основных понятий семиотики, изучающей системы, состоящие из знаков. Видно, что в формах общения, основной целью которых является понимание, выбираются простые, короткие выражения, а язык тела часто сопровождает общение. Диалекты — это языки, на которых люди выражают свои мысли с помощью коротких и простых выражений, а иногда и с помощью языка тела. По этой причине знаки, предпочитаемые в диалектах, обладают большой коннотативной силой. В данном исследовании показатели эрзинджанского диалекта были рассмотрены на основе классификации Клёпфера в контексте их качеств. Соответственно, индикаторы разделены на три части: «индикаторы типа значка», «индикаторы типа идентификатора, индекса» и «индикаторы типа значка». Затем знаки иконного типа были рассмотрены под двумя заголовками: «звукоподражательные знаки иконного типа» и «знаки иконного типа, в которых фонемы придают иконическое значение». Индикаторами типа символов являются «индикаторы типа значка, которые представляют собой предмет-инструмент, название структуры-места», «индикаторы типа значка, связанные с питанием», «индикаторы типа значка, изображающие физические особенности», «индикаторы типа значка, указывающие место-направление, стиль-ситуацию», «индикаторы типа символов, указывающие на движение» и обсуждается в пяти подзаголовках.

Anahtar Kelimeler

семиотика, диалект, Эрзинджанский диалект, знак

GÖSTERGE BİLİMİ VE AĞIZLAR: ERZİNCAN AĞZI ÖRNEĞİNDE GÖSTERGELERİN NİTELİKLERİ

Öz

Dil, kendisiyle ilgili bütün kuralların ötesinde derin bir anlam dünyasına sahiptir. Bütün dil bilgisi kuralları da anlamın açıkça iletilmesine yardım etmektedir. Bu sistem içindeki en önemli ögelerden biri sözcüklerdir. Sözcükler, göstergelerden oluşan sistemleri inceleyen gösterge biliminin de temel kavramlarındandır. Öncelikli amacı anlaşılmak olan iletişim şekillerinde yalın, kısa ifadelerin seçildiği ve beden dilinin de sıklıkla iletişime eşlik ettiği görülmektedir. Ağızlar da insanların kısa, sade anlatımlarla ve bazen de beden dili aracılığı ile kendilerini ifade ettikleri dillerdir. Bu nedenle ağızlarda tercih edilen göstergeler büyük bir çağrışım gücüne sahiptir. Bu çalışmada Erzincan ağzındaki göstergeler, nitelikleri bağlamında Kloepfer’in tasnifi esas alınarak incelenmiştir. Buna göre göstergeler, öncelikle “ikona tipi göstergeler”, “belirleyici, dizin tipi göstergeler” ve “simge tipi göstergeler” olmak üzere üç bölüme ayrılmıştır. Ardından ikona tipi göstergeler, “yansımalı (onomatopeic) ikona tipi göstergeler” ve “fonemlerin ikoniklik anlamı kazandırdığı ikona tipi göstergeler” şeklinde iki başlık altında incelenmiştir. Simge tipi göstergeler ise “eşya-alet, yapı-yer adı niteliğindeki simge tipi göstergeler”, “beslenmeyle ilgili simge tipi göstergeler”, “fiziksel özellikleri betimleyen simge tipi göstergeler”, “yer-yön, tarz-durum bildiren simge tipi göstergeler” ile “hareket bildiren simge tipi göstergeler” olmak üzere beş alt başlığa ayrılarak ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

gösterge bilimi, ağız, Erzincan ağzı, gösterge

Kaynakça

• Akar, A. (2006). Ağız Araştırmalarında Yöntem Sorunları. Turkish Studies, 1 (2), 37-53. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.15
• Aksan, D. (2006). Anlambilim. Engin Yayın Evi.
• Demir, N. (2012). Türkçe Ağız Araştırmalarında Bazı Yöntem Sorunları. Diyalektolog-Ağız Araştırmaları Dergisi, 4, 1-8.
• Demiray, E. (2008). Ağız Araştırmalarında Transkripsiyon İşaretlerinin Farklı Kullanılması Sorunu. Turkish Studies, 3 (6), 199-211. https://doi.org/10.7827/TurkishStudies.458
• Güneş, A. (2012). Çağdaş Bir Çözümleme Yöntemi: Göstergebilim. E-Journal of New World Sciences Academy NWSA-Humanities, 4C0132, 7 (2), 31-43. https://doi.org/10.12739/10.12739
• Güzel, F. (2015). Türkiye Türkçesi Ağızlarında Söz Yapımı. Doktora Tezi. Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• İmer, K., A. Kocaman & A. S. Özsoy, (2011). Dilbilim Sözlüğü. Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Kloepfer, R. (1975). Poetik und Linguistik - Semiotische Instrumente. Wilhelm Fink Verlag.
• Korkmaz, Z. (1976). Anadolu Ağızları Üzerindeki Araştırmaların Bugünkü Durumu ve Karşılaştığı Sorunlar. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı - Belleten, 23-24 (1975-1976), 143-172.
• Rifat, M. (2009). Göstergebilimin ABC’si. Say Yayınları.
• Rifat, M. (2013). Açıklamalı Göstergebilim Sözlüğü. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Sağır, M. (1995). Erzincan ve Yöresi Ağızları İnceleme-Metinler-Sözlük. Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Sarı, İ. (2020). Türkçede Küçültme. Nobel Yayınları.
• Sarı, İ. (2023). Dil İkonikliği, Yansıma Sözcükler ve Türkçenin Sözvarlığı Bağlamında Dilde Görsel İkoniklik. Türkbilig, 46, 31-42. https://doi.org/turkbilig.1409272
• Üstün, M. C. (2008). Erzincan (Merkez) Ağzının Ses Bilgisi ve Söz Varlığı. Yüksek Lisans Tezi. Kafkas Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı.
• Vardar, B. (1998). Dilbilimin Temel Kavram ve İlkeleri. Multilingual Yayınları.
• Vardar, B. (2007). Açıklamalı Dilbilim Terimleri Sözlüğü. Multilingual Yayınları.